اجاق مسافرتی یکی از وسایل سفر است که برخی از افرادی که زیاد اهل کوله گردی یا حتی تفریح و پیکنیک هستند، همیشه آن را گوشه صندوقعقب خودروی خود میگذارند و حتی برای یک پیکنیک چند ساعته هم ممکن است به آن نیاز پیدا کنید. در ارتفاعات و هوای سرد و برفی نیز اجاق مسافرتی یکی از مهمترین وسایل مورد نیاز شما است و باید در آن شرایط سخت عملکرد بسیار خوبی هم داشته باشد؛ بنابراین در هنگام خرید اجاق گاز مسافرتی باید کاملا دقت کنید. در ادامه نکات لازم برای خرید اجاق مسافرتی مناسب و باکیفیت را بیان میکنیم.
پارامترهای مختلف برای انتخاب اجاق
انتخاب یک اجاق مسافرتی مناسب به عوامل زیادی بستگی دارد؛ اول از همه باید ببینید که اجاق مورد نظر شما چه ویژگیهایی داشته باشد و برای چه کاری میخواهید از آن استفاده کنید؛ مثلا وزن آن چقدر باشد؟ کارایی آن در چه حد باشد؟ برای جوش آوردن آب میخواهید از آن استفاده کنید یا فقط گرم کردن یا آرام پختن غذا؟ در هنگام پخت غذا با آن برای چند نفر میخواهید غذا بپزید؟ آیا فقط برای سفرهای داخلی از آن استفاده میکنید یا در سفرهای خارجی هم آن را همراه خود دارید؟ به چه نوع سوختی دسترسی دارید؟
در کل میتوان گفت عوامل موثر برای انتخاب اجاق مسافرتی، ۳ دسته هستند:
نوع اجاق
اجاقها بر اساس نوع سوخت مورد استفاده برای آنها و نحوه ذخیرهسازی سوخت آنها به انواع مختلفی تقسیم میشوند که در ادامه در مورد آنها توضیح خواهیم داد.
مشخصات و ویژگیها
زمانی که اجاقها با هر بار سوختگیری قابل استفاده هستند، متوسط زمان لازم برای جوش آوردن آب و راحتی اجاقها، برای تصمیمگیری در مورد خرید آنها تاثیرگذار هستند.
دستورالعملهای لازم جهت استفاده از آنها
قطعا استفاده از اجاق مسافرتی نیز مانند هر وسیله دیگری دستورالعملها و نکات خاص خود را دارد و در هنگام خرید آنها باید به این نکات هم توجه کنید.
انتخاب نوع اجاق
اجاق مسافرتی گازی
استفاده از این نوع اجاق کاملا ساده بوده و به مراقبت خاصی نیز نیاز ندارد. این اجاقها به راحتی روی کپسولهای مهروموم شدهای که حاوی دو گاز فشرده ایزوبوتان و پروپان هستند، پیچ میشوند.
اجاق مسافرتی با سوخت مایع
این نوع اجاقها به کپسولهایی که قابلیت پر شدن با سوخت مایع را دارند، متصل میشوند و معمولا از مایع گاز سفید به عنوان سوخت برای آنها استفاده میشود؛ اما میتوان از سوختهای جایگزین نیز برای آنها استفاده کرد که مزیت بسیار خوبی است؛ مخصوصا در سفرهای خارجی
اجاق مسافرتی جایگزین
معمولا برای این نوع اجاق مسافرتی از سوخت گندلهای (سوخت گندلهای نوعی سوخت زیستی بوده که از مواد فشردهشده طبیعی مانند خرده چوب، ضایعات کشاورزی، غذاهای دور ریخته شده و گیاهانی که برای تولید سوخت زیستی کاشته میشوند، تهیه میشود) یا هیزم به عنوان سوخت استفاده میشود.
