سکوت قرون تاریک شکست؛ بازخوانی عصر تاریک اروپا با کشفیات جدید
برای توصیف قرن‌های پس از سقوط امپراتوری روم، از اصطلاح «عصر تاریکی» استفاده می‌شود؛ عصری که انسان اروپایی از شکوه باستانی خود فاصله گرفت و دوران رکود فکری، فرهنگی و فناورانه تلقی می‌شد؛ اما یافته‌های تازه باستان‌شناسی، کشف آثار هنری، کتاب‌های مذهبی، شبکه‌های تجاری و سازه‌های مهندسی‌شده، نشان می‌دهد اروپا در این دوران نه‌تنها خاموش نشد، بلکه مسیر تمدن خود را بازآفرینی کرد. این گزارش مروری است بر چندی از شگفت‌انگیزترین کشفیات دوران موسوم به عصر تاریکی که چهره تازه‌ای از گذشته روشن می‌کنند. (Love Exploring)
- شاهزاده پریتلول؛ پادشاه زرق‌وبرق انگلیسی
- سنگ‌های حکاکی آبرلمنو؛ هنر در مرز ایمان و اسطوره
- جمجمه اوبرنه؛ زیبایی به بهای درد
- کشتی تدفینی اوسبرگ؛ آرامگاه دو زن وایکینگ
- سینه‌ریز ماشن؛ میان باورهای کهن و ایمان نو
- کتاب کلز؛ جادوی خط و ایمان
- خاکریز اوفا؛ دیواری برای قدرت
- تندیس گورتناکرانا؛ چهره‌ای از چوب و ایمان
- منسوجات بیرکا؛ تجارت جهانی وایکینگ‌ها
- انجیل‌های لیندیسفارن؛ هنر ایمان در جزیره
شاهزاده پریتلول؛ پادشاه زرق‌وبرق انگلیسی
- قدمت: حدود سال ۵۸۰ میلادی
در سال ۲۰۰۳، باستان‌شناسان انگلیسی به آرامگاهی زیرزمینی در منطقه «پریتلول» (Prittlewell) انگلیس، پر از گنجینه‌های درخشان دست یافتند. درون این مقبره، جامی با دهانه‌ی طلایی، سکه‌هایی از فرانسه و سنگ گارنت از آسیا کشف شد؛ نشانه‌ای از شبکه تجاری گسترده‌ای که جنوب شرقی بریتانیا در آن زمان بخشی از آن بود. کارشناسان معتقدند این مقبره به شخصی به نام «سئاکسا» (Seaxa)، برادر پادشاه «سئبرث» (Saeberht) تعلق دارد که نخستین فرمانروای مسیحی ساکسون‌های شرقی بود.
سنگ‌های حکاکی آبرلمنو؛ هنر در مرز ایمان و اسطوره
- قدمت: سال ۵۰۰ تا ۸۰۰ میلادی
در شرق اسکاتلند، دهکده کوچک «آبرلمنو» (Aberlemno) چهار سنگ ایستاده دارد که میان سده‌های پنجم تا هشتم میلادی تراشیده شده‌اند. روی یکی از این سنگ‌ها، صلیب مسیحی در میان مارها و اسب‌ها نقش بسته است و در پشت آن، نبردی تاریخی دیده می‌شود که احتمالا به جنگ «نکتانس‌میر» (Nechtansmere) در سال ۶۸۵ میلادی اشاره دارد. در سال ۲۰۲۵ یکی از سنگ‌ها در طوفانی آسیب دید؛ اما همچنان بخش مهمی از میراث هنری اسکاتلند محسوب می‌شود.
جمجمه اوبرنه؛ زیبایی به بهای درد
- قدمت: سال ۴۰۰ میلادی
در سال ۲۰۱۳ در منطقه «اوبرنه» (Obernai) در فرانسه، گورستانی کشف شد که قدمتش به ۷,۰۰۰ سال پیش می‌رسید. در میان آن‌ها، جمجمه زنی از سده پنجم میلادی جلب توجه کرد؛ پیشانی به‌طور عمدی در کودکی با باندهای سفت تغییر شکل داده بود تا ظاهری کشیده و متمایز بیابد. کنار جسد او آینه‌ای نقره‌ای و تسبیح‌هایی از شیشه قرار داشت. این نشانه‌ها حاکی از وجود طبقه‌ی ممتاز در جامعه فرانسه‌ی آن زمان است؛ مردمی که حتی با مرگ نیز از نمایش جایگاه اجتماعی خود دست نمی‌کشیدند.
کشتی تدفینی اوسبرگ؛ آرامگاه دو زن وایکینگ
- قدمت: سال ۸۳۴ میلادی
در سال ۱۹۰۳ در نروژ، باستان‌شناسان منطقه «اوسبرگ» (Oseberg) به کشتی عظیمی برخوردند که دو زن در آن دفن شده بودند؛ یکی پنجاه‌ساله و دیگری حدود هشتادساله بود. آنان در بستری از پارچه کتان آرمیده و با وسایل مجللی همچون سورتمه‌های تزئینی و شانه‌های عاجی احاطه شده بودند. بدنه کشتی با نقش‌های پیچیده و ظریف پوشیده شده و برای ۳۰ پاروزن جا داشت. این اثر نمونه‌ای باشکوه از مهندسی و زیبایی‌شناسی وایکینگ‌ها محسوب می‌شود.
