بناهای تاریخی شیراز؛ ۱۰ اثر باستانی شهر شعر و تاریخ
شیراز با برخورداری از بناهای تاریخی متنوع مثل آرامگاه‌ها، مسجدها، موزهها، عمارت‌ها، باغها و ... به یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری تبدیل شده است؛ به‌عنوان مثال آرامگاه حافظ، سعدی و شیخ روزبهان از دیدنیترین آرامگاههای شیراز به‌شمار می‌روند. از دیگر بناهای تاریخی شیراز میتوان به موزه‌هایی مثل حمام وکیل، موزه مشکین فام (خانه فروغالملک) و موزه خاتم (خانه سعادت) اشاره کرد. از تماشای دیگر آثار باستانی شیراز مثل مسجد نصیرالملک، سرای مشیر، باغ ارم و خانه زینتالملک نیز غافل نشوید. در این مقاله به معرفی برخی از مکان های تاریخی شیراز می‌پردازیم؛ با ما همراه شوید.
آرامگاه حافظ
- آدرس: حدفاصل چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه، رو‌به‌روی ورزشگاه حافظیه
- ساعت بازدید: در فصل بهار از ۸:۳۰ تا ۲۱:۳۰، در فصل تابستان و پاییز از ۸:۳۰ تا ۲۱ و در فصل زمستان از ۷:۳۰ تا ۱۷:۳۰
- قیمت بلیط در سال ۱۴۰۴: ۳۰,۰۰۰ تومان
«آرامگاه حافظ» یا حافظیه یکی از بناهای تاریخی شیراز به‌شمار می‌رود. حافظیه محل دفن افراد زیادی است که مهم‌ترین آن‌ها مزار خواجه حافظ شیرازی، یکی از شاعران معروف قرن هشتم هجری قمری است. در واقع با حضور در این مجموعه می‌توانید به غیر از حافظ از مزار افراد مشهور دیگری مثل «سید علی‌اکبر فال اسیری طالب جاجرمی»، «میرزا کوچک وصال شیرازی»، «مهدی حمیدی» و ... نیز دیدن کنید. حافظیه شامل دو بخش اصلی یعنی شمالی و جنوبی و دو بخش شرقی و غربی می‌شود. در میان بخش شمالی و جنوبی تالاری ۵۶ متری با ۲۰ ستون سنگی به ارتفاع پنج متر خواهید دید. در بخش شمالی، آرامگاه حافظ قرار دارد که با هشت ستون سنگی یک‌پارچه پنج متری و سقفی گنبدی شکل و آبی رنگ خودنمایی می‌کند. پس از زیارت آرامگاه گشت‌و‌گذاری در فضای سبز و دلپذیر این مجموعه نیز داشته باشید.
آرامگاه سعدی
- آدرس: انتهای خیابان بوستان، کنار باغ دلگشا
- ساعت بازدید: ۸ تا ۲۰ (روزهای تعطیل: تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر (ص)، رحلت امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر (ع))
- قیمت بلیط در سال ۱۴۰۴: ۳۰,۰۰۰ تومان
«آرامگاه سعدی» به‌عنوان یکی از بهترین بناهای تاریخی شیراز شناخته می‌شود. در گذشته سعدی، شاعر و نویسنده ایرانی قرن هفتم هجری قمری، در این مکان می‌زیست و وی پس از فوت در همین مکان آرام گرفت. آرامگاه سعدی به شکل (L) طراحی شده است و شامل یک ایوان با هشت ستون بلند و یک رواق کشیده می‌شود. اگر از بیرون به آرامگاه نگاه کنید، بنایی مکعبی می‌بینید؛ اما اگر داخل بنا بروید، سازه‌ای هشت ضلعی خواهید دید. در آرامگاه کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ و کتیبه‌هایی منقوش به قسمت‌هایی از گلستان و بوستان سعدی خودنمایی می‌کنند. یکی دیگر از بخش‌های محبوب آرامگاه سعدی «حوض ماهی» است که در آن شاهد کاشی‌کاری‌های دوره سلجوقی خواهید بود. گشت‌وگذار در محوطه آرامگاه و تماشای باغ و درختان سرو و نارنج، آب‌نماها و مسیرهای سنگ فرش شده را نیز از دست ندهید.
