رها شدن اسکلت بانوی اشکانی اصفهان در انبار
اسکلت بانوی اشکانی که از تپه اشرف اصفهان کشف شده در انبار میراث فرهنگی رها شده است.
در حالی که تپه اشرف بخش بزرگی از تاریخ اصفهان است و حتی در آخرین فصل کاوش در آن نیز اسکلت انسانی متعلق به دوره اشکانی به دست آمد، اما این یافته‌ها در انبار اداره‌کل میراث فرهنگی استان رهاشده است. به‌دلیل فقدان بودجه برای انجام مباحث مطالعاتی، مدیر امور موزه‌ها و اموال منقول این اداره بیان می‌کند که ممکن است اسکلت‌ها متعلق به دوره اشکانی نباشند.
در هفتمین فصل کاوش در تپه اشرف که در مسیر لوله‌گذاری آب به‌سمت شرق این تپه انجام شد علاوه بر کشف شواهدی از سفال و معماری قبرها، اسکلتی از یک نوجوان و یک بانوی متعلق به دوران اشکانی و نیز بازمانده‌ای از یک اسب به دست آمد. این یافته‌ها بدون اینکه مرمت شوند ابتدا در بنای تاریخی چهل‌ستون اصفهان قرار داده شدند، اما با توجه به شرایط نامناسب نگهداریِ آن‌ها، به یکی از انبارهای اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در حومه شهر اصفهان منتقل شده‌اند و برنامه‌ای برای مرمت و انجام مطالعات پژوهشی و آزمایشگاهی و همچنین فراهم کردن شرایط بازدید از آن‌ها وجود ندارد.
علیرضا جعفری زند، سرپرست هیئت کاوش باستان‌شناسی در تپه اشرف دراین‌باره گفت:
در کاوش فصل هفتم در تپه اشرف، تعدادی اسکلت به دست آمد، از جمله اسکلت یک اسب و یک بانوی اشکانی، که ما آن‌ها را بسته‌بندی کرده و به اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان تحویل دادیم.
او ادامه داد:
این اسکلت‌ها مدتی در چهل‌ستون قرار داشتند و در یکی از ایوانچه‌های ضلع غربیِ این بنا نگهداری می‌شدند که من نسبت به این شیوۀ نگهداری اعتراض کردم، چراکه در معرض باد و باران قرار داشتند؛ به همین دلیل به یکی از انبارهای اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در حومه اصفهان منتقل شدند.
این باستان‌شناس با بیان اینکه اسکلت‌ها به مرمت نیاز داشتند، ولی این امر به‌دلیل نبودن بودجه محقق نشد، بیان کرد:
من موضوع مرمت آن‌ها را پیگیری و درخواستِ خود را ارائه کردم، ولی از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی استان اعلام شد که هزینه مرمت این اسکلت‌ها ۷۰ میلیون تومان است و این موضوع را مطرح کرد که چون اسپانسرِ کاوش باستان‌شناسی در فصل هفتم، اداره آب و فاضلاب استان بوده است، بنابراین آن‌ها باید هزینه مرمت را نیز تقبل کنند. اداره آب و فاضلاب هم حاضر به پرداخت این هزینه نشد و فقط به خاطر ۷۰ میلیون تومان، آثار متعلق به دوره اشکانی به انبار منتقل شدند.
او در توضیح چگونگی حمایت اداره آب و فاضلاب استان در فصل هفتم کاوش در تپه اشرف، توضیح داد:
گاهی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان، داوطلب انجام کاوش می‌شود و گاهی عملیات، عملیات نجات‌بخشی است که در فصل هفتم کاوش در تپه اشرف چنین موضوعی اتفاق افتاد؛ یعنی اداره آب و فاضلاب یا وزارت نیرو تصمیم گرفت که به‌منظور تأمین آب شرق اصفهان عملیات لوله‌گذاری را در تپه اشرف انجام دهد که من از انجام این عملیات، پیش از کاوش جلوگیری کردم، چون می‌دانستم که نهشته‌های تاریخی جلوی تپه اشرف وجود دارد.
جعفری زند اضافه کرد:
یک سال جلوی عملیات اداره آب و فاضلاب گرفته شد تا من مجوز فصل هفتم کاوش باستان‌شناسی در تپه اشرف را دریافت کردم و اداره آب و فاضلاب هزینه این کاوش را تقبل کرد تا بعد بتوانند لوله را از آنجا عبور دهند.
