گردشگری فضایی؛ رویایی که شاید به زودی محقق شود


سفر به فضا، آرزوی بسیاری از انسانها بوده و بههمین منظور شرکتهای متعددی سالها در این زمینه فعالیت کرده و فاصلهی چندانی تا تحقق این رویا ندارند.
پروفسور جی اسکات هوبارد از دانشگاه استنفورد، مدیر سابق مرکز پژوهش ایمز ناسا، مؤسس و سردبیر ژورنال نیو اسپیس و نویسندهی کتاب «اکتشاف مریخ: داستان یک دهه کشف»، نگاهی به صنعت گردشگری انداخته تا ببیند آیا این صنعت به خط پایانی خود، یعنی گردشگری فضایی نزدیک شده است یا خیر.
او که بهمدت ۴۵ سال در برنامهی فضایی آمریکا در ناسا و استنفورد فعالیت داشته، با طرحهای زیادی مواجه شده است که امکان سفر فضایی شخصی را در آیندهی نزدیک پیشبینی کرده بودند. با وجودی که این موضوع بیش از ۶۰ سال در مباحث علمی تخیلی مطرح شده، اما تجربهی واقعی آن بهدلیل موانع مهم فنی و مالی امکانپذیر نشده است. در هر صورت، طی یک یا دو دههی اخیر، دنیا شاهد روی کارآمدن کارآفرینان ثروتمند فضایی بوده است که بهترین مهندسان را استخدام کردهاند. به این ترتیب، با فعالیت چنین تیمهایی شاید اکنون به تحقق سفر فضایی برای ماجراجویان افراطی نزدیک شده باشیم.
فضای بیرونی کجاست؟
فضای بیرونی را معمولا فضایی میدانند که از ۱۰۰ کیلومتری بالای سطح زمین آغاز میشود، جاییکه تقریبا هیچ هوا و گرانشی وجود ندارد. در واقع، ناسا به هر خلبانی که بتواند از ۸۰ کیلومتری بالای زمین عبور کند (حتی اگر به مدار زمین نرسد)، جایزهی astronaut wings میدهد. به این پرواز، پرواز زیرمداری گفته میشود.
مقالههای مرتبط:
برای درک بهتر موضوع میتوان گفت که شاتل فضایی ایالات متحده تا محدودهی ۳۰۰ کیلومتری از سطح زمین پرواز میکند؛ ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS) در مدار زمین و در ارتفاع ۴۰۲ کیلومتری از سطح زمین حرکت میکند؛ فاصلهی زمین تا ماه بهطور متوسط حدود ۳۸۳,۰۲۳ کیلومتر و فاصلهی زمین تا مریخ تقریبا ۲۲۵,۳۰۸,۱۶۰ کیلومتر است!
همه این فاصلهها و مقصدها، انواع سفرهای فضایی را نشان میدهند، هرچند با افزایش فاصله از زمین، میزان مشکلات و موانع هم بیشتر میشود. طبق تعریف فوق، تاکنون بیش از ۵۰۰ نفر به فضا رفتهاند که اکثر آنها یعنی ۳۵۵ نفر با شاتل این سفر را انجام دادهاند. فقط ۱۸ نفر موفق به سفر به ماه شدهاند و از این میان تنها ۱۲ نفر روی سطح ماه راه رفتهاند. هیچ انسانی هم تاکنون به مریخ سفر نکرده است.
گردشگری فضایی چیست؟
تمام کسانی که به فضا رفتهاند، آموزشهای زیادی دیدهاند و عضو یکی از برنامههای فضایی ملی بودهاند. در حال حاضر، فقط ایالات متحده، روسیه و چین میتوانند بهطور مستقل انسان را به فضا بفرستند. این ایده که یک شهروند عادی بدون گذراندن آموزش فضایی یا با دریافت آموزشهای محدود، به فضا سفر کند، در سال ۲۰۰۱ از یک داستان علمی تخیلی به واقعیت تبدیل شد، زمانی که دنیس تیتیو، میلیاردر آمریکایی با فضاپیمای روسی سایوز از پایگاه بایکونور قزاقستان به ایستگاه فضایی بینالمللی پرواز کرد.
