سایه تهدید سایت دفن زباله بر آثار تاریخی کمارج

فعالیت‌هایی که برای ایجاد سایت دفن پسماند در حد فاصل روستاهای بناف و کمارج (واقع در ۲۵ کیلومتری کازرون) صورت گرفته، باعث شده است که هم میراث فرهنگی منطقه با خطر مواجه شود و هم پتانسیل بالقوه موجود در زمینه گردشگری به مخاطره بیفتد.

در مسیر شیراز به بوشهر و در فاصله حدود ۲۵ کیلومتری شهر کازرون روستای کمارج قرار گرفته است. روستایی که قرار گرفتن آثار تاریخی با قدمت قاجاری و صفوی و نیز وجود امامزاده‌ای در حواشی آن باعث شده که ظرفیت‌های بالایی در زمینه گردشگری داشته باشد. اگرچه انتظار می‌رفت مدیران شهری با درک صحیح ظرفیت‌های بالای این منطقه اقدامی مثبت در جهت توسعه ظرفیت‌های گردشگری صورت دهند؛ اما این اتفاق نیفتاده است و به‌جای آن این روزها تحرکات صورت گرفته برای ایجاد سایت دفن پسماند (زباله) در نزدیکی آثار تاریخی و مذهبی، مردم منطقه را دل نگران کرده است.

ورود ماشین‌آلات و زمزمه‌های شنیده شده برای ایجاد سایت دفن زباله چندین هکتاری در این منطقه مردم محلی را بر آن داشته که کارزاری برای توقف فعالیت سایت مذکور ایجاد کنند.

برگزاری تجمعات در کنار بخشداری، جمع‌آوری امضا از ساکنان منطقه و تاکید بر اهمیت بناهای تاریخی ثبت ملی شده، همه و همه توسط دوستداران میراث فرهنگی منطقه کلید خورده تا جلوی سایت ایجاد پسماند در جوار آثار تاریخی گرفته شود.

تجمع اعتراضی مردم  منطقه،  عکاس: عیسی جوکار

با توجه به تلاش‌های مردمی، گفته می‌شود توجه استاندار به موضوع جلب شده و قرار بر این شده است که در آینده نزدیک در خصوص تداوم فعالیت یا توقف فعالیت سایت تصمیم‌گیری شود. اگرچه فعالیت سایت پسماند فعلا متوقف شده است، مردم منطقه بیم دارند که شاید این مسئله بار دیگر به جریان افتاده و میراث فرهنگی و ظرفیت‌های بالقوه گردشگری کمارج به مخاطره بیفتد.

اقدامات مردمی برای توقف فعالیت سایت پسماند

مردم منطقه کمارج کمپین و کارزاری با نام «‌درخواست توقف تخریب بافت تاریخی، مذهبی و گردشگری کمارج برای ایجاد سایت انباشت زباله» ایجاد کرده‌اند که تاکنون حدود ۱,۹۰۰ نفر پای آن را امضا کرده‌اند.

در متنی که کارزار مربوطه منتشر کرده آمده است:

احتراما اینجانبان اهالی دهستان کمارج شامل ۱۱ روستا با استناد به استشهادیه تنظیم‌شده که به امضای بسیاری از اهالی محترم این دهستان و نیز عده‌ای از اهالی و شوراهای شهرهای خشت و کنارتخته در اعتراض به مصوبه کارگروه عمرانی استانداری مبنی بر احداث و ایجاد سایت دفن پسماندهای شهرستان‌های کازرون و کوهچنار، در منطقه تاریخی، فرهنگی و گردشگری واقع در حدفاصل روستای بناف و کمارج، مشهور به امامزاده میرمحمد (ع)، با استناد به تاریخی بودن این منطقه و اهمیت ویژه آن از نظر مسائل زیست‌محیطی، آب و حیات وحش و همچنین مرکزیت تفریحی، گردشگری و مذهبی مکان، اکیداً مراتب اعتراض خود نسبت به این موضوع را اعلام می‌کنیم.

این کارزار ضمن اشاره به آثار مخرب طرح ایجاد سایت پسماند زباله در منطقه‌ای که میراث فرهنگی جالب‌توجه و ظرفیت‌های بالای گردشگری دارد می‌افزاید:

به‌رغم شروع و ادامه مجدانه مراحل قانونی و قضایی و با تاکید بر ادامه اعتراض و مخالفت با اجرای چنین طرح غیر استاندارد، غیر کارآمد، مخرب و عجولانه، از معاونت محترم سیاسی استانداری فارس، خواستار صدور دستور عاجل مبنی بر تعطیلی پروژه به‌منظور عدم تخریب مسیر منتهی به سایت مورد نظر کنید که منجر به تخریب بسیاری از درختان و گیاهان و حتی قبور موجود در آن مکان شده است تا شرایط مساعد جهت پیگیری قانونی برای اهالی و مسئولان دهستان فراهم شود.

نویسندگان کارزار در خاتمه می‌نویسند:

تاکید می‌کنیم چنانچه تعلل در اخذ تصمیم دقیق در شرایط خاص کنونی و عدم صدور دستورات شایسته و لازمه، در آینده موجب ایجاد اشکالات و حوادثی ناخوشایند شود، مسئولیت مستقیم آن به عهده مقامات عالی و تاییدکنندگان این پروژه که بدون توجه به ضوابط و اصول قانونی و بدون توجه به اعتقادات و ارزش‌های منطقه اتخاذ شده است خواهد بود. ما را دیگر غم آب و نان نیست که این مصیبت بزرگ، اندوه جان و آبرویمان شده است.