سرپرست هیئت کاوش باستان‌شناسی در تپه اشرف درباره یافته‌های حاصل از کاوشِ فصل هفتم در این محوطه تاریخی گفت:
اولاً در تپه اشرف، یک گورستان اشکانی و نه فقط یکی دو اسکلت وجود دارد، اما مسئله این بود که فضایی که ما مجوز انجام کاوش در آن را داشتیم تا بعد بتوانند نسبت به عملیات لوله‌گذاری اقدام کنند دارای پهنای حدود یک متر و ۲۰ سانتی‌متر و طول ۷۵ متر بود و در واقع ما در آنجا یک برش زدیم، در حالی که اصل این آثار هنوز زیر خاک است.
او افزود:
در این کاوش علاوه بر اسکلت یک بانوی اشکانی و بازمانده‌ای از یک اسب، سفال‌های دوره اشکانی و یک چاه مربوط به دوره ساسانی کشف شد که حتی می‌توان به جدیت اعلام کرد این چاه پیش از دوره ساسانی هم وجود داشته است که ما روی آن را پوشاندیم. همچنین یک کارگاه فلزگری به دست آمد که در آن یک سکه متعلق به دوره اشکانی وجود داشت، ضمن اینکه کارگاه گرفتن عصاره میوه نیز کشف شد؛ یعنی یافته‌های بسیار چشمگیری حاصل شد که نشان دهندۀ وجود اصفهان در زمان دوره اشکانی بود.
ممکن است اسکلت‌ها متعلق به دوره اشکانی نباشد!
در حالی که سرپرست هیئت کاوش باستان‌شناسی در تپه اشرف به وجود یک گورستان متعلق به دوران اشکانی در تپه اشرف تاکید دارد و قدمت اسکلت‌های کشف‌شده در فصل هفتم کاوش در این تپه‌ی تاریخی را متعلق به دوران اشکانی می‌داند، اما ساغر حمیدی، مدیر اداره‌کل موزه‌ها و اموال منقول اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان اعلام کرد که ممکن است این اسکلت‌ها متعلق به دوره اشکانی نباشد، چراکه هیچ بررسی خاصی روی آن‌ها انجام‌نشده و صحبت‌های علیرضا جعفری زند در خصوص تعلق اسکلت‌ها به دوره اشکانی صرفاً بر اساس سایر آثار و لایه‌هایی است که آنجا کشف کرده بودند!
ساغر حمیدی، مدیر امور موزه‌ها و اموال منقول اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان افزود:
اسکلت‌های به دست‌آمده فعلا در یکی از انبارهای اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان قرار دارد و جای آن‌ها محفوظ است، ولی برای تأمین بودجۀ آن پیش‌بینی خاصی نشده و نتوانستیم برنامه خاصی برای آن انجام دهیم.
او اضافه کرد:
زمانی که این اسکلت‌ها کشف شد به‌منظور حفاظت از آن‌ها دور آن‌ها را تخته گذاشته و گچ ریختند تا بتوانند آن را به‌صورت یک‌پارچه درآورند؛ ازاین‌رو این یافته‌ها در حال حاضر به‌صورت جعبه گچی است و به همین دلیل حجم خیلی سنگین و بزرگی را تشکیل داده و اصلاً امکان نمایش در موزه‌ها و بازدید وجود ندارد، چون هیچ چیزی از آن مشخص نیست و نیازمند این است که از حالت جعبه گچی بیرون‌آمده، بازشده و پاکسازی شود و آزمایش‌ها و بررسی مطالعاتی نیز توسط متخصصان و پژوهشگران ویژه درباره آن‌ها انجام شود.
مدیر اداره‌کل موزه‌ها و اموال منقول اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گفت:
هنوز اقدام کارشناسی و پژوهشی روی این اسکلت‌ها انجام‌نشده و همان زمانی که کشف شدند به مدیرکل میراث اصفهان اعلام کردیم که به بررسی و مطالعات آزمایشگاهی نیاز دارند، اما ظاهراً پیش‌بینی‌های لازم برای این مرحله انجام نشده بود و فقط به‌صورت یک جعبه گچی به ما تحویل داده شد. ما هم نمی‌توانیم برنامه‌ریزی خاصی برای آن انجام دهیم، چون موضوع به مباحث باستان‌شناسی بازمی‌گردد و به همین دلیل فعلا در یکی از انبارهای اداره باقی‌مانده تا بتوانیم اعتباری برای بررسی‌های انسان‌شناسی و ریخت‌شناسیِ آن به‌دست آوریم.