سینه‌ریز ماشن؛ میان باورهای کهن و ایمان نو
- قدمت: قرن ۹ میلادی
در گورستانی آلمانی واقع در دهکده «ماشن» (Maschen)، سینه‌ریزی مدور از سده نهم میلادی یافت شد که با مس تزئین شده بود. بر سطح آن، چهره‌ی قدیسی با هاله نور دیده می‌شود که شاید حضرت عیسی مسیح باشد. این کشف نشان می‌دهد مردم شمال اروپا در دوران گذار به مسیحیت، همچنان برخی رسوم باستانی خود را حفظ کرده بودند. قرار دادن اشیای قیمتی در کنار مردگان، از نشانه‌های آن باورها است. سینه‌ریز ماشن اکنون در موزه باستان‌شناسی هامبورگ نگهداری می‌شود.
کتاب کلز؛ جادوی خط و ایمان
- قدمت: قرن ۹ میلادی
در حدود سال ۸۰۰ میلادی، راهبان ایرلندی نسخه‌ای باشکوه از چهار انجیل را نگاشتند که امروزه به‌عنوان «کتاب کلز» (Book of Kells) شناخته می‌شود. این نسخه با خطوط طلایی، تزیینات درخشان و نقش‌های درهم‌تنیده سلتی، یکی از زیباترین آثار خوشنویسی جهان است. برخلاف تصور رایج درباره‌ی بی‌سوادی در دوران تاریک، این دست‌نوشته ثابت می‌کند هنر نوشتن و دانش مذهبی هرگز از میان نرفته بود. کتاب کلز اکنون در کتابخانه کالج «ترینیتی» (Trinity)، واقع در پایتخت ایرلند نگهداری می‌شود.
خاکریز اوفا؛ دیواری برای قدرت
- قدمت: اواخر قرن ۸ میلادی
«خاکریز اوفا» (Offa’s Dyke)، خاکریز عظیمی است که در سده هشتم میلادی به دستور پادشاه «مرسیا» (Mercia) ساخته شد تا مرز شرقی قلمرو خود را از ولز جدا کند. این سازه بیش از ۲۴۰ کیلومتر امتداد دارد و با وجود ابزار ابتدایی، ساخت آن نیازمند سازماندهی و نیروی انسانی گسترده بوده است. اوفا نشان می‌دهد حکومت‌های محلی در بریتانیای قرون میانه، توان اداره و اجرای پروژه‌های مهندسی پیچیده را داشتند؛ چیزی که تا مدت‌ها غیرممکن پنداشته می‌شد.
تندیس گورتناکرانا؛ چهره‌ای از چوب و ایمان
- قدمت: اواخر قرن ۵ میلادی
در سال ۲۰۲۱، کارگران جاده‌سازی در شهرستان «روسکامن» (Roscommon) ایرلند، بت چوبی عظیمی به ارتفاع ۲٫۵ متر یافتند که از تنه درخت بلوط تراشیده شده بود. این مجسمه که به «تندیس گورتناکرانا» (Gortnacrannagh Idol) مشهور شده است، حدود ۱٬۶۰۰ سال قدمت دارد و پیش از مسیحی‌شدن ایرلند ساخته شده است. باستان‌شناسان معتقدند تندیس عمداً در باتلاق رها شده بود، زیرا در باورهای کهن، باتلاق‌ها مکان‌هایی میان دنیای مردگان و زندگان به‌شمار می‌رفتند.
منسوجات بیرکا؛ تجارت جهانی وایکینگ‌ها
- قدمت: سال ۷۵۰ میلادی
در جزیره‌ای نزدیک استکهلم سوئد، پایگاه تجاری «بیرکا» (Birka) در سده هشتم میلادی رونق گرفت. پارچه‌های ابریشمی یافت‌شده در این منطقه از امپراتوری بیزانس، خاورمیانه و چین آمده بودند. این یافته‌ها ثابت می‌کند که بازرگانان وایکینگ، فراتر از مرزهای اروپا سفر می‌کردند و بخشی از شبکه جهانی تجارت بودند. بیرکا امروز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است و آثار کشف‌شده در موزه وایکینگ بیرکا نگهداری می‌شود.
انجیل‌های لیندیسفارن؛ هنر ایمان در جزیره
- قدمت: سال ۷۲۵ میلادی
در صومعه جزیره «لیندیسفارن» (Lindisfarne) در شمال انگلستان، در حدود سال ۷۱۵ میلادی، اسقف «ائدفریت» (Eadfrith) نسخه‌ای نفیس از چهار انجیل را نگاشت. صفحات این کتاب با رنگ‌های درخشان و نقش‌های مذهبی پیچیده تزئین شده است که شباهتی چشمگیر به هنر بیزانسی دارد. این اثر یکی از درخشان‌ترین نمونه‌های هنر مذهبی آنگلوساکسون است و اکنون نسخه اصلی آن در کتابخانه بریتانیا نگهداری می‌شود؛ در حالی‌که نسخه‌ای بازتولیدشده در خود جزیره در معرض دید عموم قرار دارد.
دستاوردهای هنری، معماری و فکری این کشفیات نشان می‌دهد قرون‌وسطای نخستین، نه دوران تاریکی، بلکه عصر بازآفرینی و پیوند فرهنگ‌ها بود. شما نیز از دیدگاه خود درباره این دوران با کجارو بگویید.
منبع عکس کاور: Ireland.com | عکاس: نامشخص
