سامرا، شهری مذهبی در کرانه رود دجله، یکی از شهرهای زیارتی ما شیعیان است که حرم عسکریین در آن قرار دارد. این شهر در ۱۲۴ کیلومتری شمال بغداد واقع شده و در طول تاریخ بارها نقطه عطفی در منطقه عراق شناخته شده است.
در سال ۲۲۱ قمری، هارون عباسی فرزند معتصم، پایتخت را از بغداد به سامرا منتقل کرد. همین مسئله باعث شد تا سامرا روزبه‌روز آبادتر و قدرتمندتر شود، به دستور معتصم کاخ‌ها، بازارها و مساجد زیادی در شهر سامرا ساخته شد و سامرا شکوه و عظمتش را تا ۲۷۹ قمری حفظ کرد.
در این مطلب به سراغ حقایق جالب در رابطه با سامرا رفته‌ایم، با ما همراه باشید تا این شهر مذهبی را بیشتر بشناسید:
۱. در منابع بسیاری در رابطه با وجه‌تسمیه سامرا سخن به میان آمده، «یاقوت حموی» به این نکته اشاره کرده که سامرا را «سام بن نوح» ساخته و ابتدا به سام راه مشهور بوده و سپس تبدیل به سامرا شده است.
۲. ابن‌بطوطه، از سامرا به‌شکل «سام راه»، راه شام، یاد کرده است.
۳. بر اساس بسیاری از متون تاریخی سامرا در عصر ساسانی جز قلمرو ساسانیان بوده و مردم آن به پادشاهان ایرانی مالیات می‌دادند. بسیاری بر این باورند که نام سامرا از این تاریخ باب شده و سامره در واقع محل حساب بوده است.
۴. در برخی از کتب تاریخی به این موضوع اشاره شده که سامرا به دست شاپور ذوالاکتاف بناشده است.
۵. سامرا در شرق رود دجله، در شمال بغداد واقع شده است و از شرق به کرکوک، از شمال به نینوا، از غرب به استان الانبار و از جنوب به بغداد منتهی می‌شود.
۶. متوکل، دهمین خلیفه عباسی، از دشمنان سرسخت خاندان اهل‌بیت، در سال ۲۳۳ قمری امام هادی (ع) را از مدینه به سامرا آورد. امام حسن عسکری (ع) پس از ۲۰ سال و ۹ ماه در زمان حکومت معتز عباسی مسموم و شهید شدند.
۷. امام حسن عسکری (ع) در ربیع‌الاول سال ۲۶۰ قمری در سامرا بیمار شدند و در هشتم این ماه در سن ۲۸ سالگی در این شهر به شهادت رسیدند.
۸. این دو امام بزرگوار در منزل‌شان به خاک سپرده شدند و تا سال‌ها شیعیان برای زیارت به خانه آن‌ها مراجعه می‌کردند. اولین شخصی که تصمیم به ساخت گنبد برای این دو امام بزرگوار کرد، «ناصرالدوله حمدانی» بود که در سال ۳۳ هجری قمری گنبدی در این منطقه بنا کرد.
۹. این گنبد بارها ترمیم شد و در نهایت در قرن دوازدهم به همت احمد خوئی، به‌شکل امروزی تبدیل شد.
۱۰. در سال ۱۲۸۵ هجری قمری ناصرالدین‌شاه دستور طلاکاری گنبد حرم مطهر را داد.
۱۱. مشهد صاحب‌الزمان و سرداب غیبت از زیارتگاه‌های مهم شهر سامرا است، سرداب بخشی از محل سکونت حضرت عسکری (ع) است که پس از ایشان امام زمان (عج) در آنجا سکونت داشتند.
۱۲. تزیینات این مکان در نوع خود ارزشمند است و پنجره نمازخانه آن یکی از ارزشمندترین آثار دوران عباسی است.
۱۳. مرقد بزرگانی از جمله نرجس خاتون (همسر امام حسن عسکری (ع))، حکیمه خاتون (دختر امام جواد (ع))، حسین بن هادی علیه‌السلام (بر اساس برخی روایات برادر امام حسن عسکری (ع))، سید محمد علیه‌السلام (فرزند امام علی النقی (ع))، هم در محوطه حرم این دو بزرگوار قرار دارد.
۱۴. وجود حرم این دو امام بزرگوار و آثار تاریخی مهمی از جمله مسجد جامع سامرا، این شهر را به یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های تاریخی عراق تبدیل کرده است.
عکس از فرج صمدی
۱۵. خلیفه عباسی هزینه زیادی صرف آبادانی سامرا کرد، معتصم عباسی دیوار بزرگ و ضخیمی از آجر پیرامون شهر کشید و در سامرا قصر مجللی برای سکونت خود ساخت.
۱۶. هزینه برآورد شده که صرف ساخت و آبادانی سامرا شده بود، حدود دویست میلیون درهم تخمین زده شده است.
۱۷. هفت خلیفه بر سامرا حکومت کردند که از جمله آن‌ها می‌توانیم به معتصم، واثق، متوکل، منتصر، معتمد و معتضد اشاره کنیم.
۱۸. مسجد سامرا، معروف به مسجد المتوکل، یکی از قدیمی‌ترین مساجد تاریخ اسلام و شهر عراق است که در زمان متوکل عباسی بنا شده، بارها در طول تاریخ الگوی بسیاری از بناها شده است.
۱۹. در دوره سلطه ترکان سامرا فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرد و سرانجام معتضد، شانزدهمین خلیفه عباسی به ناچار سامرا را رها کرد و دوباره به بغداد بازگشت و این نقطه تاریخی را می‌توان به‌نوعی پایان روزگار خوش سامرا دانست.
عکس از فرج صمدی
۲۰. برخی از سیاحان قاجار در سفرنامه‌هایشان به سامرا اشاره کرده‌اند و از وجود سه دروازه در این شهر سخن گفته‌اند. یکی از دروازه‌ها، دروازه بغداد، دیگری دروازه شریعه و آخرین دروازه، دروازه قاعده (نام یکی از قبائل عرب) بوده است.
۲۱. در شعبان سال ۱۲۹۰ قمری میرزای شیرازی، از مراجع تقلید شیعه، به سامرا کوچ کرد و حوزه علمیه در این شهر تأسیس کرد. بسیاری از علمای بزرگ دوران از جمله سید حسن صدر، سید محسن امین و آغا بزرگ تهرانی در این حوزه اشتغال داشتند.
۲۲. در فوریه ۲۰۰۶، در طی یک عملیات تروریستی، ضریح دو امام شیعیان، امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع)، منفجر شد و بخش‌های مهمی از گنبد و بارگاه تخریب شد. این مسئله باعث شد تا توجه شیعیان بیش‌ازپیش به‌سمت سامرا جلب شود.