نکتهای که باید در هنگام خرید اجاق مسافرتی حتما به آن توجه کنید این است که هر یک از انواع اجاق گاز مسافرتی، کارایی متفاوتی دارند و برای هدف خاصی مناسب هستند. ممکن است بر اساس استفادهای که میخواهید از اجاق داشته باشید، مجبور شوید چند اجاق بخرید؛ به عنوان مثال شما برای کمپ زدن در تابستان نیازمند اجاقی سبکوزن هستید که عملکرد سریعی داشته باشد و برای سفرهای گروهی در زمستان، نیازمند اجاق دیگری هستید.
کارایی مختلف هر یک از انواع اجاقها را میتوانید در جدول زیر مشاهده کنید:
مناسب برای: | اجاق گاز ی | اجاق گازی یک تکه | اجاق گازی دو تکه | اجاق با سوخت مایع | اجاق هیزمی | اجاق الکلی یا اجاق با سوخت مایع |
---|---|---|---|---|---|---|
هوای سرد/ ارتفاعات زیاد | X (برخی از آنها) | X (برخی از آنها) | X | |||
گروههای بزرگتر | X | X | X | |||
جوش آوردن آب | X | X | X | X | ||
آرامپزی غذا یا گرم کردن آن | X | X | X | |||
پیادهروی با بار بسیار سبک | X | X | X | X | ||
سفر خارجی | X (اجاقهایی که قابلیت مصرف چند نوع سوخت مختلف را دارند) | |||||
سهولت استفاده | X | X | X | X |
در ادامه انواع مختلف اجاق مسافرتی و مزایا و معایب آنها را به صورت کامل بررسی میکنیم:
اجاق گازی
برخی از این اجاق ها که شبیه پیکنیک هستند، بسیار کوچک بوده و تنها چند گرم وزن دارند. در ضمن برخی از آنها تاشو نیز هستند.
مزایا:
- کوچک و سبکوزن
- عملکرد سریع در هنگام روشن شدن، نیاز نداشتن به آمادهسازی قبلی برای روشن شدن (برای روشن شدن این نوع اجاق تنها کافی است شیر آن را باز کنید و آن را با کبریت، فندک معمولی یا فندک جرقهزن روشن کنید).
- هماهنگ سوختن شعله و قابلیت تنظیم آن (در اکثر مدلها)
- مهروموم بودن کپسول آن و عدم نگرانی در مورد نشتی یا خروج ناگهانی گاز
- برخورداری برخی از کپسولها از رگلاتور تنظیمکننده فشار گاز که باعث میشود اجاق برای مدت بیشتری قابل استفاده باشد. مزیت این ویژگی بیشتر در هوای سرد و ارتفاعات بالا مشخص میشود.
معایب:
- ناکافی بودن طول سری اجاق برای نگهداشتن ماهیتابههای بزرگ
- عدم امکان بررسی میزان گاز باقیمانده به دلیل مهروموم بودن کپسول (البته با به همراه داشتن یک کپسول زاپاس کوچک، به راحتی میتوانید این مشکل را برطرف کنید)
- عدم امکان استفاده از یک محافظ در اطراف کپسول (زیرا استفاده از محافظ باعث تجمع حرارت در اطراف کپسول و در نهایت انفجار آن میشود)
- کاهش فشار گاز در هوای سرد و ضعیف شدن شعله (البته در صورتی که اجاق رگلاتور فشار داشته باشد، این مشکل ایجاد نمیشود)
- قیمت بیشتر گاز نسبت به سوخت مایع
- غیرقابل استفاده شدن کپسول گاز پس از اتمام گاز آن (پس از اتمام گاز باید آن را به شیوه صحیح دور بیندازید و یا آن را به مراکز بازیافت تحویل دهید)
اجاق مسافرتی گازی خود به دو نوع تقسیم می شود که در یک نوع از آن (اجاق یک تکه)، سری اجاق و محفظه روی آن مستقیما به کپسول متصل شده و سر آن پیچیده میشود. معمولا روی سر هم یک محفظه عایق برای پختوپز قرار دارد و روی درب محفظه هم چندین سوراخ وجود دارد یا درب آنها کاملا برداشته میشود. در ضمن برخی از آنها میتوانند همراه با یکسری لوازم جانبی مثل قهوه دمکن یا یک کپسول گاز مجزا (که به صورت مجزا فروخته میشود) نیز استفاده شوند.
