دراز گودال ماریانا، زیستگاه ترسناکترین مخلوقات دریایی (قسمت دوم)

مطالعه قسمت اول

اما این جاذبه‌ی طبیعی شگفت‌انگیز به‌دلیل موقعیت خاص خود تقریبا ناپیدا و در هاله‌ای از رمز و راز قرار دارد. در نتیجه به نظر می‌رسد بشر بدون تجهیزات کمکی، همچنان از درک موقعیت و شرایط حاکم بر این دنیای پنهان در تاریکی بی‌اطلاع باقی خواهد ماند.

اما گودال ماریانا چگونه شکل گرفته است؟ به نظر می‌رسد برخورد دو صفحه تکتونیکی زمین (زمین ساخت صفحه‌ای) عامل شکل‌گیری این گودال بوده است. وقتی این دو صفحه به یکدیگر برخورد کردند، در اثر فشار حاصل و حرکت آرام، هر دو لبه به‌سمت پایین فشرده شده و شکلی شبیه به حرف «V» انگلیسی به خود گرفتند. این امر باعث شکل‌گیری دره‌ای متفاوت در سیاره ما شد.

این مکان برای مدت‌ها از دورنمایی عجیب و ناشناخته برخوردار بود و دانشمندان تقریبا هیچ ایده‌ای در مورد چگونگی وضعیت حاکم بر این محیط و البته اشکال باقی مانده‌ی حیات در آنجا نداشتند. نور خورشید در عمق بیش از هزار متری دیگر قادر به نفوذ به محیط نیست و در نتیجه به نظر نمی‌رسید شکلی از حیات در این منطقه باقی مانده باشد.

از سوی دیگر همین مسئله زمینه‌ساز کمبود مواد غذایی در دسترس آبزیان بود. اما در نهایت کشفیات اعماق اقیانوس نشان داد که برخلاف تصورات ما، آبزیان راهی برای سازگاری با شرایط حاکم بر محیط پیدا کرده و همچنان به حیات خود ادامه داده‌اند. هرچند این سازگاری منشأ تغییرات عجیب و ترسناکی در ظاهر آن‌ها شده است.

در بخش پیشین این مطلب شما را با شماری از جلوه‌های ترسناک حیات در دراز گودال ماریانا آشنا کردیم. در ادامه با معرفی دیگر مخلوقات مخوف این جهان پوشیده در تاریکی همراه شما عزیزان هستیم.

یکی از ویژگی‌های بارز و قابل‌توجه دیو کوسه فرم آرواره و دهان این جانور عجیب و البته ترسناک است. یک برآمدگی پهن و پوزه مانند و همچنین ۳۱ تا ۴۲ ردیف دندان کوتاه و ۳۵ تا ۵۳ ردیف دندانی فوقانی تیز که همگی از آرواره‌هایی ترسناک بیرون زده‌اند.

فرم کشویی دهان کوسه امکان حرکت آرواره‌ها به‌سمت بیرون را فراهم و شکار را برای آن‌ها آسان کرده‌ است. این کوسه‌ها به‌وسیله حس بویایی و نیز درک پالس‌های الکتریکی ایجاد شده توسط شکار، به‌آرامی به طعمه نزدیک شده و در زمانی که قربانی کاملا از وضعیت خود ناآگاه است، آن را به دام انداخته و نوش جان می‌کنند. دیو کوسه‌ها از جمله مخلوقات نادر اقیانوس‌ها بوده و نشانه‌های اندکی از حضور آن‌ها در دست است.

ماهی مرکب خون‌آشام آخرین عضو باقی مانده از راسته‌ی «Vampyromorphida» بوده و نکات مشترک بسیاری با دیگر ماهیان مرکب و اختاپوس‌ها دارد. همچون دامبو، این ماهی نیز دارای گوش‌هایی باله‌مانند است که در امر شنا کردن به او کمک می‌کنند. همچنین بدن ژله مانندش به ماهی اجازه می‌دهد تا با سرعت بیشتری در آب حرکت کند.

پره‌های بزرگی اطراف سر جانور را احاطه کرده است که در انتها به شاخک‌هایی ختم می‌شود که توسط تعداد زیادی دندان تیز میخ‌مانند پوشیده شده و وظیفه دفاع از جانور را بر عهده دارند. به همین خاطر این موجود لقب خون‌آشام را از آن خود کرده است. همچنین بزرگترین چشم در میان ساکنان آبزی این کره از آن این ماهی مرکب است.

