روزشمار: ۷ اردیبهشت؛ انتشار «ریلیشن» نخستین روزنامه جهان
۲۶ آوریل زادروز وسایل ارتباطی است که در عصر حروفچینی‌های سُربی متولد شدند و شاید چند سال دیگر فقط بتوان نسخ چاپی آن‌ها را در موزه‌ها دید. «یوهان کارولوس» فرانسوی حدود پانصد سال پیش نخستین روزنامهی جهان را منتشر کرد. او هرگز گمان نمی‌کرد که روزنامه تا این حد ابزار موثری در وقایع جهان باشد.
تاریخ انتشار نخستین روزنامه جهان به سال ۱۶۰۵ میلادی برمی‌گردد، زمانی که «یوهان کارولوس» در ۲۶ آوریل آن سال روزنامه «ریلیشن» را در فرانسه منتشر کرد. ریلیشن نخستین روزنامه‌ای بود که به‌صورت هفتگی و به‌مدت ۷۰ سال به زندگی خود ادامه داد. طبق آمار رسمی انجمن روزنامه‌های جهان واقع در شهر استاسبورگ فرانسه، در سال ۲۰۰۴ میلادی در سراسر جهان ۶۵۸۰ روزنامه منتشر می‌شد.
۴۱۱ سال پیش، زمانی که فرانسه هنوز حکومت مطلق «هانری چهارم» را تجربه می‌کرد، در استراسبورگ، یکی از شهرهای فرانسه و یک جمهوری آزاد در قرن شانزدهم میلادی، جایی که آن را به‌عنوان مرکز قانون‌گذاری اروپا نامیده‌اند، مردی به نام «یوهان کارولوس» نشریه‌ای با عنوان «مجموعه‌ای از اخبار قابل توجه و به یادماندنی» را منتشر کرد.
بعدها این نشریه با نام کوتاه شده «Relation» شناخته شد. گفته می‌شود «یوهان کارولوس» چند اصل رسانه‌های مدرن را با انتشار آن به راه انداخته است.
نخست آنکه «ریلیشن» اولین نشریه موضوعی بوده و طیفی از موضوعات را پوشش می‌داد، بنابراین جهانی بوده است. دوم آنکه متمرکز بر عامه‌ی مردم بود و آگهی داشته است و بالاخره تعیین‌کننده‌ترین فاکتوری که «ریلیشن» را به اولین روزنامه مدرن تبدیل ساخته، تداوم در انتشار آن بوده است.
ریلیشن از بسیاری جهات شبیه روزنامه‌های امروزی نبود. در آن دوران پستچی‌ها نقش تعیین‌كننده‌ای در گردآوری اخبار داشتند، چرا كه آن‌ها بودند كه خبرها را از دلیجان‌ها یا پیک‌های سواره می‌گرفتند و از آن جایی كه در آن دوران، اخبار به مفهوم خاص کلمه چندان زیاد نبودند، هر چیزی كه می‌رسید، بدون اینکه حتی ویرایش شود، چاپ می‌شد. مقالات به‌طور عمده با حروف سربی چیده می‌شدند و با ماشین‌هایی كه از چوب ساخته شده بودند، به چاپ می‌رسیدند. اما به هرحال انتشار «ریلیشن» را می‌توان گامی برای رسیدن به مفهوم امروزی روزنامه دانست. چند سال طول كشید تا روزنامه‌ها در سایر كشورها هم پدیدار شوند.
از «ریلیشن» با اینکه به‌صورت هفتگی منتشر می‌شده به‌عنوان روزنامه یاد می‌شود که برای آن زمان خیلی نامناسب هم نبوده، چراکه در زمانه‌ای که مردم اخبار شهرهای اطراف خود را طی چند هفته یا حتی چند ماه دریافت می‌کردند، استفاده از واژه روزنامه برای نشریه‌ای که اخبار را به‌صورت هفتگی منتشر می‌کرده چندان هم دور از ذهن به شمار نمی‌رود.