در کل این اجاقها برای زود جوش آوردن آب (به دلیل وجود محافظ شیشهای در اطراف محفظه و حفظ گرمای آن) و گرم کردن غذا طراحی شدهاند (در برخی از مدلها امکان استفاده از ماهیتابه مجزا به غیر از ماهیتابههای خود اجاق وجود دارد. ماهیتابههای جدید، کوتاهتر و عریضتر بوده و راحتتر میتوان در آنها غذا خورد). این نوع اجاقها نسبت به اجاقهای گازی استاندارد کمی سنگینتر بوده و به صورت مایل میایستند.
در دومین نوع اجاق مسافرتی گازی (دو تکه)، سری و کپسول از یکدیگر جدا هستند. سری این اجاقها پایه دارد و روی زمین قرار میگیرد و با یک شلنگ به کپسول متصل میشود. این نوع اجاقها کوچک و سبکوزن هستند؛ البته این نوع اجاقها نسبت به اجاقهای گازی معمولی کمی سنگینتر و حجیمتر هستند.
در برخی از مدلهای این نوع اجاقها، امکان قرار دادن کپسول به صورت وارونه نیز وجود دارد که باعث بهبود عملکرد اجاق در هوای سرد میشود. در کنار سری این اجاقها دستههای بلندی نصب شده که باعث میشود ماهیتابههای بزرگ راحتتر روی آن قرار بگیرد. در ضمن در اجاقهایی که کپسول گاز به سری متصل نیست، امکان استفاده از محافظ شیشهای در اطراف سری جهت محافظت از شعله در برابر وزش باد و حفظ گرمای آن نیز وجود دارد.
اجاقهایی با سوخت مایع
معمولا در بیشتر این نوع اجاقها از گاز سفید به عنوان سوخت استفاده میشود که پالایش شده و فاقد ناخالصی یا مقدار بسیار کمی از آن است. استفاده از این نوع سوخت باعث میشود شعله آلاینده نباشد و گرمای خوبی هم داشته باشد. در ضمن گاز سفید حتی در دمای زیر صفر هم عملکرد خوبی دارد و قیمت آن هم نسبت به گاز مورد استفاده در اجاقهای گازی به میزان قابل توجهی کمتر است.
برای اجاقهایی که دارای سوخت مایع هستند، میتوان از سوختهایی مثل بنزین بدون سرب خودرو، نفت سفید، سوخت جت یا سوخت دیزل استفاده کرد (در برخی از اجاقها از تمام سوختهای مذکور و در برخی دیگر از بعضی از این سوختها میتوان استفاده کرد)؛ البته توصیه میکنیم تنها در مواقع ضروری از بنزین بدون سرب به عنوان سوخت استفاده کنید؛ زیرا این مایع ترکیباتی دارد که برای سلامتی انسان مضر است.
قابلیت استفاده از چندین نوع سوخت مختلف برای یک اجاق مزیت بسیار خوبی بوده و یک انتخاب عالی برای سفرهای خارجی است.
اجاقهای دارای سوخت مایع دو عیب عمده دارند؛ اول اینکه در میان انواع اجاق مسافرتی نیازمند بیشترین میزان آمادهسازی هستند و دوم اینکه به بازرسی و مراقبتهای دورهای نیز نیاز دارند که شامل نظافت شلنگ سوخترسان و تعویض حلقههای O شکل (هم در اجاق و هم در کپسول سوخت) میشود. در ضمن برخی از بخشها و قطعات دیگر نیز نیازمند توجه هستند.
برای روشن کردن این اجاقها ابتدا باید چند قطره از سوخت را در فنجانی ریخته و پس از گرفتن آن زیر قسمتی از گاز به آن شعله میگویند، جرقهای به سوخت بزنید تا شلعهای کوچک برای گرم کردن شلنگ سوخترسان ایجاد شود. با این کار مایع در مخزن به بخار تبدیل میشود. در ضمن برای افزایش فشار باید سوخت داخل کپسول را به داخل مخزن اجاق پمپاژ کنید.