حمام وکیل
- آدرس: خیابان طالقانی
- ساعت بازدید: نیمه اول سال ۸:۳۰ تا ۲۰:۳۰؛ نیمه دوم سال ۷:۳۰ تا ۱۹:۳۰ (روزهای تعطیل: روزهای مذهبی خاص مانند تاسوعا، عاشورا، شهادت امام علی (ع)، شهادت امام جعفر صادق (ع) و رحلت امام خمینی (ره))
- قیمت بلیط در سال ۱۴۰۴: ۳۰,۰۰۰ تومان
کریم خان زند در سال ۱۱۸۷ هجری قمری دستور داد تا «حمام وکیل» احداث شود. این حمام یکی از جاهای دیدنی شیراز به‌شمارمی‌رود. حمام وکیل شیراز در گذشته به‌عنوان محلی برای اجتماع مردم نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت و به‌همین‌خاطر برای آن زمینی وسیع به مساحت ۱۱ هزار متر مربع در نظر گرفته شده بود. این حمام شامل بخش‌های متنوعی مثل ورودی و هشتی، سربینه، میان در و گرمخانه می‌شود. در این بنای تاریخی شاهد تزیینات چشم‌نوازی مثل آهک‌بری‌ها و نقوشی از دوره قاجار خواهید بود. برخی از نقوش، داستان‌های قرآنی و بعضی نیز داستان‌های ادبیات فارسی را به تصویر می‌کشند که از جمله آن‌ها میتوان به تصویر معراج حضرت رسول (ص)، شمایل حضرت علی (ع)، دیدار شیرین و فرهاد و بیژن و منیژه اشاره کرد. پس از انقلاب اسلامی این حمام به موزه تغییر کاربری داد و در حال حاضر در آن مجسمه‌های مومی خواهید دید که هر یک بیان‌گر داستانی متفاوت هستند. به‌صورت‌کلی با حضور در این بنای تاریخی در شیراز می‌توانید با آداب‌و‌رسوم، پوشش و فرهنگ مردم شیراز آشنا شوید.
باغ ارم
- آدرس: خیابان ارم، مجاور میدان ارم
- ساعت بازدید: ۸ تا ۲۰
- قیمت بلیط در سال ۱۴۰۴: ۴۰,۰۰۰ تومان
نام «باغ ارم» به‌عنوان یکی از معروف‌ترین بناهای تاریخی شیراز در فهرست آثار ملی ایران و میراث جهانی یونسکو می‌درخشد. این باغ در زمینی مستطیل شکل، به وسعت حدود ۱۱۰,۰۰۰ متر مربع قرار دارد. در بخش غربی باغ ارم شیراز شاهد عمارت باشکوهی خواهید بود. عمارت سه طبقه است و سقفی شیروانی دارد. این عمارت با توجه به اصول معماری دوران زندیه و صفویه بنا شده است و در آن شاهد تزیینات چشم‌نوازی مثل گچ‌بری، نقاشی، حجاری، منبت‌کاری و کاشی‌کاری خواهید بود. در نزدیکی ساختمان اصلی استخری دلربا را می‌بینید. در اطراف استخر چهار نخل کاشته‌اند که آن‌ها زیبایی استخر را دوچندان کرده‌اند. در امتداد استخر جوی آبی به چشم می‌خورد و دو طرف این جوی درختانی تنومند و گیاهانی متنوع خودنمایی می‌کنند. برخی از درختان باغ شامل گردو، بادام، سیب، نارنج، انار و ... می‌شود. از گیاهان این مجموعه میتوان به گل‌های طاووسی، شب بو، ژاله، یاس زرد، میخک، میمون و بنفشه اشاره کرد.
مسجد نصیرالملک
- آدرس: خیابان لطفعلی خان زند، انتهای کوچه ۳۷
- ساعت بازدید: ۸ تا ۱۷
- قیمت بلیط در سال ۱۴۰۴: ۳۰,۰۰۰ تومان
«مسجد نصیرالملک» که به آن «مسجد صورتی» نیز می‌گویند، یکی از محبوب ترین مکان های تاریخی شیراز محسوب می‌شود. این اثر تاریخی را میرزا حسن علی ملقب به نصیرالملک، در دوره قاجار بنا کرد. در این مسجد شاهد بخش‌های متنوعی خواهید بود که محبوب‌ترین آن‌ها شبستان غربی است. در شبستان غربی ۱۲ ستون سنگی وجود دارد که به‌صورت مارپیچ طراحی شده‌اند؛ اما اصلی‌ترین دلیل جذابیت این شبستان درهای آن هستند که با شیشه‌هایی رنگارنگ از شما دلبری می‌کنند. صبح‌ها بهترین زمان عکاسی در این مسجد است؛ زمانی که نور آفتاب به این شیشه‌ها می‌تابد و انعکاس رنگارنگ آن‌ها درون مسجد پخش می‌شود. از دیگر بخش‌های دیدنی این مسجد میتوان به سردر ورودی، شبستان شرقی و طاق مروارید اشاره کرد.