بدن ماهی مرکب خون‌آشام با فتوفورها پوشیده شده که به ماهی اجازه می‌دهند الگوهای نورانی متفاوتی را به نمایش گذاشته و شکار خود را گیج کند. از سوی دیگر وقتی خون آشام شناگر ما احساس خطر می‌کند، از ترفند جالب توجهی برای نجات خود استفاده می‌کند. در زمان خطر او نوارهای بین شاخک‌ها را روی سرش کشیده و زیر آن پنهان می‌شود.

در نزد محققان این ماهی به خاطر جثه بزرگ و جالب‌توجه‌اش به‌عنوان «Big Red» شناخته می‌شود، هر چند که در ابتدا کاشفان‌اش آن را «زشت گنده» نامیدند. برای نخستین بار در اواسط دهه‌ی ۱۹۹۰ این آبزی جالب‌توجه شناسایی شده و در سال ۲۰۰۳ به‌عنوان یک گونه‌ی جدید طبقه‌بندی شد.

این ماهی برخلاف دیگر ژله ماهی‌ها به‌جای شاخک دارای بازوهای دهانی بوده و همچنین فاقد بدنی شفاف است. تعداد این بازوها مقادیر متفاوتی بوده و معمولا یکسان نیست. این ژله ماهی غول‌پیکر در عمق بین ۶۰۰ تا ۱۵۰۰ متری زندگی کرده و ابعاد بدنش گاهی تا قطر ۷۶سانتی‌متر هم می‌رسد.

کافی است نگاهی به سر این ماهی انداخته تا علت این نام‌گذاری عجیب را دریابید. شاید برای‌تان جالب باشد که بدانید آنچه در وهله‌ی نخست شبیه به چشم ماهی به نظر می‌رسد، در واقع سوراخ‌های بینی است! بله، تعجب نکنید. چشم ماهی ما آن دو کره‌ی سبزرنگی است که داخل بخش گنبدی شکل و شفاف داخل سر واقع شده‌اند.

با این حساب جای تعجب نیست اگر بگوییم این ماهی عجیب مستقیما از دل فیلم‌های علمی تخیلی به دنیای ما وارد شده است. چشم‌های منحصربه‌فرد و عجیب این‌گونه از قضا فوق‌العاده حساس بوده و موهبتی بی‌نظیر هستند. چشمانی که قادر به تشخیص شکار حتی در تاریک‌ترین بخش‌های اعماق اقیانوس هستند. این‌گونه همچنین دارای باله‌های مسطحی است که اجازه می‌دهد ماهی چشم بشکه‌ای بدون نیاز به حرکت کردن در آب شناور باقی بماند.

اگر ظاهر این ماهی چندان برای‌تان غریبه نیست، جای تعجب ندارد. احتمالا این ماهی را از داستان مارلین و دوری در انیمیشن محبوب دیزنی یعنی «در جست‌و‌جوی نمو» دیده باشید. ماهی انگلر یا شیطان دریایی سیاه رنگ یک ماهی شکارچی مخوف است که همچون دیگر ماهیان شکارچی این منطقه دارای یک برآمدگی بیرون‌زده از بخش فوقانی سر است که «طعمه» نامیده شده و درخشان است.

شیطان داستان ما از این بخش نورانی همچون فانوسی درخشان استفاده و شکار را به‌سمت خود جذب می‌کند. سپس با حرکتی ناگهانی آن را در میان آرواره‌های بزرگ و قدرتمند خود به دام انداخته و نوش جان می‌کند. دهان این‌گونه ماهی بسیار بزرگ است و به همین خاطر آن‌ها قادر هستند شکارهایی حتی بزرگ‌تر از خود را نیز به‌راحتی ببلعند.

افعی ماهی‌ها به لطف دندان‌های بزرگ و ترسناک خود شهرتی به دست آورده‌اند. دندان‌هایی که روی بخش انتهایی آرواره ماهی قرار گرفته به‌اندازه‌ای بزرگ هستند که به‌راحتی داخل دهان ماهی جا نمی‌شوند

آن‌ها هم از همان حیله‌ی معمول شکارچیان اعماق اقیانوس برای به دام انداختن شکار استفاده می‌کنند. در واقع روی بخش پشتی بدن ماهی فتوفورهایی وجود دارد که شکار را جذب خود کرده و آن را گیج می‌کند. دانشمندان معتقد هستند افعی ماهی می‌تواند به سرعت به شکار نزدیک شده و با آرواره‌های قدرتمند خود به آن ضربه بزند. افعی ماهی ماده همچنین می‌تواند بدون تحرک در آب شناور شده و با تکان دادن بخش نورانی قسمت فوقانی سرش، وعده‌ی غذایی بعدی را به‌سمت سفره هدایت کند.

