با افتتاح گذرگاه صلح هند - پاکستان، پیروان آیین سیک به رویای خود رسیدند

پس از گذشت قریب به ۷۰ سال، پیروان آیین سیک اهل هند اکنون می‌توانند با عبور از مرز بین‌المللی با پاکستان بدون ویزا، از یکی از مقدس‌ترین مکان‌های این مذهب دیدن کنند. کارتارپور، یک گذرگاه مرزی ۴٫۱ کیلومتری است که معبد درا بابا نانا (Dera Baba Nana shrine) در شمال‌غرب منطقه‌ی گورداسپور هند را به گردواره دربار صاحب (Gurdwara Darbar Sahib) در کارتارپور پاکستان متصل می‌کند.

اعتقاد بر این است که معبد سیک (Sikh temple) موسوم به معبد گردواره داربا صاحب، همان جایی است که گورو نانک (Guru Nanak)، بنیان‌گذار آیین سیک زندگی می‌کرد و در آغاز قرن شانزدهم از دنیا رفت.

۱۸ آبان (۹ نوامبر)، لحظه‌ای تاریخی برای بسیاری از پیروان آیین سیک به شمار می‌رود؛ زیرا از زمان تقسیم هند بریتانیا به دو بخش هند و پاکستان، این برای اولین باری است که زائران سیک می‌توانند بین این دو معبد سفر کنند. حدود ۵۰۰۰ طرفدار سیک از هند می‌توانند روزانه از این گذرگاه استفاده کنند. منجیندر سینگ سیرسا (Manjinder Singh Sirsa)، رئیس کمیته‌ی مدیریت دهلی سیک گردواره که روز شنبه با گروهی ۵۵۰ نفری به این مکان مسافرت کرد، می‌گوید:

در طول ۷۰ سال گذشته، ما برای چنین اتفاقی دعا می‌کردیم. هیچ لحظه‌ای شادتر از این لحظه برایم نبوده است.

محل ظهور آیین سیک

پنجاب، زادگاه آیین سیک است که به‌عنوان سرزمین پنج رودخانه شناخته می‌شود، جایی که مذهب سیک پایه‌گذاری شد. این مذهب اکنون بین هند و پاکستان تقسیم شده است و بیش از ۲۷ میلیون نفر از پیروان آن در هند زندگی می‌کنند. کارتارپور در حدود ۱۱۸ کیلومتری لاهور در منطقه‌ی نارووال و در امتداد رودخانه‌ی راوی قرار دارد. در همین مکان بود که گورو نانک ۱۸ سال پایان عمرش را زندگی کرد. فلسفه‌ی وی اساس و پایه‌ی آیین سیک را بنیان نهاد که پنجمین مذهب بزرگ دنیا به حساب می‌آید و شامل اصول اساسی برابری و خدمت به دیگران است. سیرسا می‌گوید:

گورو نانک، بیشتر عمر خود را در کارتارپور سپری کرد. فلسفه‌ی او در همین مکان توسعه یافت و منتشر شد و اینجا آخرین مکانی است که پیش از مرگش زندگی کرده است؛ به همین دلیل کارتارپور، مهم‌ترین مکان آیین سیک در دنیا به شمار می‌رود.

هارلین سینگ (Harleen Singh) که درباره‌ی زنان گمشده در پنجاب دوران استعمار مستند تهیه می‌کند، می‌گوید که گورو نانک،‌ این شهر را در سال ۱۵۱۵ بنیان نهاد، مزارع را شخم زد و خانه‌ی خیرات راه‌اندازی کرد. او ادامه می‌دهد:

اولین گردواره دنیا (محل اجتماع و نیایش پیروان سیک) در همین مکان توسط نانک احداث شد، زیرا پیروان او از سراسر پنجاب در اینجا گرد هم می‌آمدند. او جانشین خود، گورو آنگاد را به‌عنوان دومین معلم مذهبی در آیین سیک انتخاب کرد.

افسانه و معجزه

تغییر مسیر رودخانه‌ی راوی، روستای اصلی را به زیر آب برد و در طول قرن‌ها معبد آن چندین بار مورد بازسازی و نوسازی قرار گرفت. طبق یک افسانه‌ی معروف، پس از مرگ نانک، بین هندوها و مسلمانان محلی درگیری‌ رخ می‌دهد. هندوها ادعا می‌کنند که نانک به‌عنوان معلم مذهبی آن‌ها می‌خواسته که بدنش سوزانده شود؛ اما مسلمانان که او را به‌عنوان هم‌کیش خود می‌دانستند، قصد دفن او را داشتند. اما همین افسانه می‌گوید که بدن گورو نانک به گل‌هایی تبدیل و سپس بین این دو گروه تقسیم شده است.

تاریخی خونین

جاده‌ی کارتارپور که در رسانه‌های محلی هند و پاکستان به‌عنوان «گذرگاه صلح» نام‌گذاری شده است، جدیدترین تلاش برای بهبود روابط فرهنگی بین دو کشور به حساب می‌آید. پس از شکل‌گیری کشورهای مدرن هند و پاکستان که با خروج دولت استعماری انگلیس در سال ۱۹۷۴ اتفاق افتاد، این دو کشور با شورش‌های خونینی مواجه شدند و متعاقب آن برای ده‌ها سال به خشونت متوسل شده بودند. این خشونت‌ها باعث فرار ۱۲ تا ۱۵ میلیون نفر از خانه‌هایشان شد و به این ترتیب هندوها و سیک‌ها، کشور جدیدالتأسیس پاکستان را ترک کردند و راهی هند شدند، جایی که بسیاری از مسلمان‌ها را وادار به کوچ اجباری به پاکستان کرده بود. تخمین زده می‌شود که یک میلیون نفر در طول راه جان خود را از دست دادند و بسیاری از آن‌ها قربانی خشونت شدند. مرز جدید هند و پاکستان نه‌تنها منطقه‌ی پنجاب را تقسیم کرد، بلکه اتصال دو معبد مقدس را نیز قطع کرد. هارلین سینگ می‌گوید:

پس از این جداسازی، ساختمان متروکه و ویرانه‌ی معبد کارتارپور به نمادی از نابودی و تخریب جغرافیای مقدس سیک‌ها تبدیل شد.

