هدیه وزارت میراث در آستانه روز موزه؛ آوارگی دو موزه با تصمیم عجیب!

مدیران ارشد وزارت میراث فرهنگی در آستانه روز جهانی موزه‌ها، دو موزه شهر تهران را بدون دلایل مستند آواره کردند. براساس تصمیم وزارت میراث موزه ملی قرآن که سال‌هاست در تقاطع خیابان ولیعصر و امام خمینی فعال بوده به دلیل مشکلات امنیتی و جای پارک به مجموعه کاخ سعدآباد منتقل می‌شود. براساس این تصمیم موزه آب در کاخ سعدآباد که از موزه‌های قدیمی به شمار می‌رود، تعطیل خواهد شد تا موزه ملی قرآن در ساختمان آن فعال شود.

مدیران وزارت میراث فرهنگی در حالی مدعی مشکلات موزه ملی قرآن شدند که در همسایگی این موزه، مجموعه کاخ مرمر به عنوان موزه هنر ایران مشغول به فعالیت است و حجم بازدیدکنندگان بالایی را نیز میزبانی می‌کند.

ساخت بنای فعلی موزه ملی قرآن پیش از انقلاب با کاربری فرهنگسرا آغاز شد اما حدود ۲۰ سال متوقف ماند تا این بنا در سال ۱۳۷۶ شمسی تکمیل شود. در نیمه دهه ۸۰ این بنا با کاربری موزه ملی قرآن فعالیت خود را آغاز کرد و حالا پس از ۲۰ سال قرار است در تصمیمی غیرشفاف جا به جا شود و ساختمان کوچکی در مجموعه کاخ سعدآباد منتقل شود.

موزه ملی قرآن دارای گنجینه ارزشمندی از نسخ قرآنی و آثار هنری مرتبط است و بنای فعلی موزه آب در کاخ سعدآباد نیز امکانات مناسبی برای نمایش و نگهداری این آثار را ندارد. از سوی دیگر برخی کارشناسان انتقال این گنجینه را اتفاق پر ریسکی می‌دانند و معتقدند کاخ موزه سعدآباد از لحاظ مفهومی نیز مناسب موزه ملی قرآن کریم نیست. با این وجود وزارت میراث فرهنگی با بی‌توجهی به دغدغه‌های کارشناسان در تدارک این انتقال است و مشخص نیست برای بنای ارزشمند موزه ملی قرآن که شرایط خاصی نیز دارد، چه برنامه‌ای دارند.

متخصصان و کارشناس متعددی در روزهای اخیر نسبت به این انتقال موزه‌ای واکنش نشان دادند و این تصمیم را اشتباهی در مدیریت وزارت میراث فرهنگی خواندند؛ با این وجود معاونت میراث فرهنگی که از زمان وزارت عزت‌ ضرغامی به صندلی خود تکیه زده، همچنان رویه پاسخگو نبودن درباره تصمیمات عجیب این معاونت را ادامه می‌دهد.

احمد محیط طباطبایی، رییس ایکوم ایران (کمیته ملی موزه‌ها) در نشست خبری خود پیش از روز جهانی موزه‌ها نسبت به این اتفاق واکنش نشان داد و گفت:

موزه ملی قرآن می‌توانست به‌عنوان یک موزه‌ تخصصی ادامه‌ حیات دهد؛ یعنی مخاطبان آن می‌توانستند طلاب، دانشجویان الهیات و علوم قرآنی، قرآن‌پژوهان و هنرمندان حوزه‌ هنرهای قرآنی و کتابت باشند. در نتیجه، نیازی نبود که موزه به‌صورت روزانه برای عموم باز باشد. می‌شد در ایام خاص و با هماهنگی قبلی، بازدیدها را انجام داد و در دیگر روزها، فعالیت‌های پژوهشی و فرهنگی خود را ادامه دهد.