بهطور کلی تاکنون هفت نفر موفق به انجام این سفر با هزینهای بالغ بر ۲۰ تا ۴۰ میلیون دلار برای هر سفر شدهاند. بدیهی است که چنین مبلغی فقط در اختیار افراد بسیار ثروتمند است. با این اوصاف، آیا سفرهای فضایی کمهزینهتر و البته با جاهطلبی کمتر نظیر سفر به ۸۰ تا ۱۰۰ کیلومتری سطح زمین موسوم به پرواز زیرمداری، میتواند گزینهی بهتری باشد؟
چه کسانی در گردشگری فضایی فعالیت میکنند؟
گردشگری فضایی بهعنوان سفر به نزدیکی فضا (۸۰ تا ۱۰۰ کیلومتری بالای سطح زمین) با بازگشتی سریع به زمین، بهواسطهی جایزه ایکس انصاری، خیز بلندتری برداشت، چراکه این جایزه به مبلغ ۱۰ میلیون دلار آمریکا به هر گروه غیردولتیای تعلق میگرفت که بتواند اولین فضاپیمایی را بسازد و راهاندازی کند که قادر به حمل ۳ نفر به فاصلهی ۱۰۰ کیلومتری بالای سطح زمین برای دوبار در هفته باشد.
تیمی با حمایت مالی پل آلن میلیاردر، یکی از بنیانگذاران شرکت مایکروسافت، در سال ۲۰۰۴ این جایزه را از آن خود کرد؛ در واقع این تیم از طراحی مهندس معروف هوا-فضا برت روتان استفاده کرده بود. ریچارد برانسون میلیاردر از گروه ویرجین نیز به آنها ملحق شد. مدت کوتاهی پس از برندهشدن این جایزه، برانسون اعلام کرد که شرکت جدیدی بنام ویرجین گلکتیک، زیرمجموعهی گروه ویرجین، با استفاده از طرح روتان بهزودی پروازهای زیرمداری برای ۶ نفر و دو خلبان را آغاز کرده و تجربهی چهار دقیقه بیوزنی را به آنها هدیه خواهد کرد.
شرکت دیگری بنام XCOR Aerospace در همین زمان تاسیس شد و وسیلهی نقلیهی کوچکتری با قابلیت حمل یک مسافر و خلبان را طراحی کرد. در نهایت، جف بزوس، ثروتمندترین فرد جهان و مؤسس آمازون، شرکت بلو اوریجین را با اهداف مشابه در سال ۲۰۰۰ تاسیس کرد. در گزارشهای جستهوگریخته از این شرکت آمده است که گردشگری زیرمداری، اولین بازار آنها است و سپس بهدنبال پرواز مداری و سفر به ماه هستند. جف بزوس گفته است که او حدود یک میلیارد دلار در سال صرف شرکت بلو اوریجین میکند.
هزینهی گردشگری فضایی چقدر است؟
شرکت ویرجین گلکتیک قیمت ۲۰۰ هزار دلار را برای هر نفر اعلام کرده است. شرکت XCOR Aerospace قصد داشت همین پرواز را با هزینهی ۵۰ هزار دلار انجام دهد، اما در ساعت ۲۰۱۷ ضمن اعلام ورشکستگی، فعالیت خود را متوقف کرد. نظرسنجیهای مستقل نشان میدهند که ماجراجوییهای افراطی با قیمت ۵۰ هزار دلار جذابیت زیادی پیدا کرده است.
