بافت تاریخی یزد از نگاه سفرنامه نویسان خارجی
قدم زدن در بافت خشتی یزد و بالا رفتن از بناهای کاه‌گلی برای توریست‌ها مثل رفتن به دنیای علاءالدین در داستان‌های هزار و یک شب است.
مقاله‌های مرتبط:
یزد با وجود صنایع نساجی و ابریشم‌بافی و قرار گرفتن در مسیرهای اصلی بازرگانی برای مدت‌های طولانی نقش مهمی در تجارت کشور ایفا می‌کرد. رونق تجاری شهر به‌معنای رفت و آمد بازرگانان به آنجا از نقاط مختلف است. در این میان مسافران کم‌وبیش از مشاهداتشان نوشته‌اند که شاید نخستین و قابل‌توجه‌ترین آن‌ها مارکوپولو باشد.
مارکوپولو در سال ۱۲۷۲ میلادی از یزد دیدن کرد. او ضمن اشاره به صنعت بافت ابریشم در شهر، یزد را این‌گونه توصیف می‌کند:
«شهر خوب و اصیلی است و تجارت زیادی در آنجا برقرار. آن‌ها ابریشم مشخصی می‌بافند که یزدی/یسدی نامیده می‌شود و بازرگانان آن را به جاهای مختلف می‌فرستند. تا فاصله‌ی هفت روز از اینجا هیچ آبادی‌ای نیست».
ادوارد براون، شرق‌شناس بریتانیایی، در سال ۱۸۸۸ به یزد سفر کرد و خاطراتش را این‌گونه نوشت:
«یزدی‌ها خیلی شیرین صحبت می‌کنند. در گفت‌وگو با آن‌ها از گویش شیرین و خوش‌آهنگشان لذت بردم. گمان ندارم کسی گویش یزدی‌ها را بشنود و هرگز آن را فراموش کند. به‌قدری سخن گفتن آنان گیرنده است که فوراً محبت طرف سخن در دلش جای می‌گیرد. یک مرد سال‌خورده، که گفتار و رفتاری بامزه داشت، می‌گفت: «من یقین دارم که شما به اینجا آمده‌اید که در دین و دولت رخنه کنید؛ می‌خواهید تمامی دشت‌ها و آبادی‌ها و کوه‌ها و شهرها را بشناسید که بعد در موقع گرفتن ایران از آن استفاده کنید».
آنگاه از من درخواست کردند که نقشه‌ی مرا ببینند. وقتی نقشه را در برابر آنان پهن کردم صداهایی از حیرت برآوردند و شگفت‌زده می‌پرسیدند «چگونه تمامی ایران روی نقشه کشیده شده» و از من می‌خواستند که شهر یزد را به آن‌ها در نقشه نشان دهم.
روز دیگر که خواستم عزیمت کنم مرد سال‌خورده‌ای که دیروز به من بدگمان شده بود مثل اینکه تغییر عقیده داده باشد پس از خداحافظی از من دعوت کرد تا چنانچه یک بار دیگر به اینجا گذارم افتاد به دیدن قلعه قدیمی شواز هم بروم.
جرج کرزن انگلیسی در سال ۱۸۹۲ می‌نویسد:
«یزد بازار بزرگ تجارت است. در حدود پنجاه سال پیش، زرتشتیان یزد باب تجارت را با هندوستان باز کردند که از آن پس به میزان اهمیت‌آمیزی خیلی ترقی کرده و به شهرت تجارتی این شهر افزوده است. از این جهت، یزد در ایران وضعی بی‌نظیر دارد. هیچ‌گونه جنگ و جدال یا حتی شایعات مربوط به جنگ و نزاع در محلی که تا این اندازه در داخل کشور قرار گرفته است وجود ندارد و هیچ قسم تاخت و تاز مردم بادیه‌نشین به حدود و ثغور ایشان سرایت نمی‌کند که این خود نگهبان دائمی وضع و بساط آن‌ها است.
