قرآن نگل ؛ یادگاری مقدس از دورانی کهن

كم پیدا می‌شود كردی كه از او درباره جاذبه‌های گردشگری كردستان سوال كنید و او در حرف‌هایش روستای نگل (نوگل) را از قلم بیندازد و نگوید كه روستایی هم هست در ۶۵ كیلومتری سنندج كه به دیدن می‌ارزد و نه‌تنها قرآنی تاریخی دارد، بلكه آب و هوایش هم رویایی و طبیعتش بكر است و از آنجا كه در دره‌ای واقع شده هوایش همیشه خنک است و بس كه درخت دارد زمینش با آفتاب تند و خشكی غریبه است و مردمش همیشه منتظرند كه مسافری از راه برسد تا مهربانانه جلو بروند سلامش كنند، حالش را بپرسند و دعوتش كنند تا با آنها یک استكان چای بخورد یا قرآن‌شان را ببیند یا افسانه پیدا شدن قرآن‌شان را بشنود كه چطور سال‌ها پیش وقتی چوپانی گوسفندانش را برای چرا برده بود گلی عجیب و زیبا دید كه وسوسه‌اش كرد آن را بچیند و...

نه، امكان ندارد هیچ كردی از جاذبه‌های استان كردستان بگوید و یادش برود درباره نگل و مهمان‌نوازی مردمش حرف بزند.

نگلی‌ها می‌گویند وقتی چوپان گل را از دل خاک بیرون كشید، صندوقچه‌ای كه زیر گل بود نمایان شد. او صندوقچه را گشود و داخلش همان قرآنی را دید كه امروز مهم‌ترین جاذبه گردشگری نگل است.

مردم روستا، آنجا كه چوپان، صندوقچه را پیدا كرده بود مسجدی بنا كردند و اسمش را گذاشتند «نوگل» كه به مرور زمان تغییر كرد و آنقدر زبان به زبان گشت تا شد «مسجد نگل» و كمی دورتر هم روستای نگل امروزی شكل گرفت و از بركت قرآن هنوز هم سرپاست و هر ساله گردشگران زیادی به دیدارش می‌آیند.

روستای نگل

روستای نگل مركز دهستانی به نام نگل از توابع بخش «كلاترزان» سنندج است كه در ۶۵ كيلومتری غرب سنندج و در مسير جاده سنندج- مريوان واقع شده است. درباره پيشينه تاريخی روستا اطلاع زيادی در دست نيست و منابع و مأخذ تاريخی استان نيز چيز زيادی به دست نمی‌دهند. البته در كتاب‌های تاريخی «حديقه ناصريه» و «تحفه ناصريه» مطالب مشابهی بدين شرح آمده است:

«در يكی از دهات اين منطقه كه نگل اسم دارد، مسير قديمی كه به مسجد عبدالله عمر يا عبدالله عمران مشهور است و قرآنی در اين مسجد هست خيلی بزرگ كه به خط كوفی نوشته شده است.»

در داخل مسجد روستای نگل قرآن خطی از دوران گذشته وجود دارد كه بنا به اعتقادات و باورهای مردم يكی از چهار قرآن خطی است كه در زمان خليفه سوم (عثمان بن عفان) به رشته تحرير درآمده و به چهار اقليم دنيا فرستاده شده است. به همين جهت مردم اعتقادات زيادی به اين كلام الهی دارند و از آن در حل مشكلات و گرفتاری‌های زندگی طلب ياری و استمداد می‌جويند و قسم به آن را گناهی بزرگ و نابخشودنی می‌دانند. چگونگی انتقال اين قرآن به روستای نگل كاملا روشن نيست، اما با توجه به گفته‌ها وحكايات عامه مردم در دوران صفويه اين امانت الهی از دل خاك بيرون آمده و در محل مسجد قديمی به منظور زيارت اهالی منطقه قرار داده شده است. قرآن نگل يكی از آثار ارزشمند و ماندگار دوران پس از اسلام است و از جمله مهم‌ترين جاذبه‌های دينی، فرهنگی و تاريخی استان كردستان به شمار می‌آيد كه علاوه بر ارزشمندی از منظر اعتقادات مذهبی و دينی به لحاظ تاريخی نيز دارای ارزش بسياری در ميان مردم منطقه است.

مشخصات قرآن نگل

قطع قرآن رحلی بزرگ، جنس جلد آن چرم و رنگ آن قهوه‌ای تيره است. صفحات قرآن ضخيم و به علت تشابهی كه با پوست دارد، در بين مردم به پوست آهو شهرت يافته است.

خط قرآن كوفی و دارای نقطه و اعراب و در قسمت سر سوره‌ها و شماره‌های آيات مطلا و مزين به نقوش گياهی است. بر اساس شواهد و شيوه نگارش و اعراب‌گذاری آن احتمالا اين قرآن در سده‌های چهارم يا پنجم هجری قمری نگاشته شده است. با توجه به تحقيقات به عمل آمده در خصوص اعراب‌گذاری قرآن كريم، موضوع اعراب‌گذاری در زمان حضرت علی (ع) صورت گرفته و دليل عمده آن، جلوگيری از قرائت اشتباه و ناهمگون از معانی قرآن بوده كه به جهت فقدان نقطه و اعراب‌گذاری برخی را دچار شک و شبهه می‌كرده است.

اين قرآن از جمله ارزشمندترين و نفيس‌ترين قرآن‌های خطی دوران خود است كه متأسفانه بر اثر سرقت‌های پياپی آن و عدم حفاظت و نگهداری اصولی تا حدی صدماتی را متحمل شده است. برای آخرين بار در سال ۱۳۷۱ قرآن مزبور مورد سرقت قرار گرفت كه با تلاش نيروی انتظامی كشف و در مراسمی باشكوه به روستای نگل بازگردانده شد.

متأسفانه تاكنون هيچ‌گونه برنامه بررسی، مطالعاتی و مرمتی درستی درباره اين قرآن نفيس صورت نگرفته و از اين جهت برای حفاظت و صيانت آن نياز مبرمی به انجام امور حفاظتی و تحقيقاتی احساس می‌شود.