اسطرلاب نقره‌کوب سلجوقی؛ شاهکار کمیاب علم نجوم در ایران کهن
این اسطرلاب مسطح برنجی، نقره‌کوب و دارای هفت صفحه کنده‌کاری، یک صفحه مشبک عقربه و دوربین است. اجزای آن شمال «ام یا حجره»، «عضاده»، «شبکه یا عنکبوت»، «صفایع یا صفیعه»، «قطب»، «شاخص» و گیره قطب است که هر بخش خصوصیات خود را دارد.
پشت حجره نام شهرهایی چون بلخ، سمرقند، نیشابور، جرجان، فارس، اصفهان، بصره، ری، قزوین همدان و بغداد دیده می‌شود. بر نیمه پایینی پشت حجره نام سازنده و تاریخ ساخت به حروف ابجد دیده می‌شود: صنعته محمد بن حامد الاصفهانی فی سنه تنع (۵۵۸ه)
این اسطرلاب که از جنس برنج نقره‌کوب ساخته شده، وزنی برابر با ۱۱۰۹ گرم دارد و با قطر ۱۶ سانتی‌متر و ارتفاع کلی ۲۴ سانتی‌متر از آویز، نمونه‌ای شاخص از ابزارهای نجومی دوره میانی تمدن اسلامی به شمار می‌رود.
به گفته کارشناسان، این اسطرلاب نه‌تنها ابزاری برای اندازه‌گیری موقعیت ستارگان و محاسبات زمانی بوده، بلکه به عنوان نمادی از پیشرفت دانش نجوم و مهندسی در ایران سلجوقی شناخته می‌شود. تزیینات ظریف نقره‌کوبی و دقت هندسی آن نشانگر تلفیق دانش و ذوق هنری استادکاران ایرانی در سده ششم هجری است.
نمایش این اثر در موزه ملی ایران فرصتی است تا علاقه‌مندان تاریخ علم، جلوه‌ای از عصر طلایی نجوم در ایران را از نزدیک تماشا کنند؛ عصری که در آن مرز میان هنر، علم و ایمان به‌زیبایی در آثار فلزی و نجومی ایرانیان جلوه‌گر بود.