رییس ایکوم ایران با اشاره به تجربه ناموفق انتقال موزه میرعماد به کاخ سعدآباد گفت:

امیدوارم که موزه‌ ملی قرآن دچار سرنوشت موزه میرعماد نشود. اگر این موزه در همان مجموعه‌ کاخ مرمر باقی بماند، شاید به شکلی شایسته‌تر با آن برخورد شود.

ناصر پازوکی، باستان‌شناس و مدیر اسبق اداره میراث فرهنگی استان تهران که در راه‌اندازی موزه ملی قرآن نیز مشارکت داشته در انتقاد از این تصمیم به «ایسنا» گفته است:

این اقدام هم به آثار نفیس قرآنی آسیب می‌زند و هم آبروی وزارت میراث فرهنگی را به خطر می‌اندازد. مشخص نیست چه‌کسی این تصمیم را گرفته و قرار است آثار در چه فضایی نگهداری شوند. چنین اقداماتی، بدون اطلاع‌رسانی عمومی، به اعتماد مردم لطمه می‌زند.

- ناصر پازوکی، باستان‌شناس و مدیر اسبق میراث تهران

اسکندر مختاری، کارشناس پیشکسوت حوزه میراث فرهنگی نیز با انتقاد از این تصمیم به «ایسنا» گفته است:

انگیزه و دلیل این انتقال نیز روشن نیست. آیا این پیشنهاد از سوی مجموعه سعدآباد مطرح شده است؟ آیا اداره‌کل موزه‌ها چنین پیشنهادی را ارائه کرده است یا مشکلاتی در فرآیند بازدید از موزه قرآن سبب‌ساز این تصمیم بوده است؟ به‌طور مشخص، کدام نهاد و بر مبنای چه ضرورتی، چنین پیشنهادی را ارائه داده است؟

- اسکندر مختاری، کارشناس پیشکسوت میراث فرهنگی

فخرالدین صابری، مدیر موزه ملی قرآن حالا خبر داده که از هفته گذشته در حال جمع‌آوری اشیای موزه ملی قرآن برای انتقال به مجموعه کاخ سعدآباد هستند. او همچنین اعلام کرده مقصد نهایی موزه قرآن هنوز مشخص نیست و ممکن است پس از موزه آب به بنای دیگری در کاخ سعدآباد منتقل شود.

مدیر موزه ملی قرآن دوباره بر نبود جای پارک و قرار داشتن در محدوده ترافیک تاکید و آنها را علت این انتقال اعلام کرده است. این در حالی است که بسیاری از موزه‌های مهم شهر تهران از جمله موزه ملی ایران نیز شرایط مشابهی دارند.

با انتقال موزه ملی قرآن کریم به کاخ سعدآباد، موزه آب این مجموعه با بیش از ۲۰ سال فعالیت تعطیل خواهد شد و مشخص نیست آیا در جای دیگری به حیات خود ادامه خواهد داد یا نه. این در حالی است که موضوع آب هر چند موزه‌ای مربوط به وزارت نیرو بوده اما با توجه به فضای کاخ سعدآباد ارتباط مستقیمی با این مجموعه داشت. از سوی دیگر مشخص نیست وزارت میراث فرهنگی برای بنای فعلی موزه ملی قرآن کریم که بنای وسیع و ارزشمند است، چه برنامه‌ای دارد. این بنا در منطقه‌ای خاصی از تهران قرار گرفته و ایجاد کاربری‌های دیگر برای آن امکان‌پذیر نیست و احتمال واگذاری این بنا به دستگاه‌های دیگر وجود دارد.

هر چند جزییاتی هنوز اعلام نشده اما بی‌برنامگی در این انتقال، مشخص نبودن وضعیت بنای فعلی موزه ملی قرآن و احتمال انتقال دوباره در مجموعه سعدآباد نشان می‌دهد که وزارت میراث فرهنگی تصمیم مشخص و کارشناسی درباره این انتقال نگرفته و یا با اعلام جسته و گریخته اطلاعات، درصدد است تا هدف نهایی خود را پنهان و این انتقال ناگهانی و غیرکارشناسی را عادی نشان دهد.