سرای مشیر
- آدرس: تقاطع خیابان لطفعلی خان زند و طالقانی، خیابان بازار وکیل
- ساعت بازدید: ۹ تا ۲۱
- قیمت بلیط در سال ۱۴۰۴: رایگان
«سرای مشیر شیراز» یکی از بازارهای قدیمی و آثار تاریخی شیراز به شمار می‌رود که زندگی و فرهنگ مردمان گذشته را به تصویر می‌کشد. این بازار در دوره سلطنت فتحعلی شاه قاجار با توجه به اصول معماری ایرانی- اسلامی بنا شد. این بازار بخش‌های مختلفی دارد که یکی از زیباترین آن‌ها حیاط مرکزی است. حیاط در واقع در بین بنایی هشتی قرار دارد و در آن حوضچه‌ای چشم‌نواز و درختان نارنج به چشم می‌خورد. اطراف حیاط حجره‌های دو طبقه واقع شده‌اند که آن‌ها نقره‌جات، صنایع دستی و عتیقه‌جات به فروش می‌رسانند.دیگر بخش‌های این سرا شامل هشتی و سردر ورودی می‌شود که سقف گنبدی شکل و بادگیر آن چشم هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کنند. در این بازار دالان‌هایی ساخته شده‌اند که میتوان از آن‌ها از سرای مشیر به بازار وکیل رسید. در این بازار قدیمی از تماشای هنرهای متنوعی مثل کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری نیز لذت خواهید برد.
خانه زینت الملک
- آدرس: خیابان لطفعلی‌خان زند، جنب نارنجستان قوام
- ساعت بازدید: ۸ تا ۱۸:۳۰
- قیمت بلیط در سال ۱۴۰۴: ۴۰,۰۰۰ تومان
نام «خانه زینتالملک» را میتوان در فهرست «بهترین مکان های تاریخی شیراز» قرار داد. عملیات ساخت این خانه تاریخی به دستور محمدخان قوام‌الملک دوم در سال ۱۲۹۰ هجری قمری شروع شد؛ در نهایت در سال ۱۳۰۲ هجری قمری محمدرضاخان قوام‌الملک سوم به کار ساخت این خانه پایان داد. تا مدت‌ها زینتالملک قوامی، دختر قوام‌الملک چهارم، در این خانه می‌زیست و به‌همین‌خاطر نیز این بنا با نام «زینت الملک» شناخته می‌شود. این خانه در واقع بنایی دو طبقه با بیش از ۲۰ اتاق است که در آن تزیینات چشم‌نوازی مثل هنر آینه‌کاری، گچ‌بری، منبت‌کاری، حجاری سنگ، نقاشی‌های گل و بوته، حیوانات و پرندگان مشاهده می‌شود. در سال ۱۳۸۲ خورشیدی زیرزمین این خانه به «موزه تاریخ فارس» (موزه مشاهیر) تبدیل شد. در این موزه پنج سردیس و بیش از ۵۰ مجسمه وجود دارد که از جمله آن‌ها میتوان به سعدی شیرازی، ملاصدرا، وصال شیرازی و ... اشاره کرد.
