گاهی یک قطعه عکس سیاه و سفید، قدرتی دارد که هزاران خط نوشته تاریخی ندارد. تصویری قدیمی از شهر قم وجود دارد که ما را درست به یک قرن عقبتر پرتاب میکند؛ روزگاری که هنوز چهره شهرها زیر لایههای مدرنیته پنهان نشده بود. در این قاب تاریخی، شهر قم با هویتی کاملا متفاوت دیده میشود. آسمان شهر هنوز با ساختمانهای بلند و متراکم خراشیده نشده و افق، باز و بینهایت است.
آنچه در مرکز این تصویر حدودا صد ساله دلبری میکند، گنبد و بارگاه حضرت معصومه (س) است. این حرم مطهر، آن روزها در میان بافتی سنتی، خشتی و آرام، شکوهی دوچندان داشت و همچون قلبی تپنده در میان خانههای کوتاه و ساده شهر میدرخشید.
این عکس تنها یک تصویر نیست؛ سندی زنده از تحولات پرشتاب شهری در ایران است. مقایسه این منظره با وضعیت فعلی قم، سرعت شگرف تغییرات معماری و شهرسازی را در طول یک قرن اخیر به رخ میکشد.