شبکه ریلی پرسرعت جنوب شرق آسیا را درمی‌نوردد

تعدادی از پروژه‌های احداث خطوط ریلی قطارهای پرسرعت، با جایگزینی این خطوط با خطوط ریلی از رده خارج انجام خواهد شد. با اتمام این پروژه‌ها نه‌تنها، زمان حمل‌ونقل کاهش می‌یابد بلکه مزایای اقتصادی بسیاری عاید دولت‌ها و مردم این منطقه خواهد شد. با این حال هزینه‌های بالای اقتصادی و موانع سازمانی تاکنون موفق به تعویق زمان اجرای این پروژه‌ها شده‌اند. علاوه بر این پرسشی جدی مطرح‌شده که آیا این خطوط پرسرعت برای همیشه بهترین گزینه برای حمل‌ونقل خواهند بود و اینکه دقیقا چه مزایای اقتصادی از احداث این خطوط عاید این کشورها خواهد شد؟

مطابق با مشخصه‌های اعلام‌شده توسط اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن (International Union of Railways) ، هیچ استاندارد واحدی برای تعریف خطوط راه‌آهن پرسرعت وجود ندارد. زیرساخت‌های مربوط به ساخت خطوط ریلی پرسرعت جدید باید متناسب با حرکت قطارهایی با سرعت حداقل ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت باشند که این رقم برای خطوط ریلی که نوسازی می‌شوند به حداقل ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت کاهش می‌یابد. قطارهای روی ریل، با توجه به تکنولوژی‌های روز استفاده شده در آن‌ها که مجهز به ترمز هوا، طراحی آیرودینامیکی و تکنولوژی موتور پیشرفته آن‌هاست، امنیت مسافران را به‌طور کامل تضمین می‌کند. با توجه با به اعلام اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن، کیفیت خدمات، سطح عملکرد و ایمنی مسافران و همچنین هزینه‌ای که باید پرداخت کنند، کاملا به نوع زیرساخت‌های ریلی ساخته شده و قطارهایی که روی آن‌ها حرکت می‌کنند بستگی دارند. همان طور که ذکر شد احداث این خطوط، مسائل مالی، تجاری، مدیریتی و آموزشی بسیاری دارد. بنابراین احداث خطوط ریلی مناسب برای قطارهایی با سرعت‌بالا، مستلزم سرمایه‌گذاری‌های گسترده، تکنولوژی، صنعت و توجه به مسائل محیط زیستی است. با این حال طرفداران احداث این نوع خطوط ریلی، بازدهی بالای این خطوط، ایجاد رضایت بیشتر در مشتری‌ها و ایجاد شبکه‌ای منسجم از خطوط ریلی میان کشورهای همسایه را از دلایل محکم خود برای احداث این شبکه می‌دانند.

تعدادی از کشورهای آسیای جنوب شرقی نیازمند نوسازی شبکه‌های ریلی خود هستند. ویتنام دارای هفت خط ریلی است که همه آن‌ها نیازمند نوسازی هستند. بر اساس اعلام شرکت مشاوره مدیریت جهانی ای تی کارنی (AT Kearney,) ، زیرساخت‌های ضعیف ویتنام مانع از رشد اقتصادی این کشور شده است. ادعا می‌شود که با بهبود زیرساخت‌های این کشور، ویتنام به سرعت در عرصه بین‌المللی مطرح خواهد شد. در حال حاضر هیچ خط راه‌آهنی ویتنام را به کشورهایی چون کامبوج یا لائوس وصل نمی‌کند و خود کشور لائوس نیز دارای شبکه ریلی از رده خارجی است. بهبود زیرساخت‌های ریلی در این کشورها، به افزایش مبادلات تجاری میان آن‌ها و در نتیجه رشد اقتصادی و کاهش فقر کمک می‌کند. تایلند نیز از ضعف زیرساخت‌های ریلی خود رنج می‌برد. خارج شدن قطار از ریل‌های تایلند در طی این سال‌ها امری دور از انتظار نبوده است و علاوه بر آن اتصال مناطق مختلف کشور با خطوط ریلی بسیار ضعیف است. دلیل این ضعف می‌تواند، سرمایه‌گذاری بیش از حد تایلند روی بانکوک، پایتخت این کشور باشد که به مهم‌ترین منبع درآمد و قطب تمرکز اقتصادی کشور بدل شده است و در نتیجه آن تمرکز جمعیت بیش از حد در بانکوک به وجود آمده است. با احداث خطوط ریلی مناسب برای قطارهای پرسرعت، ثروت به‌تدریج در کل کشور گسترش‌یافته و همچنین گردشگری تایلند رشد بیشتری به خود می‌بینید. اندونزی نیز از شرایطی مشابه با تایلند رنج می‌رود بعلاوه آنکه خدمات ارائه‌شده در راه‌آهن این کشور بسیار ضعیف بوده و دسترسی به بسیاری از نقاط کشور با خطوط ریلی امکان‌پذیر نیست. در حالی که رشد اقتصادی اندونزی در سال ۲۰۱۴ چیزی بین ۶ تا ۶/۵ درصد بوده است، با بهبود زیرساخت‌های ریلی این کشور پیش‌بینی می‌شود این مقدار به ۷ تا ۹ درصد افزایش یابد. از سال ۲۰۱۰ مالزی برنامه اصلاحات اقتصادی را در پیش‌گرفته است که مطابق با اهداف آن تا سال ۲۰۲۰ مالزی به کشوری با جمعیتی با درآمد بالا تبدیل خواهد شد. یکی از برنامه‌های مالزی برای نیل به این هدف، گسترش خطوط ارتباطی میان کوالالامپور پایتخت خود با سنگاپور بوده است.

