گام هایی برای کمک به حیات وحش و حفظ محیط زیست

شاید تصور این مسئله سخت باشد، اما به لطف دستاوردهای متعدد انسان در نابودی طبیعت و محیط زیست این سیاره، این تصور آنقدرها هم دور از واقعیت نیست. شاید باورتان نشود اما با گذشت هر روز گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری یکی پس از دیگر منقرض شده یا در معرض خطر انقراض قرار می‌گیرند. با این حساب ممکن است در آینده‌ای نه چندان دور تنها بتوان شماری از آن‌ها را در تصاویر یا کتاب‌ها مشاهده کرد و این امر واقعیتی تلخ و آزار دهنده است که قلب‌های بسیاری از انسان‌های مسئولیت پذیر و آگاه را به درد می‌آورد. با این حال شاید هنوز هر کدام از ما به طریقی بتوانیم این آینده شوم را عقب انداخته و حتی با برداشتن قدم‌هایی بزرگ‌تر، آن را به دست فراموشی بسپاریم.

در مواجهه با واقعیت ناخوشایند نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری و تخریب گسترده زیستگاه‌های متعدد طبیعی، شاید در وهله‌ی نخست این احساس در بسیاری از افراد ایجاد شود که فاقد قدرت و توانایی لازم برای تغییر اوضاع هستند. اما فراموش نکنید که هر عمل شما هرچقدر هم که کوچک باشد، می‌تواند گامی رو به جلو در جهت بهبود تعادل طبیعت و در نتیجه حیات نوع بشر روی زمین باشد. حال تصور کنید در کنار شما میلیون‌ها نفر دیگر نیز دست به کار شده و فعالیتی مفید انجام دهند، در نتیجه این امید به وجود می‌آید که شاید بالاخره بتوانیم با موفقیت از بحران‌های فعلی جان به در برده و به سلامت از آن‌ها عبور کنیم.

اگر به تازگی خانه‌ای خریداری کرده یا زمینی به ارث برده‌اید، حتما به بازسازی وضعیت باغ، باغچه یا حیاط خانه خود فکر کرده‌اید. شاید وسوسه شده باشید که از شر درختان قدیمی و بدمنظره خلاص شده، علف‌ها و گل‌ها خودرو را پاکسازی کرده و گودال‌های آب را بخشکانید. ممکن است حتی از منظر حفظ امنیت خانه و سلامت خانواده خود به قضیه نگاه کنید. مثلا شاید درخت بلوط قدیمی در طوفان بعدی از جا درآمده و سقف خانه را خراب کند. اما شاید بد نباشد در این گونه موارد نقطه مقابل این ماجرا را هم در نظر بگیرید. این بلوط قدیمی خانه سنجاب‌ها، پرندگان، حشرات و دیگر جانورانی است که شاید شما حتی متوجه حضورشان نشده‌ باشید.

پس اگر به هر صورت مجبور به تغییر فضای سبز خانه‌ و ملک خود هستید، این کار را به آرامی و با فکر انجام دهید، در عین حال مراقبت باشید که حیات وحش بومی در معرض خطر قرار نگیرد.

این مسئله حقیقا قابل تأمل و توجه است که چگونه بسیاری از مردم که عمیقا عاشق حیات وحش هستند، با پرسه زدن گربه‌های خانگی خود در بیرون از منزل هیچ مشکلی ندارند؟ البته این مسئله کاملا قابل قبول است که گربه‌ هم یک حیوان است و بیرحمانه به نظر می‌رسد که آن‌ها را فقط داخل خانه نگهداری کنیم. اما به نظر شما آیا گربه‌ای که آزادانه بیرون از خانه پرسه می‌زند، دوبار در مورد کشتن پرندگان وحشی فکر می‌کند؟ باور کنید که آن‌ها حتی نیازی به فکر کردن ندارند و حتی بسیاری از آن‌ها بعد از شکار پرندگان میلی هم به خوردن گوشت شکار ندارند.

در این زمینه بسیاری به روشی برای هشدار دادن به پرندگان فکر می‌کنند، اما آیا به نظر شما بستن یک زنگوله به قلاده گربه مشکلات را حل می‌کند؟ پاسخ منفی است، چون برخلاف تصور شما پرندگان نسبت به صداهای خاص، تکان دهنده و ناگهانی واکنش نشان می‌دهند و تکان خوردن یک تکه آهن شاید چندان توجه آن‌ها را جلب نکند.