مزایا
- پایداری بهتر روی زمینهای ناهموار
- امان بازرسی آسان برای اطلاع از میزان سوخت باقیمانده
- امکان شارژ کپسول سوخت مایع برای چند بار
- عملکرد بهتر نسبت به انواع دیگر اجاقهای مسافرتی در هوای سرد و ارتفاعات زیاد
معایب
- نیازمند آمادهسازی قبلی و بازرسیها و مراقبتهای دورهای هستند.
- احتمال نشتی گاز مایع
- وزن سنگینتر آنها نسبت به اجاقهای گازی
- قیمت بیشتر اجاقهای چندگانه سوز نسبت به انواع دیگر اجاقها
- ناخالصی بیشتر سوختهای مایع (به غیر از گاز سفید) نسبت به انواع دیگر سوخت که در طول زمان باعث مسدود شدن برخی از قسمتهای اجاق مثل شلنگ سوخترسان میشود.
انواع دیگر اجاق (اجاقهای هیزمی، الکلی و اجاقهای دارای سوخت جامد)
این نوع از اجاقهای مسافرتی برای کولهگردی طولانی و مواقع ضروری بسیار مفید است. برخی از آنها بسیار سبک و برخی دیگر کمی سنگینتر هستند. این اجاقها نیز در انواع مختلفی تولید میشوند.
اجاقهای هیزمی
به دلیل این که این اجاقها نیاز به سوخت خاصی دارد و میتوانید با جمعآوری شاخههای و تکهچوبهای اطراف خود، از آن استفاده کنید، برای کولهگردی طولانی یا سفرهای سبکتر کاملا مناسب هستند. مزایا و معایب این اجاق به شرح زیر است:
مزایا
- وزن بسیار کم و ساختار ساده (قسمت اصلی از فلز تیتانیوم، یک محافظ در برابر باد و قسمتی برای نگهداشتن ماهیتابه که میتوان آن را صاف کرد، تشکیل شده است.
- قابلیت تبدیل انرژی حرارتی به برق در برخی از مدلها و برخورداری از پورت USB برای شارژ کردن تلفنهمراه و دیگر گجتهای کوچک
- برخورداری برخی از مدلها از یک محافظ توری فلزی که خرید آن اختیاری است.
معایب
- مشکل بودن یافتن هیزم خشک در آب و هوای برفی و بارانی و محیطهای مرطوب
- ممنوعیت استفاده از آن در مکانهایی که چوب خشک در آن کم پیدا میشود یا ارتفاعات (به عنوان مثال در پارک ملی یوسیمیتی در آمریکا، استفاده از این اجاقها در ارتفاعات ۲۹۰۰ متری ممنوع شده است)
اجاقهای الکلی
این اجاقها که از الکل صنعتی یا تقلیلی به عنوان سوخت استفاده میکنند، بسیار سبک هستند و وزن آنها تنها به ۳۰ یا ۶۰ گرم میرسد. برای استفاده از این اجاق تنها کافی است یک بطری الکل همراه خود داشته باشید.
مزایا
- نیاز نداشتن به مراقبت و بازرسی (تنها تعداد کمی از قطعات نیازمند این کار هستند)
- قیمت پایین الکل صنعتی و در دسترس آن در بیشتر نقاط
- کم صدا بودن شعله
معایب
- حرارت کمتر شعله نسبت به اجاقهای گازی و یا گازهای که از گاز سفید استفاده میکنند و در مدت زمان بیشتری آب را جوش میآورد. در ضمن نسبت به گازهای مذکور سوخت بیشتری نیاز دارد.
- ضروری بودن استفاده از محافظ برای محافظت از شعله در برابر باد
اجاقهای دارای سوخت جامد
این نوع اجاقها که از نوعی قرص به نام قرص سوخت جامع به عنوان سوخت استفاده می کنند، وزن بسیار کمی دارند و برای کولهگردی نیز مناسب هستند. این نوع اجاقها را میتوان بهراحتی تا کرد.
