مسجد نور دبی؛ بازتابی از تعامل هندسه و معنا در معماری معاصر
مسجد نور در شهر دبی امارات، به عنوان یکی از نمونه‌های شاخص معماری و چون نگین درخشانی از معماری معاصر اسلامی خودنمایی می‌کند. بنای مینیمالیسمی و طراحی شده بر پایه نور طبیعی که نه تنها مکانی برای عبادت بلکه تجربه آرامش‌بخشی از پیوند میان هنر و ایمان است. (suzannelovellinc)
«مسجد نور» یا مسجد «محمد عبدالخالق قرقاش»، نمونه شگفت‌انگیزی از تعامل نور و هندسه است. این مسجد، از نخستین مساجدی به شمار می‌رود که توسط یک معمار زن طراحی شده است.
طراحی یک مکان عبادی، همواره با چالش‌های خاصی همراه است؛ چرا که معماری آن، باید حس ایمان و اعتقاد را برای انسان تداعی کند. این مورد با چالش بیشتری همراه شد؛ زیرا اولین تجربه‌ای بود که توسط یک معمار زن انجام می‌گرفت. «سمیه دباغ» که از معدود معماران زن اهل عربستان سعودی در این نسل محسوب می‌شود، پیش‌تر ساختمان‌های متعددی را در منطقه خلیج فارس طراحی کرده و جوایزی را نیز به دست آورده است.
رویکرد دباغ در طراحی، بر تجربه عبادت و مسیری که نمازگزاران برای آمادگی پیش از نماز طی می‌کنند تمرکز داشت. عناصر مشبک در نمای بنا، طاقی از نور روز ایجاد می‌کند که در بدو ورود نمازگزاران، به آن‌ها خوشامد می‌گوید. تغییر شرایط نوری نیز بخشی از فرآیند آماده‌سازی برای عبادت را شکل می‌دهد؛ زمانی که نمازگزاران، کفش‌های خود را در می‌آورند و اعمال آیینی را انجام می‌دهند.
با در نظر گرفتن آنچه از یک عمل آیینی و آرام‌بخش مورد نیاز است و این واقعیت که مسلمانان در طول روز، چندین بار نماز می‌خوانند، ضروری بود که فضاهایی برای گذار و آماده‌سازی در نظر گرفته شود. این هدف، از طریق فرم، انتخاب مصالح و استفاده کنترل‌شده از نور طبیعی محقق شده است.
پس از ورود به شبستان، یک منطقه گذار اضافی وجود دارد که ممکن است قبل از نماز، قرائت قرآن در آن مکان انجام شود. معمولا در دبی، پنج بار در روز و هنگام نمازهای صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا، اذان می‌گویند. پیش از هر نوبت، لازم است که نمازگزاران از دنیای بیرون فاصله بگیرند و آرامش درونی کسب کنند. دباغ به دنبال همین هدف بود؛ به عقیده او، تجربه‌ای که از طریق طراحی مسجد خلق شده، به دنبال تقویت ارتباط انسانی با ریتم طبیعی روز و شب از طریق ورود کنترل‌شده نور طبیعی است.
با در نظر گرفتن وسعت زیاد ساختمان، مسجد در دو بخش شامل یک شبستان اصلی و بلوک خدماتی مسکونی طراحی شد. این دو بلوک با یک حیاط از یکدیگر جدا می‌شوند که با سایه‌بان فلزی مشبک پوشیده شده است که از گرمای طاقت‌فرسا، تابش شدید خورشید و نور مستقیم محافظت می‌کند.
مثلث‌های حجمی که روی نما و سقف نصب شده‌اند، نور طبیعی خورشید را منعکس می‌کنند. الگوی مثلثی که در سراسر ساختمان دیده می‌شود نیز به هندسه اسلامی ارجاع دارد.
خوش‌نویسی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند و آیه‌ای از قرآن روی نمای بیرونی و دور شبستان خطاطی شده است. شبستان اصلی به سمت مکه جهت‌گیری دارد و طبقه همکف، فضاهای نماز برای مردان و زنان را در خود جای داده است. برج مناره نیز برای جلب توجه به اهمیت مسجد، جدا از آن طراحی شد؛ رویکردی که با اغلب طرح‌های مرسوم و متداول برای مسجد و مناره، تفاوت دارد.
شما درباره این بنای شگفت‌انگیز چه فکر می‌کنید؟ به نظر شما نور طبیعی چه تاثیری بر تجربه معنوی و آرامش نمازگزاران دارد؟ آیا مسجد یا مکان مذهبی دیگری می‌شناسید که طراحی آن، تجربه عبادت را به شکل خاصی تغییر دهد؟ لطفا نگاه، نظر و تجربه ارزشمند خود را با کجارو و همراهان آن نیز به اشتراک بگذارید.
منبع عکس کاور: suzannelovellinc؛ نام عکاس: نامشخص