البته در تاریخ از «گازِتا» به‌عنوان اولین روزنامه یاد شده و پیش از آن نیز در زمان حکومت «ژولیوس سزار» روزنامه‌ای به نام «اکتادیوما» در شهر روم منتشر می‌شد. از این دست روزنامه‌ها قبل از انتشار «ریلیشن» در ایران و چین نیز دیده می‌شود، اما به‌دلیل نداشتن تنوع موضوعی و تداوم در انتشار نمی‌شود واژه روزنامه را به آن‌ها اطلاق کرد. زیرا در آن‌ها صرفا تصمیمات حکومتی، جنگی یا مدح و ثنای پادشاهان درج می‌شد.
اما شروع انتشار روزنامه به مفهوم امروزی را به «رایمکوند زایتونگن» (einkommende zeitungen) که در سال ۱۶۵۰ میلادی در لایپزیک آلمان ۶ روز در هفته منتشر می‌شد، نسبت می‌دهند.
شاید زمانی که «یوهان کارولوس» به فکر انتشار اولین روزنامه افتاد، نمی‌دانست که تولد ۴۱۱ سالگی روزنامه‌اش را در زمانی جشن می‌گیرند که روزنامه‌های کشورهای توسعه یافته در حال برچیدن انتشار کاغذی خود هستند و فضای آنلاین آن‌قدر دسترسی را راحت کرده که دیگر نیازی به چاپار و دستگاه چاپ نیست.
تاریخ اولین روزنامه‌ها در سراسر جهان
• اولین روزنامه در فرانسه بعد از «ریلیشن» در سال ۱۶۳۱ میلادی با نام «گازتا» منتشر شد.
• اولین روزنامه در انگلیس «آکسفورد گازتا» نام داشت که در سال ۱۶۶۵ میلادی انتشار یافت.
• اولین روزنامه در آمریکا «پابليک اكرنسز» بود که در سال ۱۶۹۰ میلادی منتشر شد.
• اولین روزنامه در کانادا «هالیفکس گزت» نام داشت که در سال ۱۷۵۲ میلادی منتشر می‌شد.
• اولین روزنامه در خاورمیانه در مصر منتشر شد که نام آن «الوقایع‌المصریه» بود که در سال ۱۸۲۸ میلادی منتشر شد.
• اولین روزنامه در ایران روزنامهی «کاغذ اخبار» بود که حدود سال ۱۸۳۸ میلادی منتشر شد.
جالب است بدانید در حال حاضر ژاپنی‌ها روزنامه‌خوان‌ترین مردم در جهان هستند. همچنین پرتیتراژترین روزنامه‌های جهان در ژاپن منتشر می‌شوند.
در همین روز:
۱. افتتاح کنگره جهانی سعدی و حافظ در شیراز (۱۳۵۰ شمسی)
۲. سیل در خراسان، شهرهای قوچان، شیروان، بجنورد و دره‌گز را ویران کرد و خسارات زیادی به بارآورد. (۱۳۵۵ شمسی)
۴. در اثر زلزله‌ای به بزرگی ۷/۷ ریشتر در تبریز شهر به‌کلی نابود و ۸۰ هزار نفر کشته شدند. (۱۷۲۱ میلادی)
۵. تاسیس نخستین دانشگاه روسیه در مسکو (۱۷۵۵ میلادی)
۶. زادروز ساموئل مورس، مخترع تلگراف (۱۷۹۱ میلادی)
۷. حركت اولين كشتی مسافربری با نيروی بخار در انگلستان (۱۸۴۰ میلادی)
۸. زادروز آی. ام. پی معمار برجسته‌ی آمریکاییِ چینی‌تبار (۱۹۱۷ میلادی)
۹. اولین سفیر شوروی در ایران وارد تهران شد. (۱۹۲۱ میلادی)
۱۰. برای نخستین بار فاصله انگلستان تا هندوستان با هواپیما و بدون توقف طی شد. (۱۹۲۹ میلادی)
۱۱. در اثر سانحه در پرواز ۱۴۰ خطوط هوایی چین در فرودگاه ناگویای ژاپن، ۲۶۴ تن از ۲۷۱ سرنشین هواپیما کشته شدند. (۱۹۴۴ میلادی)
۱۲. روز ملی و اعلام جمهوری در كشور آفريقايی «تانزانيا» (۱۹۶۴ میلادی)
دیدگاه