رها بودن شهر سوخته در نوروز | میراث جهانی نگهبان ندارد!

شهر سوخته در حالی میزبان گردشگران نوروزی است که حفاظت درستی از آن صورت نمی‌گیرد.

شهر سوخته، یکی از محوطه‌های باستانی کشور که سال‌ها است در فهرست جهانی میراث یونسکو به ثبت رسیده، با وجود ارزش‌هایش همچنان با مشکلات حفاظتی روبه‌رو است. این محوطه باستانی ارزشمند که در حد فاصل شهر زاهدان و زابل در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد، به‌دلیل جاذبه‌های تاریخی‌اش همواره مورد توجه گردشگران این استان به‌ویژه گردشگران نوروزی است.

با وجود اینکه سال‌ها است برای گسترش گردشگری در استان سیستان و بلوچستان تلاش می‌شود؛ اما به نظر می‌رسد مهمترین مقاصد این استان همچنان زیرساخت‌های مناسبی ندارند و یکی از مهمترین محوطه‌های باستانی کشور در این استان به‌درستی حفاظت نمی‌شود. وضعیتی که نشان می‌‌دهد وزارت میراث فرهنگی به‌جز اعلام آمار بازدیدها و دستاوردسازی از آمارهای همیشگی نوروزی، اقدام جامعی درباره حفاظت از محوطه‌های تاریخی و باستانی کشور به‌ویژه در زمان پیک گردشگری نوروزی انجام نمی‌دهد.

مشاهدات نشان می‌دهد که محوطه باستانی شهر سوخته در نوروز در حالی میزبان گردشگران بوده که تنها یک فروشنده بلیط و یک راهنما در این محوطه حضور داشتند و خبری از یگان حفاظت میراث فرهنگی و راهنمایان دیگر در این محوطه گسترده نبوده است.

بر همین اساس با وجود تاکید تابلوهای راهنما برای عبور گردشگران از مسیرهای تعیین شده، گردشگران بدون توجه وارد بخش‌های مختلف این محوطه ارزشمند شدند. از روی آثار این محوطه رد شدند و روی آن‌ها عکس یادگاری گرفتند. اقدامی که منجر به آسیب به این محوطه می‌شود. اتفاقی که در تعدادی دیگری از محوطه‌های باستانی ایران نیز رخ می‌دهد اما حداقل در ایام نوروز تلاش می‌شود با حضور راهنمایان داوطلب و نیروهای حفاظت از آسیب‌های احتمالی به محوطه‌ها جلوگیری شود. هر چند فضای عبور مشخص برای گردشگران در این محوطه باستانی مشخص شده است؛ اما در نبود نیروهای حفاظتی، گردشگران به‌راحتی از روی آثار عبور و مرور می‌کنند.

نبود نگهبانان و راهنمایان روی این محوطه باستانی در ایام نوروز جای سوال دارد. محوطه‌ای که همچنان کاوش‌های باستان‌شناسی در آن ادامه دارد و هنوز کشفیاتش در جهان شهره است. 

اشیای ارزشمند کشف شده در شهر سوخته، از تنوع هنرهای گوناگون مانند سفال‌گری، خراطی، جواهر سازی و بافندگی در شهر سوخته خبر می‌دهند. از سال ۱۹۶۷ میلادی، یعنی در حدود ۵۳ سال پیش، باستان‌شناسان انگلیسی و ایتالیایی کار حفاری و کاوش در محدوده شهر سوخته را آغاز کردند. بعد از انقلاب پس از وقفه‌ای طولانی، از سال ۱۳۷۴ کاوش‌های باستان‌شناسی زیر نظر اساتید ایرانی و با سرپرستی دکتر سید منصور سید سجادی ادامه پیدا کرد. در حال حاضر نیز شهر سوخته منبع مطالعاتی برجسته‌ای در میان پژوهشگران محسوب می‌شود و ظرفیت‌های گسترده پژوهشی آن پایان‌ناپذیر است. چشم مصنوعی، سفال معروف به نخستین انیمیشن جهان، بازی‌ باستانی و صدها کشفیات دیگر از جمله آثار شاخص این محوطه به شمار می‌رود.