شاید بسیاری از شما از مشاجراتی که بر سر تصاحب تایوان، کوزوو و کریمه وجود داشته آگاه باشید؛ اما مورد مشابهی نیز در این میان وجود دارد که چند وقتی است توجه جوامع بین‌المللی را به خود جلب کرده است. این موضوع بیشتر به دلیل حضور کشورهای مهمی مانند کانادا و دانمارک در این ماجرا است.
کانادا و دانمارک همواره معروف به داشتن روابط دیپلماتیک دوستانه بوده‌اند و کمتر کسی به خدشه‌دار شدن روابط این دو گمان می‌برد. دو کشور یاد شده، به مدت یک قرن است که بر سر تصاحب جزیره‌ای کوچک با یکدیگر به مشکل خورده‌اند. این مکان، «جزیره هانس» است که جزیره‌ای کوچک و خالی از سکنه در کانال کندی، میان جزیره الزمیر و گرینلند است. مساحت آن ۱٫۳ کیلومترمربع و ابعاد آن ۱٫۲۹۰ متر در ۱٫۱۹۹ متر است.
بحث بر سر این جزیره کوچک به قدری جدی است که مدت‌ها است موجب تیره و تار شدن روابط کانادا و دانمارک شده و هنوز هم مشکلی حل نشده تلقی می‌شود. این جنگ لفظی بر سر جزیره هانس که در منطقه‌ی شمالگان واقع شده، تنها نقطه مشترک باقی‌مانده، در روابط دو کشور است. از هر لحاظ که بخواهیم به موضوع نگاه کنیم، «هانس» جزیره‌ای دورافتاده، خالی از سکنه و کوچک در نواحی نزدیک به قطب شمال است که ارزش زیادی هم به لحاظ نظامی و یا موقعیت جغرافیایی ندارد.
گذشته نامشخص
دانمارک با تحت کنترل گرفتن جزیره گرینلند در سال ۱۸۱۵، مدت‌ها است که حضور خود را در نواحی نزدیک به قطب شمال به اثبات رسانده است. در پی خرید آلاسکا توسط آمریکاو نیز شکل‌گیری کانادا در سال ۱۸۶۷، منافع آمریکا و بریتانیادر این منطقه افزایش یافت. آمریکایی‌ها و بریتانیایی‌ها برای کشف مناطق جدید از گروه سرخپوستی «اینویت» و مردم دانمارک در گرینلند کمک خواستند. نام جزیره هانس نیز به افتخار کاشف آن یعنی «هانس هندریک»، جهانگرد اهل گریلند گذاشته شده که این جزیره را بین سال‌های ۱۸۵۳ تا ۱۸۷۶ زمانی که برای آمریکایی‌ها و بریتانیایی‌ها کار می‌کرد، پیدا کرد. هنگامی که بریتانیا نواحی تصرف کرده خود از کانادا را در سال ۱۸۸۰ به این کشور بازگرداند، مناطق شمالی کانادا به‌طور غیر منتظره‌ای به استقلال دست یافت. بریتانیا این کار را برای جلوگیری از تصاحب منطقه توسط آمریکا بر اساس «دکترین مونرو» انجام داد. دکترین مونرو یک قاعده سیاسی آمریکایی بود که در ۲ دسامبر ۱۸۲۳ توسط جیمز مونرو رییس جمهور وقت آمریکا اعلام شد. این سیاست مخالف استعمار یا دخالت قدرت‌های اروپایی در کشورهای تازه استقلال یافته‌ی قاره آمریکا بود. بر اساس این اصل، دولت آمریکا تصمیم گرفت که از دخالت در جنگ‌های بین قدرت‌های اروپایی و مستعمرات آنها خودداری و وقوع جنگ یا فعالیت استعماری در قاره آمریکا را به عنوان حرکتی خصمانه تلقی کند. به دلیل تکنیک‌های نادرست نقشه‌نگاری در آن زمان، جزیره هانس جزو مکان‌های پس داده شده با کانادا به شمار نمی‌رفت.