موزه خاتم شیراز (خانه سعادت)
- آدرس:خیابان سنگ سیاه شانزدهم، گذر سنگ سیاه
- ساعت بازدید: شنبه تا پنج‌شنبه ۸:۳۰ تا ۱۴:۰۰ و ۱۵:۳۰ تا ۱۹:۰۰
- قیمت بلیط در سال ۱۴۰۴: رایگان
خانه سعادت یکی از آثار باستانی شیراز است که در سال ۱۳۸۴ خورشیدی به موزه خاتم تغییر کاربری داد. هم‌اکنون از این خانه با نام «موزه هنر خاتم کاری»، «موزه خاتم» و «خانه خاتم» یاد می‌شود که در آن آثار هنری خاتم‌کاری و صنایع دستی ایرانی به نمایش در‌آمده‌اند. این بنای تاریخی یادگاری از دوران قاجار است و در آن معماری اصیل ایرانی به چشم می‌خورد. این خانه با هنرهای متنوعی مثل کاشی‌کاری، حجاری و آجرکاری زینت داده شده است. از دیگر زیبایی‌های این اثر باستانی میتوان به سقف‌های چوبی و نقش‌و‌نگارهایی از پادشاهان و شخصیت‌های مشهور تاریخ اشاره کرد. این خانه شامل بخش‌های مختلفی می‌شود که آن‌ها عبارت‌اند از ورودی‌ها، حیاط مرکزی، شاه‌نشین (تابستان نشین)، اتاق‌های پنج دری و زمستان نشین. نام این اثر تاریخی در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. (سفرتاپ)
موزه هنر مشکین فام (خانه فروغالملک)
- آدرس: محله سنگ سیاه، پشت امامزاده بی بی دختران
- ساعت بازدید: ۹ تا ۱۲ و ۱۶ تا ۱۹
- قیمت بلیط در سال ۱۴۰۴: ۲۰,۰۰۰ تومان
«موزه هنر مشکین فام» (خانه فروغالملک) یکی از آثار تاریخی شیراز است که پیشینه آن به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول می‌رسد. فروغالملک قوامی در سال ۱۳۱۰ خورشیدی دستور داد که این بنا در زمینی به وسعت حدود ۱۰۰۰ متر مربع ساخته شود. این اثر تاریخی در طول تاریخ چندین بار تغییر کاربری داد؛ برای مثال این عمارت از سال ۱۳۲۷ خورشیدی تا اواسط دهه ۵۰ به مدرسه تبدیل شد و در حال حاضر نیز از این ساختمان به‌عنوان موزه استفاده می‌شود. در این موزه شاهد آثار هنری سه نسل از خانواده مشکین فام و آثار هنری هنرمندان استان فارس خواهید بود. در موزه مشکین فام به غیر از آثار هنری می‌توانید از بخش‌های متنوع خانه نیز بازدید کنید. جای‌جای این عمارت به هنرهای گوناگونی مثل کاشی‌کاری، نقاشی و حجاری مزین شده است.
آرامگاه شیخ روزبهان
- آدرس: خیابان لطفعلی خان زند، خیابان روزبهان
- قیمت بلیط در سال ۱۴۰۴: رایگان
شیخ روزبهان یکی از عرفای بزرگ قرن ششم محسوب می‌شود که در دوران معاصر برای وی آرامگاهی بنا نهادند؛ بااین‌وجود، مکان آرامگاه در حدود ۸۰۰ سال قدمت دارد و به‌همین‌خاطر از «آرامگاه شیخ روزبهان» به‌عنوان یکی از جاذبه های تاریخی شیراز یاد می‌کنند. این آرامگاه براساس معماری اسلامی و با مصالح سنتی ایرانی مثل آجر و گچ بنا شده است. در این آرامگاه هنرهای زیبایی مثل نقش‌ونگارهای اسلیمی، کاشی‌کاری‌های رنگارنگ و تزیینات مشبک دیده می‌شود. در حیاط آرامگاه گل و گیاهان و سنگ‌های تاریخی را می‌بینید که جلوه زیبایی به این مکان بخشیده‌اند.
آیا شما تجربه بازدید از بنای تاریخی در شیراز را دارید؟ به نظر شما کدام یک از این بناها دیدنی‌تر هستند؟ خوشحال می‌شویم نظرها و تجربه‌های خود را با ما و همراهان کجارو به اشتراک بگذارید.
منبع عکس کاور: ویکی مدیا، عکاس: Mostafameraji (باغ ارم)
سوالات متداول
بناهای تاریخی شیراز کدامند؟
از بناهای تاریخی شیراز میتوان به حمام وکیل، موزه مشکین فام (خانه فروغالملک)، مسجد نصیرالملک، سرای مشیر، حافظیه، سعدیه و... اشاره کرد.
حافظیه کجاست؟
آرامگاه حافظ در حدفاصل چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه قرار دارد.