حمیدی این مسئله را نیز یادآور شد که با توجه به انجام‌نشدن مطالعات آزمایشگاهی، ممکن است اسکلت‌های به‌دست‌آمده متعلق به دوره اشکانی نباشد.
او توضیح داد:
هیچ بررسی خاصی روی اسکلت‌ها انجام‌نشده و آقای دکتر زند طبق آثار و لایه‌هایی که آنجا کشف کرده بودند موضوع قدمت آن‌ها را مطرح کردند، ولی به‌صورت تخصصی در این زمینه کاری انجام‌نشده و به مطالعه و پژوهش نیاز دارد. در مورد چنین مطالعاتی لازم است که پیش‌بینی برای اعتبارات آن قبل از کاوش انجام شود، چراکه اعتبارات ما بسیار محدود است و نمی‌توانیم برای آن برنامه‌ریزی خاصی داشته باشیم یعنی برنامه‌ریزی‌ها برای اقدامات مطالعاتی و آزمایشگاهی باید در همان مرحله کاوش انجام می‌شد.
تپه اشرف برای اصفهان، یک فرصت است
با این وجود، محسن جاوری، دانشیار دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان نیز ضمن اشاره به اهمیت یافته‌های حاصل از هر هفت فصل کاوش در تپه اشرف و با بیان اینکه آثاری از دوره هخامنشیان به بعد در محدوده جی و شهرستان وجود دارد، گفت:
تپه اشرف، بخشی از تاریخ اصفهان است که مورد غفلت قرار گرفته و بعد از انقلاب به کاوش مرحوم عقیل عابدی در سال ۶۵ محدود شد و بعدهم حفاری‌هایی طی چندفصل توسط آقای جعفری زند انجام شد که در آخرین فصل، بقایای جانوری و اسکلت‌های انسانی و تدفین و مقادیر بسیار زیادی از سفال به دست آمد، اما حفظ این داده‌ها به برنامه پژوهشی و اقدام مستمر نیاز دارد، چراکه باستان‌شناسی یک فعالیت مستمر است و نباید در همین مرحله رها شود چون تقطیع در کار، آسیب‌رسان است.
این باستان‌شناس با اشاره به اهمیت تپه اشرف و با بیان اینکه بخش‌های مهمی از تاریخ اصفهان در این محوطه تاریخی قرار داد، بیان کرد:
قبل از اینکه بافت شهر اصفهان در قرن سوم هجری قمری در محدوه‌ی اطراف مسجد جامع و میدان عتیق شکل بگیرد، بخش بزرگی از تاریخ اصفهان در محدوده جی و شهرستان شکل‌گرفته که در این نقطه آثاری از دوره هخامنشیان و بعد از آن وجود دارد و قسمت‌های مدفون از تاریخ اصفهان در این محدوده وجود دارد که در متون از آن‌ها ذکری به میان نیامده است.
او در مورد اهمیت تپه اشرف و لزوم توجه مسئولان شهری و استانی به این محوطه تاریخی، گفت:
باید اهمیت تپه اشرف آویزۀ گوش مسئولان باشد و برای آن‌ها اهمیت پیدا کند و به‌قول فرنگی‌ها بولد شود و روی این آثار حساسیت پیدا کنند.
جاوری افزود:
مسئولان باید به تپه اشرف به‌عنوان یک فرصت برای اصفهان نگاه کنند و بدانند که این محوطه می‌تواند از نظر گردشگری نیز مکانی برای بازدید باشد. آنجا نمایشگاهی است که قابلیت ایجاد موزه‌ی فضای باز را دارد و لازم است که کاوش باستان‌شناسی گسترده‌ای در آنجا انجام شود.
این باستان‌شناس بیان کرد:
دکتر جعفری، فصل هفتم کاوش در تپه اشرف را در یک کانال ساده انجام داد، ولی در همان محدوده، داده‌های بسیاری به دست آورد. این تپه قابلیت انجام کاوشِ گسترده و تبدیل به یک موزه فضای باز را دارد و برای شهر اصفهان که یکی از شهرهای کهن جهان است اهمیت بسیاری دارد. اصفهان شهری است که در همه جهان شناخته‌شده و آثار مهمی دارد، اما تپه اشرف مورد غفلت قرار گرفته است یعنی دیدگاه خوبی روی آن وجود ندارد، در حالی که می‌تواند به یک فرصت تبدیل شود.
دیدگاه