عجایب هفتگانه هند؛ از معبد طلایی پنجاب تا مجموعه تاریخی هامپی

هندوستان کشوری کهن با اماکن و یادمان‌های دیدنی بسیاری است. فرهنگ، هنر و معماری هند در نوع خود زبانزد عام و خاص است که به‌نحوی در آثار باستانی آن، به‌ویژه در عجایب هفت‌گانه‌اش کرد پیدا کرده است. در این مقاله، نگاهی اجمالی بر «عجایب هفت‌گانه‌ی هند» خواهیم داشت.

«معبد طلایی» یا «دربار صاحب» هند، مقدس‌ترین مکان مذهبی پیروان آیین سیک در جهان است. این معبد در شهر امریتسار ایالت پنجاب واقع شده که توسط پنجمین سیخ گورو، یعنی گورو ارجن طراحی شده است. کتاب مقدس سیخ‌ها که با عنوان «آدی گرانت» شناخته می‌شود، داخل معبد طلایی قرار دارد. همچنین آکال تاخت یا «تاج‌وتخت خدای جاودان» که به‌نوعی بت سیخ‌ها محسوب می‌شود نیز در این معبد واقع شده است. پیروان تمامی ادیان جهان می‌توانند از معبد طلایی بازدید کنند. طبقات بالایی این معبد که پوشیده از طلا است، روزانه ۱۰۰ هزار بازدیدکننده دارد.

مجسمه عظیم گوماتارایا، تندیسی مقدس بین پیروان جین‌گرایی هند به شمار می‌رود. این مجسمه در ایالت کارناتای هند واقع شده است. گوماتارایا پسر ریشابهانتا بوده است. طبق افسانه‌های موجود، او پس از بی‌حرکت ماندن به‌مدت یک سال و با ژرف‌اندیشی به رستگاری رسیده است. در این مدت‌زمان، درختان و گیاهان زیادی در اطراف پاهای او رشد کرده است. مجسمه عظیم گوماتارایا به‌عنوان ادای احترامی به مردم آن زمان، در ایام باستان هند ساخته شد. این مجسمه ۲۱ متر طول دارد و در بالای تپه‌ی سراوانابلگولا ایالت کارناتا قرار گرفته است. این مجسمه توسط چاوندارایا که وزیر و فرمانده‌ی جنگ سلسله‌ی گانگا بود، در سال ۹۸۱ میلادی ساخته شد.

دانشگاه نالاندا که یک صومعه‌ی بودایی و مرکز آموزشی بین قرن هفتم پیش از میلاد تا سده‌ی ۱۲۰۰ پس از میلاد بوده، یکی از عجایب هفت‌گانه‌ی هند و نیز از جمله میراث فرهنگی یونسکو به شمار می‌رود. نالاندا در ۹۵ کیلومتری مرکز ایالت بهار یعنی پاتنا واقع شده است. نالاندا یکی از معروف‌ترین دانشگاه‌های هند باستان است که از آموزه‌های زبان سانسکریت ودایی شدیدا تاثیر پذیرفته است. این دانشگاه طی سلطنت امپراتوری گوپتا به شکوفایی رسید.

شاید افراد اندکی در جهان وجود دارند که نام تاج محل، نماد معروف عشق را نشنیده‌اند. این بنا به دستور شاه جهان، پنجمین امپراتور گورکانی هند به‌منظور یادبود همسر ایرانی‌تبارش، یعنی ارجمند بانو بیگم مشهور به ممتازمحل که در سال ۱۶۳۱ میلادی در سفری جنگی به‌ هنگام وضع حمل فوت کرد بنا شده ‌است. اکنون، تاج محل آرامگاه ممتاز محل و نیز شاه جهان است. مقبره‌های این آرامگاه، در مجموعه‌ای به وسعت ۱۷ هکتار ساخته شدند. احتمالا ساخت‌و ساز تاج محل در سال ۱۶۵۳ میلادی تکمیل شده است. امروز، میلیون‌ها گردشگر و بازدیدکننده از این میراث جهانی یونسکو دیدن می‌کنند. تاج محل نه‌تنها جزو عجایب هفت‌گانه‌ی هند است، بلکه در زمره‌ی عجایب هفت‌گانه‌ی جهان نیز قرا دارد.

پرستشگاه خورشید کونارک یکی دیگر از عجایب هفت‌گانه‌ی هند است که در اوریسای هند واقع شده است. این پرستشگاه در سال ۱۲۵۵ میلادی به دست یکی از فرمانروایان سلسه‌ی گانگا یعنی ناراسیمهادوا ساخته شده است. عمده شهرت پرستشگاه خورشید کونارک به‌دلیل معماری شگفت‌انگیز و مجسمه‌های زیبایش است. جاذبه‌ی گردشگری اصلی این مکان، معبد ارابه مانند آن است که دارای چرخ‌ها، دیواره‌ها و ستون‌های حکاکی شده است. اگرچه بیشتر قسمت‌های پرستشگاه خورشید کونارک تخریب شده اما همان بخش‌های باقی‌‌مانده نیز توجه گردشگران بسیاری را به‌سمت خود جلب کرده است. این معبد به خدای خورشید هندیان باستان تقدیم شده است. معماری و مهندسی ساخت این مکان همواره ذهن معماران و مهندسان امروزی را به خود مشغول می‌کند.

مجموعه یادمان‌های کاجوراهو، مجموعه‌ای متشکل از معابد هندویی و جین‌گرایی است که در ایالت مادیه پرادش هند قرار دارند. این مکان به‌عنوان یکی از میراث‌های فرهنگی یونسکو در هند اعلام شده است. شهرت اصلی مجموعه یادمان‌های کاجوراهو در سطح جهان، برای مجسمه‌ها و معماری خاصش است.

این معابد و یادمان‌هایش بین سال‌های ۹۵۰ تا ۱۰۵۰ میلادی تحت فرمانروایی سلسله‌ی چاندلا ساخته شدند. طبق مدارک تاریخی موجود، این مکان ۸۵ معبد تا قرن دوازدهم میلادی داشته است که اکنون تنها ۲۰ معبد از آن‌ها باقی مانده است. فراوانی مجسمه‌های این مکان، جزئیات پیچیده و طراحی‌های نمادین آن همگی نشان از هنر غنی هند باستان دارد. به‌دلیل تمامی موارد ذکر شده، «مجموعه یادمان‌های کاجوراهو» یکی از عجایب هفت‌گانه‌ی هند محسوب می‌شود.

هامپی، دهکده‌ای کوچک در ایالت کارناتاکای هند است که مملو از معابد و مقبره‌های شگفت‌انگیز و باستانی است. هامپی در دوران اوج شکوفایی خود، یکی از ثروتمندترین شهرهای جهان به شمار می‌رفت. هامپی بخشی از یکی از امپراتوری‌های باستانی هند یعنی ویجایاناگارا بوده که فرمانروایانش به عشق، هنر، فرهنگ، علم و حکومتی کارآمد معروف بودند. معبد ویروپاکشا، حمام ملکه و مجموعه معابد ویتالا بخشی از مهم‌ترین یادمان‌های هامپی محسوب می‌شوند. هامپی همواره با عجایب زیبای خود، تعجب بازدیدکننده را بر می‌انگیزد.