همان طور که ذکر شد ساخت این زیرساخت‌ها منافع اقتصادی چون افزایش تولید ناخالص داخلی، تجارت و توسعه گردشگری را برای کشورهای جنوب شرقی آسیا به‌همراه خواهد داشت. ویتنام اعلام کرده در سال‌های آینده قصد احداث شبکه‌ای از خطوط ریلی پرسرعت از شمال تا جنوب این کشور را دارد. این طرح پیش‌تر در سال ۲۰۱۰ به‌دلیل برآورد هزینه آن‌که حدود 56 میلیارد دلار (چیزی حدود نیمی از تولید ناخالص سالانه این کشور) بود، رد شد. با توجه به بازار پرسود ساخت این زیرساخت‌های ریلی، ژاپن و چین رقابت تنگاتنگی را برای اجرای این پروژه‌ها آغاز کرده‌اند. مذاکرات جدی در این خصوص در تایلند صورت گرفت و در ماه می سال میلادی جاری ( ۲۰۱۵ ) ژاپن اعلام کرد، در پروژه ساخت خطوط ریلی پرسرعت تایلند سهیم خواهد بود. دولت تایلند همچنین سرگرم مذاکراتی با دولت چین است تا با همکاری این کشور شبکه‌ای از خطوط ریلی پرسرعت بین این دو کشور ساخته شود. چین که بیش از نیمی از خطوط ریلی پرسرعت جهان را در اختیار دارد اکنون قصد دارد شبکه‌ای از این خطوط پرسرعت را از کومینگ در جنوب غربی این کشور به سنگاپور احداث کند. چین برای پروژه "یک شبکه ریلی ، یک کمربند" ( One Belt, One Road )خود که الهام گرفته از جاده ابریشم است سه مسیر پیشنهادی را برای اتصال کونمینگ به بانکوک ارائه کرده است. مسیر شرق از طریق ویتنام و کامبوج، مسیر مرکزی از طریق لائوس و مسیر غربی از طریق میانمار. پروژه ساخت خطوط ریلی پرسرعت از کوالالامپور پایتخت مالزی به سنگاپور نیز بخش جنوبی این طرح عظیم را به تکمیل خواهد کرد. پیش‌بینی می‌شود این بخش از پروژه با برگزاری مناقصه‌هایی میان شرکت‌های چینی و ژاپنی تا سال ۲۰۲۰ میلادی عملیاتی شود.

هنوز به‌طور واضح مشخص نشده که ساخت خطوط ریلی مناسب برای قطارهای پرسرعت بهترین گزینه پیش رو خواهد بود یا خیر. به‌عنوان مثال در ماه ژوئن سال جاری چین اعلام کرد برای تسهیل حمل‌ونقل محموله‌های تجاری قصد دارد خط ریلی مناسب برای قطارهای با سرعت متوسط را تا کشور تایلند احداث کند. به‌طور مشابه اندونزی پیشنهاد وسوسه‌انگیز چین برای ساخت خطوط ریلی پرسرعت را در این کشور رد کرد و به‌جای آن درخواست ساخت خطوط ریلی مناسب برای قطارهای با سرعت متوسط را ارائه داد. مقامات اندونزی درباره علت رد این پیشنهاد و ارائه پیشنهاد خود توضیح دادند که برای چنین مسافت نسبتا کوتاهی، قطارهای با سرعت متوسط تنها ۱۱ دقیقه دیرتر به مقصد خواهند رسید اما در ازای آن ساخت این خطوط نسبت به خطوط ریلی پرسرعت با ۴۰ درصد کاهش هزینه همراه خواهد بود. این اظهارات نشان می‌دهد در حال حاضر هزینه ساخت خطوط ریلی پرسرعت برای بعضی از کشورهای جنوب شرق آسیا بیشتر از منافع اقتصادی‌ای است که از آن بهره می‌برند. بنابراین با شرایط فعلی ساخت خطوط ریلی مناسب برای قطارهایی با سرعت متوسط بهترین گزینه پیش روی آن‌ها خواهد بود، تا بدون تحمل فشار اقتصادی بیش از حد، زیرساخت‌های ریلی خود را توسعه و ارتقا دهند. تصمیم اندونزی ممکن است سایر کشورهای این منطقه را به تأمل بیشتر وا دارد، تا با توجه به هزینه‌های اقتصادی و آنچه که نیاز این سال‌های کشورشان است بهترین تصمیم را اتخاذ کنند.