قرص سوخت جامد
مزایا
- قیمت مقرونبهصرفه
- وزن کم؛ این اجاقها وزنی معادل ۹۰ تا ۲۰۰ گرم دارند
- اندازه کوچک
- قیمت مناسب فرصهای سوخت جامد. در ضمن میتوانید پس از استفاده از این قرصها آن را خاموش کنید و در زمان نیاز دوباره از آنها استفاده کنید.
معایب
- سرعت پایین آنها در جوش آوردن آب
- بوی نامناسب قرصها (البته در مورد برخی از قرصها این چنین است)
- چرب شدن زیر ماهیتابه به دلیل استفاده از قرصها
ویژگیها و مشخصات اجاق گازها
در ادامه به توضیح در مورد برخی از مشخصات و ویژگیهای اجاق مسافرتی میپردازیم که میتوانند در خرید آن تاثیرگذار باشند.
وزن
معمولا انتخاب شما در این مورد در زمانی که میخواهید به تنهایی در مسیرهای خیلی طولانی پیادهروی میکنید و حتی چند گرم بار بیشتر یا کمتر برای شما اهمیت زیادی دارد، با زمانی که میخواهید با دوستان خود در آخر هفته دستهجعمی طبیعتگردی یا کوهنوردی کنید، تفاوت دارد.
مدت زمانی که میتوان از اجاق استفاده کرد
در زمان خرید حتما به این نکته توجه کنید که اجاق با مقدار مشخصی از سوخت تا چه مدت زمانی قابل استفاده است.
مدت زمان لازم برای جوش آوردن آب
این پارامتر هم میتواند به انتخاب در بین مدلهای مختلف به شما کمک کند؛ مخصوصا اگر مصرف بهینه سوخت برای شما مهم باشد. در ادامه اجاقهای مختلف را از این نظر بررسی میکنیم
اجاقهای گازی یک تکه: این اجاقها آب را سریع و با استفاده از حداقل سوخت ممکن جوش میآورد. ممکن است غذا روی این اجاقها آرام پخته شود؛ اما برخی از اجاقها عمدا به این صورت طراحی شدهاند.
اجاق گازی معمولی: هم در سریع جوش آوردن آب و هم در پختن غذا در مدت کوتاه، عملکرد بسیار خوبی دارند و برای کمپهای گروهی بسیار مناسب هستند.
اجاقهای دارای سوخت مایع: این نوع اجاقها آب را بسیار سریع جوش میآورند وعملکرد آنها در سرعت پخت غذا هم در بین مدلهای مختلف متفاوت است.
اجاقهایی که از الکل و سوخت جامد استفاده میکنند: اگرچه این اجاقها برای جوش آوردن آب طراحی شدهاند؛ اما در این زمینه اصلا عملکرد خوبی ندارند و حتی ممکن است آب در آنها پس از گذشت چندین دقیقه جوش بیلید.
فندک جرقهزن
معمولا اجاقهایی از سوخت مایع استفاده میکنند، مجهز به فندک جرقهزنی هستند که با زدن دکمهای روی آنها جرقه میزنند اجاق روشن میشوند. زمانی که کبریت ندارید یا کبریتهایتان خیس شده است، میتوانید از جرقهزن اجاق برای روشن کردن آن استفاده کنید. در صورتی که اجاق شما مجهز به این فندک نیست، میتوانید آن را به صورت جداگانه نیز تهیه کنید.
پایه
این پایهها معمولا جداگانه فروخته میشوند و معمولا برای محکم نگهداشتن کپسولهای حاوی سوخت مایع و جلوگیری از وارونه شدن آنها استفاده میشوند.
نکات ضروری در هنگام استفاده از اجاق مسافرتی
نکات ضروری جهت استفاده از هر نوع اجاق مسافرتی
- هرگز از اجاقها در مکانهای بسته استفاده نکنید؛ زیرا موجب افزایش گاز سمی مونواکسید کربن و افزایش خطر آتشسوزی میشود.
- جهت کسب اطمینان از نبود نشتی و آسیبدیدگی در بخشهای مختلف اجاق، حتما شلنگهای سوخترسانی، شیرها و سایر اتصالات را بررسی کنید.
- از اجاق در مسطحترین مکان ممکن استفاده کنید.