در دهه‌ی ۱۹۲۰، کاوشگران دانمارکی بالاخره توانستند نقشه‌ی دقیقی از جزیره هانس تهیه کنند. همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، این مکان، جزیره‌ای کوچک با وسعت ۱٫۳ کیلومتر مربع، خالی از سکنه و بدون هیچ درختی است. جزیره هانس به قدری دورافتاده است که نزدیک‌ترین سکونتگاه به آن، «آلرت» در کانادا است که ۱۹۸ کیلومتر با آن فاصله دارد. در واقع، جزیره هانس تفاوت‌های بسیار اندکی با هزاران جزیره‌ی کوچک و دورافتاده‌ی دیگر دنیا دارد. دلیل جنگ برای تصاحب این جزیره و نیز بر سر زبان افتادن آن در سطح بین‌المللی، موقعیت آن است؛ به‌طوری که جزیره هانس دقیقا در مکانی واقع شده که قوانین جغرافیایی و بین‌المللی با هم تلاقی دارند. جزیره هانس درست در میان «تنگه نارس» که ناحیه «نوناووت» را از گریلند جدا می‌کند، قرار گرفته است. عرض تنگه نارس ۳۵ کیلومتر است. طبق قوانین بین‌المللی، دولت‌ها می‌توانند تا فاصله‌ی ۲۲٫۲ کیلومتری از سواحل تا آب‌های مرزی خود کنترل داشته باشند. جزیره هانس نیز دقیقا در فاصله‌ی ۲۲٫۲ کیلومتری از سواحل هر دو کشور دانمارک و کانادا قرار گرفته است که در نتیجه، هر دو ادعای مالکیت آن را دارند.
اوج گرفتن مشاجره‌ها در قرن بیستم
در پی نقشه گذاری دقیق جزیره هانس توسط دانمارک و نیز فشارهایی که از سمت کپنهاگاعمال می‌شد، پرونده‌ی مذکور در سال ۱۹۳۳ به دیوان دائمی بین‌المللی دادگستری کشیده شد که طی آن، رأی به نفع دانمارک صادر شد. با این حال، به دلیل دورافتاده بودن جزیره هانس و نیز فروپاشی سازمان «جامعه ملل» در دهه‌ی ۱۹۳۰ که دیوان دائمی بین‌المللی دادگستری نیز از اعضای آن بود، رأی صادر شده مشکلی را حل نکرد. علاوه بر این، پس از جنگ جهانیدوم، جامعه ملل و نیز دیوان دائمی بین‌المللی دادگستری توسط«سازمان ملل» منسوخ و ساقط از اعتبار اعلام شدند.
پس از دهه‌ی ۱۹۳۰، کانادا و دانمارک نگرانی‌ها و مشکلات دیگری داشتند که موجب از یاد رفتن جزیره هانس به مدت چند دهه شد. بعدها، بار دیگر پرونده‌ی این جزیره در دهه‌ی ۱۹۷۰ وارد مسائل حقوقی و قانونی شد. طی سال‌های ۱۹۷۲ و ۱۹۷۳، دولت‌های کانادا و دانمارک بر سر مرزبندی و تعیین حدود مرزهای شمالی به توافق رسیدند. هر دو کشور، ادعای مالکیت یکدیگر را تا میانه‌ی آب‌ها به رسمیت شناختند. این قرارداد در نوع خود، مهم‌ترین معاهده‌ی تاریخ بشریت بود. علیرغم مفاد این معاهده، وضعیت جزیره هانس هنوز هم نامشخص است. مرزهای دریایی شمالی و جنوبی دو کشور در همان زمان مشخص شد اما تعیین حدود مالکیت جزیره نامعلوم باقی‌ماند.
عصر جدید، مشاجره قدیمی
با وجود فراموش شدن جزیره هانس در دهه ۱۹۷۰، این موضوع بار دیگر در پی یک انتقام در سال ۲۰۰۴ به عرصه‌ی بین‌المللی آورده شد. در سال ۲۰۰۴، مجلس پارلمانی کانادا برای افزایش قدرت تدافعی خود، خواهان تصاحب جزیره هانس شد. این موضوع موجب عکس‌العمل سریع دانمارک و نیز فراخوانی سفیر کانادا برای ارائه‌ی توضیحات مربوطه به وزارت امور خارجه این کشور شد.