غریزه‌های تجاری اهالی یزد حتی از این رفتار آن‌ها نیک هویدا است که الاغ را برای سواری بر اسب ترجیح می‌دهند و بناهای خوش‌ظاهر و بازارهای پرجمعیت حاکی از فراوانی نعمت و رفاه ناشی از روزگار قرین صلح و کارشان است».
مطابق گزارش کنسول انگلیس در یزد (۱۸۹۳)، میزان سرمایه‌ی تجاری بازرگانان یزدی به حدود دو میلیون تومان می‌رسید. بی‌شک این مبلغ در آن زمان و در مقایسه با سایر شهرهای کشور معرف اقتصادی شکوفا بوده است.
وجود ثروتمندان در این شهر در سفرنامه‌ی هاکس، که سال ۱۳۱۱ خورشیدی مدت کوتاهی در یزد اقامت داشت، نیز تأیید می‌شود. امروزه بازرگانان آن برو و بیاهای پیشین را در شهر ندارند و بعضی خانه‌های آن بازرگانان قدیمی به اقامتگاهی برای گردشگران بدل شده است.
شهر تاریخی یزد تازه در ۱۸ تیر امسال (۱۳۹۶) در فهرست جهانی یونسکو قرار گفت اما قبل از آن هم گردشگران را به خود جذب می‌کرد. نمونه‌اش گردشگری کانادایی است، که این مکان زیبا برای عکاسی، را در دی‌ماه ۹۱ این‌گونه توصیف کرده:
«بافت قدیمی شهر از بهترین جاها برای گشت‌وگذار و گم شدن است؛ خیابان‌های باریک و رنگ فوق‌العاده‌ی دیوارها و ساختار بناها شگفت‌انگیزند. خیلی از خانه‌ها درشان باز است و می‌توان وارد آن‌ها شد و نگاهی انداخت؛ بعضی‌هاشان هم برج‌های بادگیر دارند که می‌توانید زیر آن‌ها بروید و خنک شدن واقعی بدون استفاده از برق را تجربه کنید».
موقعیت بافت تاریخی یزد روی نقشه
مسافر استرالیایی از آنجا با صفت خیره‌کننده یاد کرده است:
«عاشق یزد و بافت قدیمی‌اش شدم؛ می‌توانستم روزها آنجا باشم. آنجا نانوایی‌ای سنتی پیدا کردم، نان تازه گرفتم و در پارک کوچکی که در میان درختان انار محصور شده بود با پنیر خوردم. در آن‌طرف مردی در کوچه‌ای باریک داشت کاشی درست می‌کرد. اینها لحظات دوست‌داشتنی هرروزه‌ی اینجا است».
گردشگری که شهریورماه ۹۳ از کشور چک به یزد آمده بود، دیدن از آنجا را مانند گشت‌وگذار در دنیایی دیگر توصیف کرده است:
«مانند قدم زدن در فضای فیلم‌های تاریخی است. حتما باید به بافت قدیمی یزد رفت. پیشنهاد می‌کنم دوبار به بافت قدیم بروید: اول بین ساعت ۲ تا ۴ بعدازظهر، که خیابان‌های تونل‌مانندش خالی هستند و پرتوهای خورشید از لابه‌لای حفره‌ها نظر می‌اندازند و دیگر حدود ساعت ۷ عصر که مردم در آن رفت و آمد می‌کنند».
مسافر آمریکایی اما انگار توانسته همتایی برای یزد پیدا کند:
«شهر خشتی زیبایی است. جاهای زیادی در راه شهر قدیم وجود دارد اما بهتر آن است که فقط حظ کنید. یزد پتانسیل خوبی دارد؛ اگر رویش سرمایه‌گذاری شود خیلی بهتر خواهد شد. برای تجربه‌ی واقعی خشت و گل به خیوه‌ی ازبکستان بروید».
خیوه ازبکستان
جان و انیا، زوج جهانگرد معروف انگلیسی، در خرداد ۹۴ به یزد رفتند و با اشتراک گذاشتن تجربه‌ی سفرشان خیلی‌ها را مشتاق سفر کردند.
