جدال آبی بر سر میراث ایرانی؛ «پرشین بلو» یا «ترکیش بلو»؟

این روزها که حال فرهنگ و هنر ایران چندان خوب نیست، گاه کشورهای دیگر تلاش می‌کنند میراث ما را به نام خود ثبت کنند. در روزهای اخیر انتشار تصویری از مقبره‌ای در ترکیه توسط یک کاربر ترکیه‌ای و معرفی رنگ آن به عنوان آبی ترکیه‌ای «Turkish Blue»، به موضوعی جنجالی بین کاربران فضای مجازی تبدیل شد.

این پست در شبکه ایکس (توییتر سابق) حدود ۶٫۵ میلیون بار دیده شد و بیش از هزار نفر برای آن کامنت گذاشتند؛ کاربران ایرانی نیز تلاش کردند تا ثابت کنند که این رنگ، همان آبی ایرانی «Persian Blue» است و حتی پای گروک (هوش مصنوعی شرکت ایکس) را وسط کشیدند تا تاکید کنند «Turkish Blue» وجود ندارد؛ شبکه ایکس هم در توضیحی که به توییت اصلی اضافه کرده، نوشته است که رنگ آبی ترکیه‌ای (Turkish Blue) وجود ندارد.

با این‌حال، کاربران ترک همچنان اصرار داشتند که آبی ترکیه‌ای وجود دارد و این موضوع دست‌مایه طنز کاربران شده است؛ تا جایی که با انتشار تصویری از برج ایفل با پرچم ترکیه، آن را «Turkish Tower» نامیدند!

بنای اصلی حاضر در عکس توییت جنجالی، داستان‌های جالبی دارد. کاربر ترکیه‌ای، رنگ بنا در عکس را به‌قدری تغییر داده بود که شباهتی به رنگ اصلی بنا نداشت. با این وجود این بنا که «آرامگاه سبز» نام دارد، در شهر «بورسا» (Bursa) ترکیه قرار گرفته و تزیینات داخلی و کاشی‌کاری‌های آن، به تزیینات معماری مسجد جامع یزد بسیار نزدیک است.

در میان نام معماران و هنرمندان این بنا، نام «علی بن حاجی احمد تبریزی» نیز دیده می‌شود.

در این مقبره، مزار «چلبی محمد»، دختران وی شامل «سلجوق خاتون»، «حافظه»، «عایشه» و «سیتی خاتون»؛ همچنین پسرانش «محمود» و «یوسف بیک» و دایه آن‌ها قرار دارد. چلبی محمد به‌عنوان دومین بنیان‌گذار امپراتوری عثمانی شناخته می‌شود.

براساس اطلاعات رسمی پورتال فرهنگی ترکیه ورودی این آرامگاه در زلزله ۱۸۵۵ میلادی آسیب دیده و در سال ۱۸۶۴ میلادی با مرمت ملات خراسانی (هراسانی) بازسازی شد. در چوبی ورودی آرامگاه نیز اثری هنری بوده که پورتال فرهنگی ترکیه ساخت آن را مربوط به «علی پسر احمد» از اهالی تبریز عنوان کرده است. حضور هنرمندان ایرانی در ساخت و مرمت این بنا، شباهت تزیینات داخلی بنای مقبره سبز بورسا با بناهای تاریخی ایران را تایید می‌کند.

«پرشین بلو» مانند «پرشین کت» و «پرشین کارپت» از برندهای شناخته شده ایران در جهان است.

کاشی‌های لاجوردی و هفت‌رنگ در مساجد و عمارت‌ها، نقش سربازان سپاه جاویدان بر آجرهای لعاب‌دار آپادانای شوش و استفاده گسترده از این رنگ در هنر و معماری ایران همه سبب شده‌اند که این طیف رنگی بخشی از هویت بصری ایرانیان باشد؛ هویتی که سابقه تاریخی و شهرت جهانی فراوانی دارد.

نام «پرشین» در پالت‌های رنگی، الهام‌گرفته از کاشی و معماری ایران است. طراحان وقتی رنگی خاص شبیه آبی یا سبز کاشی‌کاری ایرانی مشاهده می‌کنند، آن را «Persian Blue» یا «Persian Green» نام‌گذاری می‌کنند.

مشترکات فرهنگی در منطقه‌های خاص جغرافیایی باید عاملی برای پیوند کشورها و مردم آن‌ها با یکدیگر باشد؛ اما به نظر می‌رسد گاهی انتساب محصولات فرهنگی و تاریخی مختلف به نام یک کشور زمینه اختلاف را ایجاد می‌کند.