در دهه‌ی ۱۹۸۰، قاچاقچیان به‌دلیل محل استقرارشان در نزدیکی مرز، معبد گردواره دربار صاحب را تصاحب کردند. با اینکه سیک‌های اهل هند می‌توانستند برای ادای احترام به معبدشان، به پاکستان سفر کنند، اما این سفر به‌دلیل روابط تنش‌آلود هند و پاکستان و نگرانی‌های امنیتی، چالش‌برانگیز بود. سینگ می‌گوید که برج‌های مذهبی با دوربین دوچشمی در امتداد بخش مرزی هند احداث شد تا زائران سیک بتوانند از آن‌ها بالا بروند و این معبد را از دور تماشا کنند. مانلین کائور سیرسا (Manleen Kaur Sirsa)، جوان ۲۱ ساله‌ای است که در ۱۹ آبان از دهلی نو به این معبد سفر می‌کند. او می‌گوید:

ما سال‌ها در انتظار چنین لحظه‌ای بوده‌ایم. من می‌دانم که این اتفاق، موضوع بسیار مهمی برای پدربزرگ و مادربزرگم است که بالاخره می‌توانند این معبد را در طول عمرشان ببینند.

نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در ۱۷ آبان از خاک هند این گذرگاه صلح را افتتاح کرد، در حالی که عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان یک روز بعد، همین کار را از خاک این کشور انجام داد. افتتاح این گذرگاه مصادف با ۵۵۰ سالگی تولد گورو نانک است که امسال در ۲۱ برگزار می‌شود و انتظار می‌رود که هزاران زائر سیک از سراسر دنیا خود را به این معبد برسانند. سیرسا می‌گوید که این اتفاق صرفاً برای بازدید و عکس‌گرفتن نیست، بلکه زمانی که زائران به این مکان می‌رسند، شروع به خواندن آهنگ kirtan (آهنگ‌های مذهبی سیک) و عبادت می‌کنند. سپس لانگار یا آشپزخانه‌ی جمعی رایگان برپا می‌شود که در آن همه‌ی افراد به نوبت مشغول آشپزی، خوردن، سرو غذا و همین طور تمیزکردن می‌شوند.

سیرسا توضیح می‌دهد:

گندمی که در لانگار استفاده می‌شود از همان مزارعی است که روزگاری گورو نانک محصولات خود را می‌کاشت.

بازدیدکنندگان قبل از ورود به معابد سیک باید برای تطهیر خود، دست و پایشان را بشویند یا به‌طور کامل در استخر آب مقدس غسل کنند. بر اساس باور مردم، این آب که به آن آمریت گفته می‌شود، آبی مقدس است. مرد و زن باید سر، دست و پاهای خود را بپوشانند و کفش‌هایشان را دربیاورند. با توجه باورهای سیک درباره جهان‌شمول بودن و برابری، مردم با هر دین و مذهبی می‌توانند به معابد سیک قدم بگذارند.

زائران می‌توانند با پای پیاده یا خودرو از گذرگاه صلح استفاده کنند. هرچند که ترمینال مسافربری جدیدی در مرز پاکستان ساخته شده است تا به مسافران خدمات‌رسانی کند. هارون خلید (Haroon Khalid)،‌ نویسنده‌ی کتاب «همگام با نانک»، می‌گوید:

پاکستان به‌دنبال تبلیغ و نشان‌دادن چهره‌ای ملایم از خود است. دولت این کشور متوجه محوطه‌های ارزشمند و پتانسیل پولی که از زائران سیک وارد پاکستان می‌شود، شده‌ است.

زائران سیک اهل دهلی نو برای بازدید از معبد محبوب‌شان باید با هواپیما به آمریتسار در شمال‌غرب ایالت پنجاب هند سفر کنند که فقط ۲۸ کیلومتر با مرز پاکستان فاصله دارد و از آنجا با خودرو به شهر درا بابا نانک بروند، جایی که گذرگاه صلح شروع می‌شود.

معبد طلایی آمریتسار یا دربار صاحب (Golden Temple) که زیارتگاه اصلی پیروان آئین سیک به شمار می‌رود نیز در ۵۰ کیلومتری شهر آمریتسار قرار دارد.

اگر برای سفر به هند برنامه‌ریزی می‌کنید، می‌توانید تور هند را در کجارو جستجو کرده و بهترین آفر تور را از میان آژانس‌های معتبر مسافرتی با پایین‌ترین قیمت خریداری کنید. همچنین برای داشتن برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای سفر خود، کجارو فهرست کاملی از جاهای دیدنی هند را در اختیار شما قرار داده است که ضمن کسب اطلاعات لازم درباره آن‌ها، سفر راحت‌تر و بهتری داشته باشید.