کامی (Kami)، دختر جهانگرد لهستانی که حسابی معروف شده، تجربه‌اش از سفر به بافت تاریخی یزد در شهریور ۹۴ را در سایتش (mywanderlust) نگاشته و آنجا را، جدا از اینکه بهترین جای ایران دانسته، در کل یزد را به‌عنوان زیباترین شهر کویری جهان معرفی کرده است.
توریست چینی، که بعدازظهر خود را در بافت قدیم یزد گذرانده، در دی‌ماه ۱۳۹۵ می‌نویسد:
«محل خوبی برای قدم زدن است؛ به‌خوبی از آن نگهداری می‌شود و خوشحالم که خیلی تجاری نشده است. خوراک گم شدن است. خورشید یا مسجد جامع را به‌عنوان نشانه در نظر بگیرید تا دریابید که در چه موقعیتی قرار دارید».
در خردادماه سال ۱۳۹۶، درست یک ماه پیش از آنکه بافت تاریخی یزد در فهرست جهانی یونسکو قرار گیرد، گردشگر کنجکاو فیلیپینی، که در بافت تاریخی به‌دنبال قنات زارچ می‌گشت، این‌گونه نوشته است:
«خیلی از نشانه‌ها در واقع دارند مسیر حرکت قنات را نشان می‌دهند. درون مسجد پایابی قرار داشت و در واقع یکی از دهانه‌های قنات بود. درون مسجد یک راه‌پله بود که در عمق ۳۰ متری آن به چاه می‌رسید. بعدها فهمیدیم که قنات از زیر مجموعه امیر چخماق نیز می‌گذرد. وقتی در کافی‌شاپی درون شهر بودم به صاحب آنجا درباره‌ی کشفیاتم از قنات گفتم. در عین ناباوری او سرپوشی را درون مغازه‌اش کنار زد و نشان داد که یکی از چاه‌های قنات زارچ درون مغازه‌اش هست؛ خیلی عمیق بود و می‌شد صدای جریان آب را شنید.
قنات زارچ بیش از ۲۰۰۰ دهانه و ۱۰۰ کیلومتر طول دارد و سندی است برای اثبات آنکه ایرانیان استادان مهندسی هیدرولیک بوده‌اند. ماه دیگر پرونده‌ی یزد در اجلاس یونسکو در کراکوف لهستان بررسی می‌شود. امیدوارم یزد به حق خودش برسد».
خب، در آن اجلاس یزد به حق خودش رسید و شهرتش به رسمیت مزین گشت. بافت قدیمی یزد هرآنچه غربی‌ها از دنیای شرق تصور می‌کنند را برآورده می‌کند؛ آن‌ها به هیچ عنوان چنین بافتی را در اروپا پیدا نمی‌کنند و به همین دلیل در آن غرق می‌شوند. آن‌ها همانند علاءالدین هزار و یک شب از خانه‌های خشت و گلی بالا می‌روند و روی بام بناها به نظاره‌ی غروب آفتاب می‌نشینند.
حضور تعداد زیادی گردشگر آمریکایی در طول ۵-۶ سال اخیر قابل‌توجه است؛ به‌طوری که می‌توان گفت غالب گردشگران خارجی از آن کشور یا استرالیا و بریتانیا هستند.
زندان اسکندر، مسجد جامع، زورخانه و موزه‌ی آب از جمله جاذبه‌های بافت قدیم یزد هستند که گردشگران خارجی دیدن از آن‌ها را توصیه کرده‌اند.
اگر به یزد سفر می‌کنید، کجارو فهرست کاملی از جاهای دیدنی یزد را نیز در اختیار شما قرار داده است تا بتوانید اطلاعات لازم درباره هر جاذبه گردشگری را از جمله آدرس، موقعیت مکانی روی نقشه، ساعات بازدید و... به‌دست آورده و سفر خود را بهتر برنامه‌ریزی کنید.
همچینن برای سفر به این شهر کویری و انتخابی آگاهانه و ارزان از میان تورهای آژانس‌های مسافرتی متنوع کشور می‌توانید از کجارو کمک بگیرید. تنوع تورها و مقایسه قیمت به شما این امکان را می‌دهد تا بهترین آفر تور یزد را برای سفرتان پیدا کنید.
دیدگاه