- همیشه جعبهابزار و انبردست به همراه داشته باشید تا در صورت لزوم اجاق را تعمیر کنید.
- پلاک قدیمی خودرو یا یک تکه آهن مستطیل شکل، پایه خوبی برای محکم نگهداشتن گاز است؛ مخصوصا در زمینهای شنی.
- چنانچه اجاق شما مجهز به فندک جرقهزن است، توصیه میکنیم همیشه کبریت ضد باد و طوفان همراه خود داشته باشید.
نکات ضروری جهت استفاده از اجاقهای گازی
- در قسمت بالای محفظه کپسول اجاقهای گازی، مقداری هوا وجود دارد که پس از خروج آن، گاز جریان پیدا میکند و احتراق انجام میشود. در صورت عدم خروج گاز، هنگامی که گاز روشن شد، ناگهان یک شعله بزرگ زرد رنگ ایجاد میشود.
- توصیه میکنیم در هوای سرد اجاق را شبها در کیسه خواب خود بذارید و اگر قصد کوهنوردی در ارتفاعات زیاد را دارید، آن را در ژاکت خود قرار دهید. گرمای زیاد باعث حفظ فشار بالای گاز میشود.
- اجاقهایی که مجهز به رگلاتور فشار هستند، در ارتفاعات زیاد عملکرد بهتری دارند و سوخت زیادی هم مصرف نمیکنند.
- چنانچه در هوای برفی و زمین پوشیده از برف از اجاق استفاده میکنید، تکهای فوم به عنوان عایق در زیر کپسول اجاق قرار دهید؛ در غیر این صورت ممکن است کف کپسول یخ بزند.
- معمولا اجاقهای گاز مجهز به نوعی شیر صنعتی هستند که شیارها و مارپیچهایی به صورت استاندارد در آن ایجاد شده که باعث میشود بتوانید از یک کپسول گاز برای چند اجاق با برندهای مختلف استفاده کنید؛ البته معمولا شرکتهای تولیدکننده اجاق مسافرتی توصیه میکنند از کپسولهای تولیدشده توسط خودشان استفاده شود.
- پس از اتمام سوخت کپسولهای گاز، حتما آنها را به مراکز بازیافت تحویل دهید.
نکات ضروری جهت استفاده از اجاقهای دارای سوخت مایع
- در صورت امکان از الکل برای آمادهسازی اجاق استفاده کنید تا دوده نگیرد.
- کپسول سوخت را تا لبه پر نکنید و مقداری فضا برای پمپاژ هوا به داخل کپسول باقی بگذارید تا مایع تحت فشار قرار گیرد. در ضمن زمانی که مقداری هوا وارد کپسول شود، میزان حرارت سوخت افزایش مییابد و از ایجاد فشار زیاد از حد جلوگیری میشود.
- چنانچه قصد دارید برای چند ماه یا مدت بیشتری از اجاق استفاده نکنید، سوخت کپسول را تخلیه کنید.
- حتما از یک محافظ شیشهای برای اجاق خود استفاده کنید.
- حتما در سفرهای طولانی یا سفر به مناطق سردسیر، از مدبلهای گرمایی استفاده کنید. استفاده از این وسیله موجب انتقال گرما به محفظه جهت افزایش سرعت جوش آمدن آب و صرفهجویی در مصرف سوخت میشود.
- اجازه ندهید سوخت مایع با دستتان تماس پیدا کند؛ این اتفاق در سرمای شدید به دلیل تبخیر سریع سوخت مایع باعث یخزدگی پوست و آسیبدیدن آن میشود.
- مایع گاز سفید پس از گذشت مدتی تجزیه میشود و خاصیت خود را از دست دهد. در صورت استفاده از مایعی که مدت زمان زیادی از تولید آن گذشته میشود (این کار توصیه نمیشود)، از یک فیلتر برای پاک کردن مایع از هرگونه ذرات رسوب استفاده کنید تا این ذرات در بخشهای مختلف باقی نمانند و آنها را مسدود نکنند. وجود لکههای رنگی در گاز، به معنای غیرقابل استفاده بودن آن است.