مرگ نگین فیروزه‌ای دماوند؛ دریاچه هویر قربانی خشکسالی شد

به نقل از مهر؛ خشک شدن دریاچه هویر نه تنها چهره طبیعت دماوند را دگرگون کرده، بلکه حیات گونه‌های جانوری از جمله خرس قهوه‌ای که ردپایش اخیراً در حاشیه دریاچه دیده شده را به مخاطره انداخته است.

دریاچه هویر، یکی از جاذبه‌های طبیعی بکر دماوند در استان تهران، که تا چندی پیش به عنوان نمادی از زیبایی‌های کوهستانی البرز شناخته می‌شد، اکنون به طور کامل خشک شده و به گل نشسته است.

این رویداد، که بر اساس گزارش‌های رسمی و مشاهدات میدانی رخ داده، زنگ خطری جدی برای بحران آب در شرق پایتخت به شمار می‌رود.

دریاچه هویر، واقع در بخش مرکزی دماوند و در نزدیکی روستای هویر، با آب شیرین خود منبع حیاتی برای اکوسیستم محلی و پرندگان مهاجر بود، اما کاهش شدید بارش‌ها و مدیریت ناکارآمد منابع آب، آن را به کام نابودی کشانده است.

این وضعیت نه تنها آسیب جدی به اکوسیستم طبیعی وارد کرده، بلکه حیات پرندگان مهاجر و گونه‌های جانوری وابسته به این پهنه آبی را تهدید می‌کند.

کارشناسان محیط زیست، خشک‌سالی پی‌درپی، برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی و کاهش ورودی آب از چشمه‌های اطراف را دلایل اصلی این فاجعه اعلام کرده‌اند، همچنین، مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که حجم آب دریاچه در ماه‌های گذشته به تدریج کاسته شده و اکنون تنها گل و لای در کف آن باقی مانده است.

نقی میرزاکریمی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست دماوند، این وضعیت را «نگران کننده» توصیف کرد و افزود:

کاهش بارندگی در سال‌های اخیر همراه با برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی، موجب شده تا ورودی آب از چشمه‌های اطراف این دریاچه به حداقل برسد. خشکی این دریاچه می‌تواند تبعات جدی برای حیات وحش منطقه داشته باشد. دریاچه هویر بخشی از منطقه حفاظت شده «دریاچه‌های تار و هویر» محسوب می‌شود که از تنوع گیاهی و جانوری ارزشمندی برخوردار است. حتی ردپای خرس قهوه‌ای نیز اخیراً در حاشیه این دریاچه ثبت شده که نشان‌دهنده اهمیت این زیستگاه است.

میرزاکریمی به اقدامات حفاظتی قبلی اشاره کرد و گفت:

در دو سال گذشته با مسدود کردن مسیر دسترسی در فاصله ۵۰۰ متری دریاچه، ترددها کاهش یافته و آرامش نسبی برای حیات وحش ایجاد شده بود، اما بحران کنونی آب این دستاوردها را بی‌اثر کرده است.

به نظر می‌رسد تغییرات اقلیمی و مدیریت ناکارآمد منابع آبی، این زیستگاه ارزشمند را با تهدید جدی روبرو کرده است.

حمیدرضا رمضانی، کارشناس ارشد منابع آب، وضعیت کنونی این دریاچه را «بی‌سابقه در یک قرن اخیر» توصیف کرد و هشدار داد:

تغییرات اقلیمی و مدیریت نادرست منابع آبی، این اکوسیستم منحصربه‌فرد را با تهدید جدی مواجه کرده است. خط برف در کوهستان‌های ما سال به سال در حال بالاتر رفتن است. پاییزهای گرم و بدون بارش، زمستان‌های بارانی به جای برفی، و بارش‌های برفی ناگهانی در بهار، همگی نشانه‌های تغییرات اقلیمی هستند که کشور ما با آن روبرو است.

این کارشناس ارشد آب، توسعه بی‌ضابطه در منطقه دماوند را یکی از عوامل اصلی بحران کنونی دانست و گفت:

متأسفانه در ۳۰ سال گذشته، توسعه در دماوند بدون توجه به ظرفیت اکولوژیک و منابع آبی منطقه پیش رفته است. مصرف آب در هر هکتار ویلا بیش از ۵۶ هزار متر مکعب در سال است، در حالی که کشاورزی در همین مساحت تنها ۸۰۰۰ متر مکعب آب مصرف می‌کند. این یعنی مصرف آب در ویلاها هفت برابر بیشتر از کشاورزی است.

رمضانی با بیان اینکه جمعیت دماوند نسبت به ۴۰ سال گذشته ۷ تا ۱۰ برابر افزایش یافته، افزود:

در حالی که بر اساس توان اکولوژیک، دماوند تنها می‌تواند ۸۵ هزار نفر را پذیرا باشد، در فصل تابستان جمعیت این منطقه به نزدیک یک میلیون نفر می‌رسد. آب‌هایی که امروز از چاه‌ها خارج می‌شوند، در واقع «شیره زمین» هستند، آب‌های فسیلی و بسیار شوری که در عمق زمین ذخیره شده‌اند. استفاده از این آب‌ها برای کشاورزی مانند ریختن اسید به پای درختان است. برای نجات دماوند و منابع آبی آن، باید بین ۱۰ تا ۱۳ میلیون نفر از جمعیت استان تهران کاسته و توسعه بر اساس ظرفیت واقعی منابع آبی برنامه‌ریزی شود. دماوند به عنوان ابتدای حوزه آبریز، نقش حیاتی در تأمین آب چندین استان دارد و هرگونه توسعه در این منطقه باید با در نظر گرفتن این مسئله مهم صورت پذیرد.

دریاچه هویر، که به شکل لوزی در غرب روستای هویر قرار دارد، دارای آب شیرین است و در گذشته محل ماهیگیری قزل‌آلا برای محلی‌ها بود، این دریاچه در ارتفاعات شمالی شهرستان دماوند واقع شده و بخشی از منطقه شکار ممنوع تار و هویر است که اخیراً به طور رسمی ابلاغ شده تا حفاظت از حوزه‌های آبریز بالادست تقویت شود، اما علی‌رغم این اقدامات، خشکسالی فزاینده که از سال‌های گذشته آغاز شده، تأثیرات خود را نشان داده است.