بلو ویرجین ظاهراً برای این سفر فضایی، قیمت ۲۵۰ هزار دلار را تعیین کرده است. جالب است بدانید که کارآفرین مطرح فضا، ایلان ماسک و شرکتش، اسپیس ایکس تاکنون وارد کسبوکار زیرمداری نشدهاند. بااینحال، او در سخنرانی خود در سال ۲۰۱۶ پیشبینی کرد که میتواند هر انسان را با هزینهی ۱۴۰ هزار دلار به ماه بفرستد.
سفر فضایی چه خطراتی دارد؟
سفر به فضا ذاتاً خطرناک است، اما همین حرف را دربارهی صعود به اورست نیز میتوان زد. در طول ۱۳۵ پرواز برنامهی شاتل فضایی، دو سانحهی بزرگ اتفاق افتاد که منجر به کشتهشدن خدمه و از دست رفتن فضاپیما شد: فضاپیمای چلنجر در سال ۱۹۸۶ و فضاپیمای کلمبیا در سال ۲۰۰۳. با این اوصاف، احتمال مرگ در سفر به مدار زمین حدود ۱٫۵ درصد است. مردم فکر میکنند که پرواز زیرمداری ایمنتر است، اما پروازهای اولیهی فضاپیمای اسپیسشیپ ۲ از شرکت ویرجین گلکتیک تاکنون منجر به مرگ یک خلبان شده است.
پرتاب موشک فوق سریع با نیروی پیشران انفجارهای شیمیایی کنترلشده همچنان چالشبرانگیز است. علاوه بر این، خطرات زیستپزشکی در رابطه با مواجهه مردم عادی با برخی دشواریهای سفر فضایی نیز وجود دارد: شتاب زیادی که تا هشت برابر گرانش زمین است، بیوزنی که در برخی افراد موجب فضازدگی میشود و قرارگیری بیشتر از حد متوسط در معرض تشعشعات. خوشبختانه، آزمایشها دکتر جیمز وندرپلوگ از دانشگاه تگزاس نشان میدهد که افراد بین ۱۸ تا ۸۵ سال با مشکلات رایجی نظیر داشتن مفصل مصنوعی، فشارخون کنترلشده، ایمپلنت ضربانساز قلب و... میتوانند با استفاده از دستگاههای مرکز گریز زمین و پروازهای پارابولیک بهراحتی از پس سفرهای شبیهسازیشده برآیند.
سفر فضایی چه زمانی شروع خواهد شد؟
جامعهی گردشگری فضای زیرمداری، از اینکه تاکنون ۱۵ سال از زمان برندهشدن جایزهی ایکس گذشته و هنوز هیچ پرواز منظمی با اسپیسشیپ ۲ یا کپسول فضایی توریستی نیوشپرد از بلو اوریجین انجام نشده است، تعجب میکنند. علت این موضوع را باید در مسائل فنی جستوجو کرد که در واقع بهنوعی علم موشک است.
شرکت ویرجین گلکتیک بهدنبال یافتن یک سیستم نیروی پیشران است که بتواند باملایمت ۶ مسافر را دستکم به فاصلهی ۸۰ کیلومتری بالای سطح زمین ببرد و آزمایش موفقیتآمیز فوریهی ۲۰۱۹ ویرجین گلکتیک نشان داد که این شرکت تقریبا آمادهی سفر فضایی است. شرکت بلو ورجین دربارهی پیشرفت فعالیتهای خود محرمانه عمل کرده، اما با توجه به پروازهای آزمایشی بهنظر میرسد که نیوشپرد نیز به مرحلهی بهرهبرداری، نزدیک شده است.
اگر سانحهی دیگری رخ ندهد، شاید اولین پروازهای گردشگری فضایی به نزدیکی فضا و بازگشت از آن در سال ۲۰۱۹ اتفاق بیفتد. هزینهی این سفر احتمالاً ۲۰۰ هزار دلار خواهد بود و افراد علاقهمند باید فرم رضایت آگاهانه را امضا کنند!
دیدگاه