حسن روحانی: مشکل سد گتوند را حل می‌کنیم

حسین صدقی، استاد برجسته آب شناسی (هیدرولوژی) در ایران از جمله کارشناسانی است کهروی این سد مطالعه کرده است. وی با انتقاد از آب گیری این سد، شوری آب کارون را فاجعه زیست محیطی خواند و گفت:

مطالعات سر ریز آب گتوند را انجام دادم، تفاوت زیادی بین آنچه قبلا محاسبه شده بود و مطالعات ما وجود داشت، البته در اجرا خیلی اثری نداشت و اراده غیر علمی و فنی منجر به راه‌اندازی مخزن شد.

سد گتوند به‌عنوان گران‌ترین سد ایران با هزینه‌ای بالغ بر ۷ هزار میلیارد تومان ساخته و راه‌اندازی شد. مطالعات اولیه بر عهده یک شرکت ایرانی-آلمانی بود و شرکت مهاب قدس مسئولیت ساخت و راه‌اندازی را بر عهده گرفت. در پی آب گیری این سد، آب به داخل لایه های نمکی نفوذ کرد. بر اساس تحقیقات دانشگاه چمران در سال ۱۳۹۲ با "انحلال کوه های نمکی در این سد، حدود ۷ میلیون تن نمک" پشت سد ذخیره شده است. صدقی با اشاره به افزایش شوری آب پشت سد می‌گوید:

طرح پتوی رسی که برای پوشاندن لایه‌های نمکی و قطع تماس آب با آن‌ها به کار گرفته شد، به‌دلیل بزرگی ابعاد مخزن آب به نتیجه نرسید. مخزن گتوند حدود ۵ هزار میلیون متر مکعب است. طبیعتا هرچه تماس آب با این لایه های نمکی بیشتر و زمان استقرارش بیشتر باشد، آب شورتر خواهد شد.

این استاد برجسته آب شناسی با تاکید بر اینکه سد گتوند پنجمین عامل شوری دشت خوزستان است، گفت:

دشت خوزستان توسط چهار منبع دیگر هم شور می‌شود. جزر و مد خلیج فارس که باعث می‌شود میزان شوری تا جنوب اهواز بیاید و مقدار زیادی نمک بر جای بماند. آب‌های زیر زمینی که نزدیک سطح دشت خوزستان هستند و وقتی بالا می آیند نمک بر جای می گذراند. ریزگردهایی که از عربستان و سوریه می آیند و عامل چهارم نیز آب برگشتی آبیاری اراضی خوزستان است. آب تمیزی که پس از مصرف کشاروزی با مجموعه‌ای از سم، نمک و کود به دشت خوزستان باز می‌شود. در عین حال در طول عبور رودخانه‌های کارون و دز از دشت خوزستان فاضلاب شهری و صنعتی نیز به آن‌ها وارد می‌شود. با این اوصاف آب از حالت آب به معجونی بدل می‌شود که منطقه را تبدیل به یک منجلاب می‌کند."

بر اساس تحقیقات انجام شده از زمان آب گیری این سد بیش از۳۵۰ واحد بر شوری آب رودخانه کارون افزوده شده است. به گفته این کارشناس رودخانه کارون، پیش از زدن سدهای مختلف، با سیلاب ناشی از بارندگی، دشت خوزستان را می شست، اما حالا با احداث سدهای متعدد و شور کردن آب آخرین ضربه مهلک را به پیکر خوزستان زدیم. بر اساس برآورد انجام شده سالانه حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیون متر مکعب آب شور در پشت سد ذخیره می‌شود که به اعتقاد کارشناسان چاره ای جز رها کردن آن وجود ندارد. صدقی معتقد است که برای حل این مشکل راه حلی جز منحرف کردن مسیر رودخانه نیست. وی می‌گوید:

پنج رودخانه این منطقه سالانه حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون متر مکعب آب برای خوزستان تولید می‌کنند، این حدود نصف کل آب شیرین سطحی ایران است. با کمال تاسف باید بگویم راهی جز انشعاب از بالا دست و جدا سازی سیستم مخزن و سد از رودخانه نداریم. به هر قیمتی که شده باید جریان طبیعی رودخانه کارون را از این منطقه جدا کنیم.

این در حالی است که این طرح هنوز مخالفانی دارد و برخی نیز معتقدند هزینه چهار هزار تا هشت هزار میلیارد تومانی این طرح بسیار زیاد است و باید راهی جایگزین برای آن یافت شود. اما آقای صدقی معتقد است تا مادامی که آب وارد این سیستم شود، شور شدن آن ادامه پیدا خواهد کرد و کشاورزی و صنعت منطقه آسیب جدی می بیند. آقای صدقی با تاکید بر اهمیت دشت خوزستان گفت:

حیات دشت خوزستان به نجات دایمی یک حجم ۱۰ تا ۱۲ میلیارد متر معکبی وابسته است. این کار بسیار زمان‌بر و سخت است بازی با طبیعت کار آسانی نیست، اما چاره چیست، ما می ‌خواهیم منبع آبی و حیاتی را رها کنیم و آن به دشمن خودمان تبدیل کنیم. این شوری پایین دست را به‌کلی نابود می‌کند و در مقابل این صرف هزینه نباید مطرح باشد.