سوغات لرستان چیست؟

استان لرستان سرزمینی کوهستانی است و غیر از چند دشت محدود، سراسر آن را کوه‌های زاگرس پوشانده ‌است. طبق یافته‌های باستان‌شناسی، این منطقه یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های بشر است که برخی از آن‌ها جزو جاهای دیدنی لرستان به شمار می‌روند. به‌علاوه این استان سومین استان پرآب کشور است و ۱۲ درصد از آب‌های کشور را در اختیار دارد.

همه این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا این استان به یک مقصد گردشگری محبوب برای مسافران داخلی و خارجی تبدیل شود. چراکه موقعیت جغرافیایی آن سبب شده که این استان، منطقه‌ای بسیار خوش‌ آب‌وهوا و چهارفصل برای علاقه‌مندان به طبیعت باشد. لرستان به خاطر کوه‌ها، آبشارها و جنگل‌های بلوطش شهرت دارد. علاوه بر جاذبه‌های طبیعی بی‌نظیر، این استان از نظر جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی نیز غنی است.

سوغات لرستان شامل مواد خوراکی از قبیل نان‌های محلی و محصولات کشاورزی و دامی و صنایع دستی است. در ادامه با چند مورد از سوغاتی‌های این استان آشنا می‌شویم.

صنایع دستی هر منطقه‌ای نشانی از ذوق و هنر و همچنین سبک زندگی اهالی آن منطقه است که در برهه‌ای از زمان بر حسب نیاز پدید آمده است. صنایع دستی در استان لرستان را می‌توان به چند بخش با توجه به تولیدکنندگان آن‌ها تقسیم کرد: صنایع دستی ساخته شده توسط عشایر، مردم روستا و شهرنشینان. در این میان، صنایع دستی عشایر تنوع بیشتری دارد؛ به این علت که عشایر با توجه به نیازهای خود کالای مورد نظر را تهیه می‌کنند تا از این طریق کسب درآمد هم داشته باشند.

ورشوسازی شاخص‌ترین صنایع دستی بروجرد است که با بیش از دو قرن رونق، نام این شهرستان را در داخل و خارج کشور مطرح کرده است.

ورشو فلزی است سفیدرنگ و نقره مانند که آلیاژ آن ۲۰ درصد نیکل، ۳۵ درصد روی و ۴۵ درصد مس است و به‌خوبی ذوب و به‌آسانی قالب‌گیری می‌شود. هنرمندان بروجردی با استفاده از فن چکش‌کاری و خم‌کاری که با دستگاه‌های ساده و نیروی بازوی هنرمند انجام می‌شود، آثاری فلزی از ورق‌های ورشو خلق می‌کنند و ظروف بسیاری نظیر سینی، دیس، بشقاب، قاشق و چنگال، سماور ذغالی، قوری، زیر سماوری، چای‌دان، قندان، استکان، گلاب‌پاش، آفتابه لگن، سرمه‌دان و... می‌سازند.

هنر ورشوسازی امروزه رونق چندانی ندارد و تنها شاید بتوان سماورهایی که با ورشو ساخته شده‌اند را دید.

جاجیم‌بافی هنری حاصل کار زنان هنرمند عشایر است که در فصل تابستان و پاییز مشغول بافت آن می‌شوند. تمام مراحل این کار به‌جز چره یا همان قیچی کردن پشم گوسفندان، بر عهده زنان است. زنان نخ‌های پشمی را با استفاده از رنگ‌های طبیعی، رنگ‌آمیزی می‌کنند. روش بافت جاجیم به این شکل است که نوارهای باریک را می‌بافند و سپس آن‌ها را در کنار هم می‌دوزند تا یک سطح مربعی‌شکل یا مستطیلی حاصل شود. برای بافت جاجیم، دار روی زمین قرار می‌گیرد و چله‌کشی نیز روی زمین انجام می‌شود. نقش‌های استفاده شده در جاجیم این منطقه شونه، دنو موشی، شیروز، گلی و هچه است.

گرچه امروزه دستبافته‌های سنتی جایگاه سابق را در منازل ایرانی ندارند اما هنوز هم افرادی پیدا می‌شوند که با تکه‌های کوچک جاجیم و گلیم خانه‌های خود را می‌آرایند و رنگ و بویی از گذشته را به خانه می‌آورند.

نمد‌مالی یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی این استان است. در گذشته‌های نه چندان دور در اغلب شهرهای لرستان کارگاه‌های نمدمالی دایر بوده به‌گونه‌ای که در بروجرد و خرم‌آباد راسته بازارهایی به نمد‌مالی اختصاص داشته است.

رایج‌ترین محصولات نمدمالی عبارت‌اند از کلاه نمدی، تن‌پوش‌های نمدی و انواع زیراندازها با نقوش و اندازه‌های مختلف.

حصیربافی یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی بشر است. این صنعت در استان لرستان نیز رواج دارد. برای بافت این حصیرها که به آن‌ها بوریا هم می‌گویند، حصیر را مرطوب می‌کنند تا نرم شود و سپس به‌صورت تار و پود آن‌ها را به هم متصل می‌کنند تا به‌صورت یک سطح یک‌پارچه تبدیل شود. از این حصیرها معمولا به‌عنوان زیرانداز استفاده می‌کنند. برای تهیه انواع سبدها و ظروف نیز از حصیر استفاده می‌شود.