با توجه به هشدار مطرح شده و اتمام حجت دوستداران میراث فرهنگی و مردم منطقه در این نامه که خطاب به مسئولان مربوط نوشته شده است، در واقع می‌توان گفت که در صورت تداوم موضوع و بروز آسیب به میراث فرهنگی و ظرفیت‌های گردشگری کسی نمی‌تواند از زیر بار مسوولیت شانه خالی کند.

توقف موقت فعالیت سایت پسماند

برای اطلاع دقیق‌تر از جزییات کنونی وضعیت فعالیت سایت دفن پسماند، با پدیدآورنده کارزار مربوطه گفتگویی را ترتیب دادیم.

عیسی جوکار، فعال میراث فرهنگی که کارزاری مردمی با هدف توقف فعالیت سایت دفن پسماند در جوار میراث فرهنگی کمارج به راه انداخته است در خصوص اقدامات صورت گرفته از سوی مردم منطقه برای توقف فعالیت سایت به خبرنگار کجارو گفت:

در حال حاضر به‌صورت قانونی فعالیت سایت پسماند زباله را متوقف کرده‌ایم و موضوع را در دیوان عدالت اداری مطرح کرده‌ایم و به احتمال زیاد می‌توانیم حکم را ابطال کنیم. با این همه نیاز به حمایت انجمن های مردمی و نهادهایی داریم که در زمینه میراث فرهنگی و محیط زیست فعال هستند و اگر از این قسمت کمکی شود حتما در این مسیر موفق خواهیم شد. به نظرم اگر از مرکز کشور و تهران حمایت لازم صورت گیرد و رسانه‌ها به موضوع توجه داشته باشند می‌توان امیدوار بود که این سایت دفن پسماند در این محل ایجاد نشود و این منطقه مهم از نظر گردشگری، تاریخی و باستانی حفظ شود.

وی ضمن اشاره به اهمیت تاریخی منطقه کمارج گفت:

در این محل یک سری آثار باستانی با عنوان دژها و قلعه‌های دفاعی مردم جنوب کشور را داریم که شامل چهار قلعه است و در اطراف محل در نظر گرفته شده برای سایت دفن پسماند قرار دارد. توجه داشته باشید که این قلعه‌ها به ثبت ملی رسیده‌اند. همچنین کاروانسراهای قدیمی در این منطقه داریم که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند. افزون بر این در خصوص آب انبارهای قدیمی این منطقه نیز کتاب‌هایی نوشته شده است. 

_{یکی از آثار ثبت شده در کمارج،  عکاس: عیسی جوکار}

جوکار ضمن اشاره به آثار شاخص تاریخی موجود در نزدیکی محل در نظر گرفته شده برای ایجاد سایت دفن پسماند زباله به خبرنگار کجارو گفت:

 در این منطقه قبور شهدای جنگ جهانی و نیز قبور شهدای جنگ آزادخان افغان را داریم. در نظر داشته باشید در خصوص سوابق تاریخی روستای کمارج در برخی کتاب‌های قدیمی از جمله در کتاب‌های نویسنده‌هایی نظیر خرمشاهی و بیهقی اطلاعاتی ذکر شده است. همچنین اطلاعات موجود نشان می‌دهد که جنگ جهانی و یکی از جنگ‌های کریم خان در همین محل اتفاق افتاده است و مستند تاریخی آن وجود دارد.

عکس‌هایی که فعالان میراث فرهنگی و اهالی منطقه کمارج در اختیار خبرنگار کجارو قرار داده‌اند نشان می‌دهد که برای ایجاد سایت پسماند زباله کنده‌کاری‌ها صورت گرفته و برخی از تپه‌های این محل تخریب شده است. 

فعایت ماشین‌آلات برای تخریب و ایجاد سایت پسماند، عکاس: عیسی جوکار

نباید فراموش کنیم که قرار گرفتن نخیلات مردم بومی در پایین دست محل در نظر گرفته شده برای سایت پسماند می‌تواند موجب ورود شیرابه زباله به رودخانه و بروز آسیب‌های زیست محیطی و ازبین رفتن محصولات کشاورزی مردم شود.

در واقع قرار گرفتن سایت دفن پسماند زباله در منطقه‌ای که هم آثار تاریخی داشته و هم پتاسنیل بالا برای توسعه گردشگری چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. از سوی دیگر آسیب‌های زیست محیطی که می‌تواند در صورت تداوم فعالیت سالیت پسماند ایجاد شود نیز باید در نظر گرفت.

همچنین قرار داشتن امامزاده‌ای در نزدیکی این محل باعث شده که این مکان به‌عنوان زیارتگاه و تفرجگاه مردم محلی در آید و ایجاد یک سایت دفن زباله با توجه به آثار سویی نظیر بوی نامطبوع و فعالیت خودروهای سنگین می‌تواند برای مردم محلی ناخوشایند بوده و محل تفریح، گردش و زیارت مردم را از آن‌ها بگیرد.

امامزاده میرمحمد کمارج، عکاس: عیسی جوکار

با توجه به مجموع این مسائل و نکات لازم است که مدیران شهری و مسئولان مرتبط ضمن توجه به خواست مردم و اولویت‌های زیست محیطی، تاریخی و گردشگری، مانع فعالیت سایت پسماند زباله در این منطقه شده و محل مناسب‌تری را برای این موضوع در نظر بگیرند.