حال ناخوش بازارچه صنایع دستی عودلاجان؛ نابودی تاریخ تهران در سایه بی‌توجهی مسئولان

قدم زدن در کوچه پس کوچه‌های بازار تهران و دالان‌های آن حسی از گذشته و دهه‌های دور را برای آدمی تداعی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند‌؛ حسی نوستالژیک که با هیچ چیز دیگری قابل مقایسه نیست و باید در این مکان و اتمسفر آن بود تا با دل و جان آن را چشید.

بازار از قدیم محل داد وستد و حضور اصناف در آن بوده و این موضوع در مورد بازار تهران با آن گذرهای تو‌در‌تویی که دارد صدق می‌کند؛ بازاری که شناسنامه تهران است و هسته اولیه تهران قدیم نیز بر پایه آن بنا نهاده شده است. این روزها قدم‌زدن در این بازار و اطراف آن ما را با مشاغل جدیدی روبه‌رو می‌کند که اقتضای روز جامعه و مدرنیته سبب شکل‌گیری آن‌ها شده است و البته خرده‌ای هم به آن نمی‌توان گرفت؛ اما حفظ کسبه و مشاغلی که در ظاهر می‌تواند نماد قدمت بازار را به تصویر بکشد توسط ارگان‌های ذی‌ربط، موضوعی است که نباید بر آن چشم پوشید.

در کوچه پس کوچه‌های بازار محلاتی است که قدمت آن‌ها اگر بیشتر از بازار نباشند، حداقل در حد آن است و گذر در آن‌ها ما را با بخش دیگری از تاریخ تهران آشنا می‌کند که در نوع خود جالب‌توجه است. عودلاجان یکی از این محله‌های قدیمی تهران است که قدمتی ۴۰۰ ساله دارد. این محله روزگاری به‌همراه سنگلج، ارگ، دولت، چال میدان و بازار از محله‌های اصلی تهران بود و در اواخر دوره قاجار محله اعیان‌نشین پایتخت محسوب می‌شد. طی دهه‌های متمادی این محله برای خودش برووبیایی داشت و به بخش‌هایی از هویت و تاریخ تهران در دوران معاصر پیوند خورده بود؛ اما این محله در این سال‌ها دیگر حال و روز خوشی ندارد؛ ساکنانش نیز از زندگی در آن خشنود نیستند و از شکوه و هویت تاریخی آن خبری نیست؛ کسبه و مشاغل آن نیز تنها به چند کافه و رستوران محدود شده‌اند.

سعید شرفدوست مسئول سابق گردشگری شهرداری منطقه ۱۲ در گفت‌وگو با کجارو، نوع نگاه مدیران شهرداری منطقه را به بحث گردشگری و احیای اماکن تاریخی آن و به‌ویژه محله عولاجان یک نگاه سلبی دانست و گفت:

در این چند سال اخیر نگاه شهرداری به موقعیت منطقه و خیابان‌های گردشگری که سال‌ها برای احیای آن‌ها تلاش شده یک نگاه اقتصادی است به‌طوری که حتی نسبت به مسدود شدن خیابان و سنگ‌فرش بودن آن برای عبور عابران و گردشگران خیلی رویکرد مثبتی ندارند و به سراغ تجاری سازی آن گام برداشته‌اند.

او ادامه داد:

رویکرد فعلی شهرداری به این محله سنگ‌فرش پیاده‌رو، یک نگاه تجاری است به‌طوری که بارها در جلسات بر باز شدن معابر و عبور‌ومرور وسایل نقلیه در آن تاکید شده است.

او خاطر نشان کرد:

حتی نسبت به مشاغل سنتی و حفظ و احیای آن‌ها هم خیلی حساسیت نشان نمی‌دهند به‌طوری که در تصمیم‌گیری‌های شهری بارها بر شکل‌گیری مشاغل جدید و تغییر کاربری مشاغل قدیم و تسریع روند تسهیل مجوز کسب و کارها تاکید شده است.

این فعال حوزه گردشگری بازگشایی میدان توپخانه را که تا پیش از این به‌عنوان مکانی برای پیاده‌روی استفاده می‌شد، در راستای تغییر همین نوع نگاه دانست و گفت:

تا وقتی در شهرداری نگاه اقتصادی و مادی‌گرایانه به خیابان‌ها و گذرهای تاریخی تهران وجود دارد و درصدد بهره‌برداری از پارکینگ‌های طبقاتی و فروش تراکم برای ساخت وساز است، چطور می‌شود انتظار داشت که توسعه گردشگری در تهران تقویت شود؟

شرفدوست خاطر نشان کرد:

نمونه و گواه دیگر این ادعا را باید در ساخت مرکز خرید طلا و جواهر در کنار کاخ گلستان دید. ساختمانی که می‌توانست زمینه‌ساز بروز مشکلات جدی برای سازه و بنای کاخ گلستان شود و حتی با وجود تذکرات صاحب‌نظران معماری و دوستداران میراث فرهنگی اقدام به صدور مجوز توسط شهرداری شد و شاهد ساخت این مرکز خرید در مجاورت این کاخ بودیم.

وی در خصوص بی‌توجهی به خانه‌های واجد ارزش تاریخی در محله عولاجان هم این طور بیان کرد:

در این مکان خانه‌های بسیاری هستند که توسط سازمان میراث فرهنگی واجد ارزش تاریخی شناسایی شدند اما در عمل می‌بینیم که نظارتی بر روند استفاده از آن‌ها صورت نمی‌گیرد؛ به‌طوری که خیلی از آن‌ها به‌علت سکونت ساکنان آن‌ها در معرض تخریب و نابودی هستند یا به خیلی از آن‌ها مجوز تغییر کاربری داده شده است که باز در اینجا درآمدزایی که از فروش این تغییر کاربری برای شهرداری حاصل می‌شود سبب شده تا نسبت به شرایط فعلی آن،‌ موضع‌گیری خاصی نکنند.

منبع:همشهری آنلاین

به واقع باید گفت که در سال‌های اخیر طرح‌ها و برنامه‌های بسیاری برای نوسازی، احیا و بازگرداندن محله «عودلاجان» شکل گرفته که خیلی کارساز و موفق نبوده است؛ بسیاری از آن‌ها در حد طرح مانده و به مرحله عمل نرسیده‌اند. در خصوص بحث بازارچه صنایع دستی و هنرهای سنتی که تقریبا در اوایل دهه نود شمسی مطرح شد، ابتدا گام‌های خوبی برداشته شد؛ اما با گذشت زمان از تعداد مشاغل آن کاسته شد. این روزها با گذر از این محله تنها با تعداد انگشت شماری از مشاغل صنایع دستی روبه‌رو هستیم که شاید تا چند سال دیگر خبری از آن‌ها نیز نباشد و تغییر کاربری دهند؛ مثل سایر مغازه‌ها که به رستوران یا کافه تبدیل شده‌اند.

باید گفت که باید بر رسیدگی و توجه بیشتر به محله عودلاجان و بازار تهران، که بخشی از هویت تاریخی کشور را به دوش می‌کشند، تاکید شود؛ اما نه‌تنها این مهم محقق نمی‌شود، بلکه روزبه‌روز نیز با غفلت از این سرمایه ملی، شاهد نابودی آن هستیم.