آهو یا راکون‌هایی که در حیاط پشتی شما پرسه می‌زنند ممکن است گرسنه و نیازمند کمک باشند اما فراموش نکنید که تغذیه کردن آن‌ها کار درستی نیست و برعکس، این جانوران بی‌گناه را در معرض خطر قرار می‌دهد. در واقع شما با این کار آن‌ها را به حضور و تماس با انسان عادت می‌دهید، امری که ممکن است به قیمت زندگی آن‌ها تمام شود. به خاطر داشته باشید که همه انسان‌ها مثل شما قلب بزرگ و مهربانی ندارند و ممکن است دفعه‌ی بعد که یک راکون بیچاره به خانه‌ای سر زد، به جای ساندویچی خوشمزه، داغی زخم گلوله را تجربه کند.

اما در مقابل تغذیه پرندگان وحشی ایده‌ی خوبی است، البته اگر شما از گربه خانگی نگهداری نمی‌کنید. چون در این صورت غذا دادن شما حکم آماده کردن یک شکار حاضر و آماده برای گربه را دارد. در نهایت فراموش نکنید که برای تغذیه پرندگان رژیم طبیعی آن‌ها را مد نظر قرار دهید، یعنی انواع دانه و مغزها از خرده‌های نان بهتر هستند.

هیچ کس دوست ندارد که حین استراحت در حیاط یا ایوان منزلش، مورد گزش حشراتی مثل پشه یا مگس قرار بگیرد، به همین خاطر استفاده از انواع دستگاه‌های پشه کش برقی منطقی به نظر می‌رسد. اما فراموش نکنید که نور و گرمای این وسیله نه فقط حشرات مزاحم، که حشرات دیگری را نیز مجذوب خود می‌کند که اصولا علاقه‌ای به بازدید از منزل یا ایجاد مزاحمت برای شما را ندارند. آن‌ها کشته می‌شوند و همراه آن‌ها، جانورانی همچون قورباغه و مارمولک و حشراتی مثل عنکبوت‌ها هم از وعده‌های غذایی خود محروم می‌شوند.

کشتن حشرات مزاحم حق شما است، اما شاید بهتر باشد که به جای این روش به سراغ روش‌های جایگزین دیگری مثل استفاده از در و پنجره‌های توری، پشه‌بند یا اسپری دافع حشرات بروید.

اگر به راستی نگران حفظ حیات وحش و محیط زیست هستید، پس حتما در مورد خطرات ریختن زباله در طبیعت اطلاع کافی دارید. اما در این میان باید قدری بخشنده‌تر باشید و وسعت نگاه خود را افزایش دهید. یعنی تنها به حفظ پاکیزگی حیاط خود یا جمع کردن زباله‌های‌تان حین برگزاری پیک نیک بسنده نکنید. باید قوطی‌های خالی، بطری و زباله‌های ریخته شده توسط افراد ناآگاه و بی‌فکر را هم چالش خود بدانید و نسبت به جمع آوری آن‌ها اقدام کنید. بسیاری از این زباله‌ها به سادگی حیوانات کوچک را به دام انداخته و حتی زندگی آن‌ها را به خطر می‌اندازند. شاید شما هم تصویر حیواناتی را دیده‌اید که توسط لبه‌های تیز قوطی‌های کنسرو زخمی شده یا سرشان داخل ظروف پلاستیکی گیر کرده است. شاید جمع کردن زباله دیگران کار چندان دلچسبی نباشد، اما به خاطر داشته باشید که ممکن است با این کار، جان مخلوقی بی‌گناه را نجات دهید.

در نهایت وقتی کپه‌های زباله آرام آرام روی هم جمع می‌شوند، زیستگاه بسیاری از موجودات زنده در معرض نابودی قرار می‌گیرد.

اغلب مردمی که با عشق و علاقه از حیاط و باغچه خود مراقبت می‌کنند، علاقه‌ی چندانی به حضور جانوران وحشی ندارند، چون نگران خراب شدن گل‌های رز، آزالیا و سایر گیاهان خود هستند. اما بد نیست بدانید فضای سبز شما هر چقدر شاداب و سرزنده باشد، به زندگی و حیات دیگر مخلوقات کمک می‌کند. زنبورها، پروانه، گونه‌های مختلف پرندگان و بسیاری از جانوران دیگر برای رفع تشنگی یا استراحت سری به آن می‌زنند. این مسئله به ویژه در گرمای تابستان که منابع آبی کمی در دسترس است و در سرمای زمستان که ممکن است به خاطر یخ‌زدگی، آب کافی در اختیار جانوران قرار نگیرد، حائز اهمیت است.