کوسه‌های چین‌دار یا «کوسه لبه‌دار» را باید از عجایب این جهان تیره و تار دانست. این نوع کوسه دارای بدنی دراز و باریک است که باعث شده درمجموع این کوسه بیشتر به یک مارماهی باله‌دار شباهت داشته باشد. از این نوع کوسه به‌عنوان «فسیل زنده» یاد می‌شود، چراکه آن‌ها متعلق به گونه‌هایی هستند که در طول سالیان دراز تغییرات اندکی کرده و تا به امروز باقی مانده‌اند.

دهان یک کوسه چین‌دار دست‌کم دارای ۲۵ ردیف دندان است، با این حال به باور دانشمندان این‌گونه برخلاف دیگر انواع کوسه‌ها روش دیگری را برای شکار کردن برگزیده که به روش شکار مارها شباهت بیشتری دارد. دانشمندان همچنین دریافتند جنس ماده این کوسه می‌تواند جنین خود را بین سه تا سه سال و نیم در رحم حفظ کند.

ژله ماهی فوق در آب‌های عمیق سکونت داشته و از جمله حیوانات عجیب و حیرت‌انگیز گودال ماریانا است. به لطف برخورداری از چیزی حدود هزار تا دو هزار شاخک کوچک، این ماهی می‌تواند به سهولت و با سرعت در اعماق اقیانوس جابه‌جا شود.

آن‌ها در نهایت می‌توانند به قطری معادل چهار سانتی‌متر برسند، در نتیجه در شمار ژله ماهی‌‌های کوچک جای دارند. این نوع ژله ماهی دارای ساختاری زنگ‌مانند و البته شفاف است که کارکردی درونی داشته و اغلب به رنگ قرمز قابل‌مشاهده است. به باور دانشمندان این ساختار به‌نوعی شکار خورده یا هضم شده داخل بدن ژله ماهی را پوشش می‌دهد.

«فوتبال فیش» یکی از اعضای خانواده‌ای بزرگ با گونه‌های متعددی است که در زمره‌ی ماهیان شکارچی ساکن اعماق اقیانوس‌ها قرار دارند. این ماهی اغلب در آب‌های مناطق استوایی و نیمه‌استوایی همچون اقیانوس اطلس، آرام و هند زندگی می‌کند.

جنس ماده این ماهی در مقابل سر خود دارای یک فانوس درخشان است که از آن به‌عنوان عاملی برای جلب توجه شکار استفاده می‌کند. این فانوس درخشان نور خود را مدیون نوعی باکتری ویژه است. ماهی ماده این فانوس را به‌آرامی در فضای تیره و تار اعماق اقیانوس به جلو و عقب حرکت می‌دهد تا توجه شکار را جلب کرده و او را به خود نزدیک کند. وقتی شکار در محدوده مورد نظر قرار گرفت، صیاد حیله‌گر مایعی درخشان (لومینسان) را به‌سمت صید شلیک می‌کند که باعث نابینا شدن شکار می‌شود. صید بی‌دفاع اکنون خیلی راحت طعمه شکارچی ما می‌شود که آن را به‌طور کامل در دهان بزرگ خود جای داده و یک‌جا می‌بلعد.

بدن ماهی ماده می‌تواند نهایت تا ۶۰ سانتی‌متر طول داشته باشد، این در حالی است که جنس نر معمولا از اندازه کوچکتری (۴ سانتی‌متر) برخوردار است. از سوی دیگر رفتار تولید مثلی این‌گونه از ماهیان اعماق اقیانوس نیز خاص و منحصربه‌فرد است. از آنجایی که این ماهی در اعماق اقیانوس و در تاریکی مطلق زندگی می‌کند، در پیدا کردن جنس مخالف مشکلاتی دارد. به همین خاطر ماهی نر به بدن ماهی ماده چسبیده و هر دو با هم بزرگ می‌شوند. در موعد جفتگیری ماهی ماده ماهی نر را بلعیده و این‌گونه بقای خود را تضمین می‌کنند.

نظر شما در مورد امکان برگزاری سافاری در یکی از متفاوت‌ و شاید ترسناک‌ترین نقاط این سیاره چیست؟ اگرچه این مخلوقات در اعماق بسیار زیاد اقیانوس زندگی می‌کنند و شانس تماشای آن‌ها برای افراد عادی بسیار بسیار اندک است، اما اگر با یکی از آن‌ها مواجه شوید، چه واکنشی از خود نشان خواهید داد؟ راستی، مخلوق ترسناک موردعلاقه‌ی شما کدام بود؟ خوشحال می‌شویم نظرات خود را با ما نیز در میان بگذارید.