نیروهای کانادایی در ۱۳ جولای ۲۰۰۵ وارد جزیره هانس شده و پرچم خود را در آن به اهتزاز در آوردند که موجب تیره شدن روابط آنان با دانمارک شد. یک هفته پس از این موضوع، وزارت دفاع کانادا نیز وارد جزیره شد. در پی وقوع این جریان، دولت دانمارک شکایت‌نامه‌ای بر علیه کانادا تنظیم کرد که در آن جزیره هانس را جزو قلمروهای خود می‌دانست و از ورود غیرمنتظره کانادا به آن خشمگین بود. خوشبختانه، علیرغم همه این‌ها، هر دو کشور حس شوخ‌طبعی خود را از دست نداده‌اند؛ چرا که پس از رفت‌وآمدهای متوالی هر دو به جزیره هانس و نیز برافراشتن پرچم‌های خود در آنجا، هر یک برای دیگری، هدیه‌ای برای ملاقات بعدی جا می‌گذارد! این رقابت در سال ۱۹۸۴ آغاز شد؛ در آن زمان، نخست وزیر دانمارکیِ گرینلند وارد جزیره هانس شده و هدیه‌ای به همراه یک پلاکارد در آنجا گذاشت. نوشته‌ی آن پلاکارد حاوی این جمله بود:
پیتر تاسکو جنسن، مدیر بخش قوانین بین‌المللی وزارت امور خارجه دانمارک اذعان داشت، وقتی ارتش دانمارک وارد جزیره هانس می‌شود با خود هدیه‌ای به آنجا می‌برد که با هدیه‌ی دولت کانادا مواجه می‌شود که روی آن نوشته شده: به کانادا خوش آمدید.
دخالت روسیه
با وجود نامشخص بودن وضعیت جزیره هانس، روابط دانمارک و کانادا در شمال، طی سال‌های اخیر بهتر شده است. در ۴ مه سال ۲۰۰۸، گروهی از دانشمندان بین‌المللی، یک ایستگاه هواشناسی در جزیره هانس تأسیس کردند. در سال ۲۰۱۲، کانادا و دانمارک بر سر مسائلی مانند استخراج نفت و قوانین ماهیگیری در نواحی خلیج بافین، توافق کردند اما هنوز خبری از توافق در زمینه‌ی جزیره هانس نبود. در همان سال، پیشنهادی برای نصف کردن جزیره مطرح شد ولی با آن موافقت نشد. از آنجایی که روابط دو کشور در سال ۲۰۱۴ بهتر شده بود، وزیر خارجه کانادا و همتای دانمارکی‌اش برای توافق بر سر مالکیت جزیره هانس در ۲۷مه همان سال با یکدیگر ملاقات کردند. طی سال‌های اخیر، توجه دانمارک و کانادا از جزیره هانس برداشته و بر فعالیت‌های روسیه در منطقه متمرکز شده است. حضور روسیه در نواحی قطب شمال، بسیار فراتر از حضور دانمارک و کانادا بوده است، حتی مسکو کشتی‌هایی از جمله ناوگان یخ‌شکن مجهز به سلاح‌های اتمی در نواحی شمالی مستقر کرده است. روسیه همچنین هواپیماهای نظامی زیادی نیز در حریم هوایی کانادا و دانمارک به پرواز در آورده است.
دانمارک و کانادا هر دو از اعضای ناتو هستند که احتمال بروز خشونت نسبت به یکدیگر را منتفی می‌کند. موضوعی که هر دو کشور را نگران کرده، حضور فعالانه‌ی روسیه در منطقه و نیز احتمال تصاحب حقوق استخراج نفت و ماهیگیری این کشور در آنجا است. این تهدید مشترک، موجب تحکیم روابط دوجانبه‌ی دانمارک و کانادا و صدور قطعنامه‌ای برای هم‌پیمانی دو کشور پیش از هرگونه ادعایی از سوی روسیه شده است.