البته بدشانسی اینجا است که وجود گودال یا منابع آبی می‌تواند در افزایش زاد و ولد پشه‌ها مؤثر باشد که خود مسئله‌ای دردسرساز است. مخصوصا وقتی که شما تصمیم گرفتید برای حفاظت از حشرات بی‌خطر، دستگاه پشه کش خود را خاموش کنید.

در ادامه نکته پیشین در مورد لزوم داشتن یک باغ، باغچه و حیاط سرسبز و شاداب، شما می‌توانید در ملک خود یک پناهگاه حیات وحش ساخته و آن را در اختیار پرندگان، زنبورها و دیگر جانوران قرار دهید. مثلا یک خانه پرنده ساخته و آن را در جای امن و مطمئن آویزان کنید. اکنون با کمی خوراکی آن‌ها را تشویق کنید که سری به این آشیانه جدید بزنند. در مورد زنبورها شما به اسباب و وسایل بیشتری نیاز دارید. در نهایت فراموش نکنید که حتما قبل از انجام این کار آیین نامه محلی را مطالعه کنید، چون برخی از مناطق مسکونی محدودیت‌هایی برای نگهداری حیوانات دارند که بهتر است از قبل با آن‌ها آشنا شوید.

سازمان‌های مختلف حامی حیات وحش و محیط زیست وجود دارند که در بخش‌های مختلف این حوزه مشغول فعالیت هستند. برخی از آن‌ها برای حفظ یک قلمرو یا زیستگاه کوچک یا مراقبت از گونه‌های در معرض خطر محدودی همچون وال‌ها فعالیت می‌کنند.

این در حالی است که برخی دیگر دایره وسیع‌تری را پوشش داده و توجه خود را روی سیاست‌های مرتبط با حفظ محیط زیست و متمرکز کرده و در این زمینه با سازمان‌های دولتی همکاری می‌کنند. با این حساب تنوع خوبی در این زمینه وجود دارد و افراد می‌توانند برحسب علاقمندی به سراغ مباحث و حوزه‌های مورد علاقه خود بروند. از سوی دیگر فعالیت‌های داوطلبانه بخش دیگری است که با فعالیت‌هایی همچون کمک به جذب و ثبت نام داوطلبان جدید، صحبت با مقامات دولتی یا حضور در رویدادهای مرتبط با مسائل زیست محیطی، دنبال می‌شود. با این حساب افراد همیشه کاری برای انجام دارند تا وقت خود را به نحو درست مدیریت کنند.

یکی از تهدیدات رو به رشد محیط زیستی که دامن حیات وحش را هم گرفته، آلودگی‌های زیست محیطی بالاخص انتشار گاز دی اکسید کربن است. این گاز عامل اسیدی شدن آب اقیانوس‌ها و در نتیجه نابودی حیات آبی است. همچنین با آلودگی هوا و منابع آبی، زندگی جانوران خشکی زی را نیز در معرض خطر قرار داده است.

اما راهکار چیست؟ در کنار سیاست‌های کلان جهانی، کافی است هر یک از ما در تابستان کمی گرما و در زمستان کمی سرما را تحمل کنیم، یا از خودروی خود تنها برای مواقع ضروری استفاده کنیم و به این صورت قدمی کوچک در کاهش اثرات گازهای گلخانه‌ای و در ادامه، برخورد با معضل گرمایش زمین برداریم. اگر همه انسان‌ها در این زمینه کوشا باشند، شاید چند سال دیگر با آمارهای جالب توجهی از تجدید حیات گونه‌های مختلف در گوشه و کنار جهان شگفت‌زده و آسوده خاطر شویم.

در نهایت شاید ساده‌ترین کاری که هر کسی می‌تواند برای کمک به حیات وحش و حفاظت از محیط زیست انجام دهد، انتخاب افراد کارآمد و آگاه است. انتخاب کسانی که عمیقا به معضلات زیست محیطی زمین اهمیت داده و با سازمان‌های فعال در این زمینه همکاری کنند. حضور چنین افرادی که نه برای ژست‌های سیاسی که در اصل برای پاسخ به دغدغه‌های زیست محیطی خود به این گونه مسائل و حفظ تعادل طبیعت و تجدید حیات توجه نشان می‌دهند، در محافل سیاسی و دولتی لازم است.

نظر شما در مورد این راهکارها چیست؟ آیا شما هم به سهم خود، قدمی برای کاهش آلودگی، نابودی طبیعت و حفظ حیات وحش برداشته‌اید؟ ایده‌ها و راهکارهای مد نظرتان را با ما نیز در میان بگذارید.