گیوه‌دوزی یکی دیگر از صنایع دستی استان لرستان است که در بسیاری از مناطق دیگر کشورمان نیز رواج دارد. این پاپوش سنتی به‌دلیل ساخته شدن از مواد طبیعی که در دسترس قرار داشته بسیار مقرون به‌صرفه و البته سبک و بادوام بوده است. امروزه نیز بسیاری از طراحان در تلاش هستند تا این هنر سنتی را با توجه به نیازهای زندگی امروزه تغییر دهند و محصولاتی بسازند که بتواند توجه جوانان را نیز به خود جلب کند.

بخش دیگری از سوغات لرستان را مواد خوراکی محلی تشکیل می‌دهند که در ادامه نمونه‌هایی از آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

یکی از لذیذترین نعمات الهی، عسل است که علاوه بر طعم بی‌نظیر، خواص دارویی و درمانی متعددی دارد. ازاین‌رو، این ماده طبیعی می‌تواند بهترین انتخاب به‌عنوان سوغات باشد. استان لرستان به‌دلیل داشتن طبیعت بکر، مراتع و جنگل‌های انبوه، بهترین منطقه برای پروش زنبور و تولید عسل است. عسل این منطقه بسیار باکیفیت است. این استان در حال حاضر رتبه هفتم کشور را در تولید عسل و رتبه نخست کشور را در مرغوبیت آن دارد. در شرایط مساعد تولید عسل این استان از مرز ۱۶۰۰ تن می‌گذرد.

شهرستان دلفان استان لرستان از دیرباز به داشتن روغن حیوانی مرغوب و معطر شناخته شده است و مسافران در سفر به این منطقه حتما این فرآورده دامی را به‌عنوان سوغات سفر تهیه می‌کنند.

وجود مراتع، چمنزارها، کوه‌های انباشته از پوشش جنگلی و گونه‌های گیاهی معطر باعث شده که روغن حیوانی تولید شده توسط عشایر و دامدارن این خطه بسیار مرغوب باشد. زنان سختکوش عشایر پس از جمع‌آوری شیر دام، از آن ماست تهیه می‌کنند. سپس ماست آماده شده را درون مشک می‌ریزند و با افزودن مقداری آب و نمک از آن دوغ و کره می‌گیرند. با آب کردن و جوشاندن این کره، روغنی خالص با عطری خاص به دست می‌آید که همان روغن حیوانی است.

روغن حیوانی که در زبان لکی به نام «روغن دان» معروف است و از شیر گاو و گوسفند تولید شده و به رنگ‌های زرد و سفید تولید می‌شود.

کاک نام نوعی شیرینی است که در استان‌های مختلفی از جمله لرستان تهیه می‌شود. این شیرینی لذیذ در لرستان نیز با آرد، روغن حیوانی و زعفران تهیه و تزیین می‌شود و به‌دلیل کیفیت بالا و طعم دلپذیر و عدم استفاده از مواد افزودنی مضر و نگهدارنده، یکی از بهترین سوغاتی‌های این استان است.

شیرینی آردی خرم آباد، شیرینی سنتی این شهر است و طعم بسیار دلنشینی دارد. این شیرینی به‌دلیل ماندگاری بالا گزینه مناسبی برای سوغاتی است. مواد اصلی تهیه آن شکر، آرد و روغن است. با افزودن طعم دهنده‌های مختلف انواع دیگری از این شیرینی تهیه می‌شود که عبارت است از شیرینی آردی گردوئی، شیرینی آردی نخودی و شیرینی آردی نارگیلی.

نان ساجی نوعی نان پهن و نازک است که روی یک صفحه فلزی دایره به نام ساج پخته می‌شود. این نان که از سوغات ایران به شمار می‌آید، انواع مختلفی از جمله نان تیری، نان تپ تپی، ته‌کِلِه‌ایی و فه‌تیره دارد. علاوه بر استان لرستان در استان‌های کردستان، کرمانشاه، خوزستان و فارس نیز این نان محلی تهیه می‌شود.

کلوچه بروجردی معروف به کلوچه قندی، یک شیرینی بسیار خوشمزه است که با آرد گندم، رنگ‌های طبیعی، مغز بادام و روغن حیوانی تهیه می‌شود. کلوچه قندی بروجرد کیفیت بالایی دارد و یکی از بهترین سوغاتی‌های خوراکی بروجرد است. در ایام نوروز در بسیاری از خانه‌های اهالی این منطقه با این شیرینی از مهمانان پذیرایی می‌شود.

سمنو از جوانه گندم تهیه می‌شود و یکی از عناصر اصلی سفره هفت سین نوروز ایرانی‌ها است. بروجردی‌ها در تهیه سمنو بسیار ماهر هستند و سمنوی تولیدی این شهر از کیفیت بالا و طعم و رنگ مطبوعی برخوردار است. معمولا با شروع اسفند بسیاری از خانواده‌ها اقدام به رویاندن جوانه‌های گندم می‌کنند و سپس در یکی دو هفته آخر سال سمنو می‌پزند. تهیه سمنو و فروش آن، یکی از مشاغل رایج در بروجرد در هفته‌های آخر سال است.

انواع و اقسام حلوا در شهرهای مختلف این استان تهیه می‌شوند و به‌عنوان سوغات به فروش می‌رسند. در تهیه این حلواها از مواد گوناگونی از جمله شیره انگور استفاده می‌شود. فروشگاه‌ها و کارگاه‌های ارده‌پزی متعددی در بروجرد وجود دارند که انواع حلوا و ارده از جمله ارده شیره، حلوا شکری، حلوا ارده، حلوا مغزی و... را عرضه می‌کنند.