تاریخچه سرقت از موزه لوور؛ از مونا لیزا تا جواهرات سلطنتی (+اینفوگرافیک سرقت اخیر)

به نقل از نشنال‌جئوگرافی؛ در کمتر از چهار دقیقه، جواهرات ناپلئونی از موزه لوور پاریس به سرقت رفت، یادآور تاریخچه پرحادثه این موزه است.

این سرقت در حالی رخ داد که موزه برای بازدیدکنندگان باز بود. میان اشیای سرقت‌شده، مجموعه‌ای از جواهرات متعلق به خاندان سلطنتی فرانسه دیده می‌شود؛ از جمله گردنبند و گوشواره‌های زمردی که ناپلئون در روز ازدواجش به همسر دومش ماری‌لویی هدیه داده بود. اکنون این پرسش مطرح است که چطور مردانی نقاب‌دار توانسته‌اند از میان تدابیر امنیتی لوور بگریزند و آثار بی‌قیمت را از یکی از مهم‌ترین نهادهای فرهنگی جهان بربایند.

اما این نخستین بار نیست. موزه لوور از دیرباز شاهد رخنه‌ها و سرقت‌های حیرت‌انگیز بوده است؛ با وجود آن‌که درست برای حفاظت از میراث فرهنگی ملت فرانسه پس از انقلاب خونین ساخته شد.

هرچند کاخ لوور به قرن سیزدهم میلادی بازمی‌گردد، موزه در دوران انقلاب فرانسه بنیان گذاشته شد؛ زمانی که شور برابری‌طلبی هم در سیاست و هم در فرهنگ موج می‌زد. در سال ۱۷۹۲، شورشیان خشمگین به اقامتگاه‌های سلطنتی لویی شانزدهم و ماری آنتوانت یورش بردند و جمهوری اعلام کردند. به‌یک‌باره، کل مجموعه هنری پادشاهی به دارایی دولت جدید تبدیل شد — و در معرض تهدید غارتگرانی قرار گرفت که می‌خواستند هر نشانه‌ای از سلطنت را نابود کنند.

از همان زمان، ماموریت لوور حفظ دارایی‌های ملی در میان آشوب انقلاب و نمایش گنجینه‌های تازه‌دموکراتیک فرانسه بود. اما وسوسه دزدی از این گنجینه‌ها همیشه پابرجا ماند و فهرست طولانی از سرقت‌ها و نقص‌های امنیتی در طول قرن‌ها ثبت شد — بسیاری از آنها در روشنی روز.

سرقت تکان‌دهنده‌ «مونالیزا» در صبح روز ۱۱ اوت ۱۹۱۱ اتفاق افتاد. آن زمان، تابلو چندان مشهور نبود. وینچنتزو پروجیا، مهاجر ایتالیایی و کارگر سابق موزه که در ساخت قاب‌ها فعالیت داشت، با لباس کار پیشین خود وارد لوور شد. او بدون هیچ مانعی، تابلو را از دیوار برداشت و زیر لباس خود پنهان کرد.

تا بیش از ۲۴ ساعت کسی متوجه گم‌شدن اثر نشد. سرانجام یکی از نقاشان که برای کار به سالن آمده بود، متوجه شد تنها قلاب‌های خالی قاب مخصوص مونالیزا روی دیوار باقی مانده است — قابی که احتمالاً خود پروجیا ساخته بود.

تحقیقات گسترده اما بی‌نتیجه بود و حتی پای پابلو پیکاسو نیز به میان آمد. هرچند او بی‌گناه بود، مشخص شد پیش‌تر دو تندیس باستانی دزدیده‌شده از لوور را خریده و در جریان این پرونده آنها را تحویل پلیس داده است.

پروجیا در سال ۱۹۱۳ هنگام تلاش برای فروش تابلو در ایتالیا دستگیر شد. او ادعا کرد این کار را از سر وطن‌پرستی انجام داده تا اثر داوینچی را به ایتالیا بازگرداند. اما همین ماجرا، نام مونالیزا را برای همیشه به شهرت جهانی رساند.

با اشغال فرانسه در سال ۱۹۴۰، خطر بزرگی متوجه آثار موزه شد. اما مدیر لوور، ژاک ژوژار، پیش از سقوط پاریس، بیش از ۱۸۰۰ جعبه چوبی از آثار ارزشمند را به مناطق روستایی انتقال داد و بخش بزرگی از گنجینه را نجات داد. هنگامی که نازی‌ها وارد پاریس شدند، موزه تقریباً خالی بود.

با این حال، برخی از آثار مهم مانند نقاشی تجلی «immaculate conception» اثر بارتولومه مورویو در سال ۱۹۴۱ به دولت فاشیستی اسپانیا هدیه شد. نازی‌ها همچنین آثار متعددی را از شهروندان فرانسوی غارت کردند و آنها را در سالن‌های خالی لوور به نمایش گذاشتند.

پس از جنگ، سرقت‌ها ادامه یافت. در سال ۱۹۶۶ جواهرات عتیقه‌ای که از موزه‌ای در ویرجینیا به فرانسه بازمی‌گشت، ربوده شد اما بعدتر در نیویورک پیدا شد. در ژانویه ۱۹۷۶ یک نقاشی فلاندری و در همان سال در دسامبر، شمشیری جواهرنشان از شارل دهم از طریق داربست طبقه دوم سرقت شد — شمشیری که تاکنون پیدا نشده است.

در دهه ۹۰ نیز چندین مورد مشابه رخ داد: در سال ۱۹۹۰ یک تابلو از رنوآر در روز روشن بریده و به همراه چند اثر دیگر دزدیده شد. پنج سال بعد، دو شیء دیگر ناپدید شدند و در ۱۹۹۸ نقاشی‌ای از کامی کوروت ربوده شد که هنوز اثری از آن نیست.

به‌گفته مقام‌های فرانسوی، در سرقت اخیر جواهرات یاقوت و زمرد، از جمله گردنبند الماس و زمرد ناپلئون سوم که به همسرش اوژن هدیه داده بود، ربوده شده‌اند. تاکنون تنها یکی از اشیای گمشده — یک تاج زمرد و الماس شکسته — بازیابی شده است. سرنوشت سایر جواهرات که زمانی بر گردن ملکه‌ها و امپراتریس‌های فرانسه بوده، هنوز نامعلوم است.

با این حال، تاریخ نشان می‌دهد که امید به بازگشت همیشه وجود دارد؛ در سال ۲۰۲۱، یک زره ایتالیایی از دوران رنسانس که در سال ۱۹۸۳ سرقت شده بود، از یک مجموعه خصوصی در غرب فرانسه پیدا شد.

به نظر می‌رسد تاریخ طولانی لوور با دزدان جسور و بحث بر سر امنیت گنجینه‌های ملی فرانسه، ماجرایی بی‌پایان است.