گلادیاتورهای رومی از نگاه هالیوود؛ واقعیت یا تخیل؟

رضا اردو
رضا اردو سه شنبه، ۲۷ آذر ۱۴۰۳ ساعت ۱۴:۰۶
گلادیاتورهای رومی از نگاه هالیوود؛ واقعیت یا تخیل؟

گاه گلادیاتورهای رومی را در فیلم‌ها به‌گونه‌ای نشان می‌دهند که شبیه افسانه و فانتزی هستند؛ ولی در برخی مواقع، آن صحنه‌ها با واقعیت‌های تاریخی تطبیق دارند.

گلادیاتورها و نبردهای گلادیاتوری موضوع جذابی برای فیلم‌ها و سریال‌های سینمایی هستند. نمایش گلادیاتورها در فیلم‌ها گاه حالت فانتزی و به دور از واقعیت تاریخی به خود می‌گیرد؛ اما همواره مایه‌ای از شواهد تاریخی در آن‌ها وجود دارد. با افزایش حفاری‌های باستان‌شناختی، تصویر کامل‌تری از گلادیاتورها به دست می‌آید و می‌توان مطابقت فیلم‌ها با واقعیت‌های تاریخی را ارزیابی کرد. در این مقاله، بیشتر با واقعیت‌های تاریخی درباره این جنگجویان عصر روم باستان و همچنین تصورات اشتباهی که رسانه‌های جمعی درباره گلادیاتورها پدید آورده‌اند، آشنا خواهید شد.

واقعیت و تخیل درباره گلادیاتورهای رومی:

گلادیاتورهای رومی در فیلم‌ها

وقتی هالیوود فیلم‌های تاریخی می‌سازد، بحث‌های مختلفی درباره درستی یا نادرستی محتوای تاریخی فیلم صورت می‌گیرد. فیلم‌های گلادیاتوری نیز فارغ از این روال نیستند. با توجه به اینکه فیلم گلادیاتور ۲ (Gladiator II) روی پرده سینماهای جهان است، سری می‌زنیم به اطلاعات باستان‌شناختی و نحوه نمایش گلادیاتورهای هالیوودی را با واقعیت‌های تاریخی مقایسه می‌کنیم.

انگار گلادیاتورها را اصلا برای فیلم‌های سینمایی ساخته‌اند. آن‌ها جنگجویان تنومندی با سلاح‌هایی عجیب بودند که در کولوسئوم، در پیش چشمان امپراتوران و اشراف، به جنگ تن به تن می‌پرداختند. این درگیری‌ها به‌تدریج به‌جزء اصلی داستان‌های دوران امپراتوری روم تبدیل شد که در آن‌ها، قدرت زیاد و بی‌رحمانه این جنگجویان در برابر زوال و فساد و نازپروردگی اشراف رومی قرار می‌گرفت.

با افزایش کشفیات باستان‌شناسی، تصویر واقعی گلادیاتورها و زندگی ایشان در امپراتوری روم نیز کامل‌تر می‌شود. حفریات ابتدایی در کولوسئوم، سنگ بنای شروع ساخت تصویر گلادیاتورها بود؛ اما به مرور و با حفاری‌های اخیر، اطلاعاتی درباره مدرسه گلادیاتورها در امتداد رودخانه دانوب و همچنین پادگان آموزشی آن‌ها در پمپئی به دست آمده است.

زمین تمرین گلادیاتورها در پمپئی ایتالیا؛ منبع عکس: World History Encyclopedia، عکاس: نامشخص

زمین تمرین گلادیاتورها در پمپئی ایتالیا، منبع عکس: World History Encyclopedia، عکاس: نامشخص

کشفیات باستان‌شناسی مشخص می‌کند که چقدر جنگ گلادیاتورها پیچیده بود و چقدر در پشت این صحنه‌های نبرد، برنامه‌ریزی و تمرین وجود داشت. در ادامه می‌بینیم که از این کشفیات دقیقا چه چیزهایی می‌توان دریافت.

آیا گلادیاتورها اسم مستعار داشتند؟

در فیلم گلادیاتور سال ۲۰۰۰ میلادی، دیدیم که ماکسیموس (Maximus)، با بازیگری راسل کرو (Russell Crowe)، بعد از شروع پیشه گلادیاتوری، اسم مستعار «اسپانیایی» (The Spaniard) را اختیار کرد. با آنکه به نظر می‌رسد کنیه دادن به جنگجویان مربوط به کشتی‌گیران یا جنگجویان حرفه‌ای امروزی باشد، این رسم به عصر تاریخی روم برمی‌گردد.

مدل ها در لباس گلادیاتوری در ویرانه‌ های رومی شهر آرل فرانسه؛ منبع عکس: National Geographic، عکاس: Remi Benali

مدل‌ها در لباس گلادیاتوری در ویرانه‌های رومی شهر آرل فرانسه؛ منبع عکس: National Geographic، عکاس: Remi Benali

به گفته مورخان، شخصیت گلادیاتورها نقشی اساسی در جذب طرفداران و پیروان داشت. گلادیاتورها معمولا، بنا بر سبک مبارزه خود، فیگور و تجهیزات خاصی داشتند که به آن «آرماتورا» (armatura) می‌گفتند. «کلادوس تراکیایی» (Celadus the Thracian) یکی از این فوق ستاره‌ها بود؛ نقاشی‌ای دیواری در پمپئی، پیروزی‌های وی و همچنین محبوبیتش در میان دختران را به تصویر می‌کشد.

مرگ ناگهانی یا پیروزی ناگهانی؟

تصاویر جنگ‌های گلادیاتوری در رسانه‌های جمعی، این تصور غلط را ایجاد کرده است که گلادیاتورها همیشه تا پای مرگ می‌جنگیدند؛ در صورتی که شواهد تاریخی نشان می‌دهد که «نبردهای بدون بخشش» بسیار نادر بود. برخی از مجرمان یا اسیران جنگی را به میدان نبرد گلادیاتوری می‌آوردند؛ اما بیشتر گلادیاتورها ورزشکارانی حرفه‌ای بودند که در مدرسه‌های گلادیاتوری، تمرین‌های زیادی را می‌گذراندند.

گلادیاتورها در نقاشی دیواری از پمپئی؛ منبع عکس: National Geographic، عکاس: Remi Benali

گلادیاتورها در نقاشی دیواری از پمپئی ایتالیا؛ منبع عکس: National Geographic، عکاس: Remi Benali

گلادیاتور شدن نه‌تنها مجازات نبود؛ بلکه پیشه‌ای بود که جنگجویان در پیش می‌گرفتند و حتی می‌توانست آن‌ها را به شهرت برساند. پرورش‌دهندگان گلادیاتورها نمی‌خواستند با مرگ جنگجو، تمام زحماتشان بر باد برود؛ ازاین‌رو، معمولا نبردها با مرگ و میر همراه نبود؛ تقریبا از هر ۱۰ نبرد، ۹ نبرد بدون مرگ گلادیاتور به اتمام می‌رسید.

کوسه در کولوسئوم؟

در سکانسی نفس‌گیر از فیلم گلادیاتور ۲، کولوسئوم غرق در آب است و کشتی‌های جنگی در حال جنگ با یکدیگر هستند، کوسه‌ها نیز در آب به‌طرز تهدیدآمیزی پیرامون آن‌ها می‌چرخند. این سکانس شاید فانتزی هالیوودی به نظر بیاید؛ اما تقلید نبردهای دریایی واقعا برگزار می‌شد که به آن «نوماچیا» (naumachia) می‌گفتند. اما کوسه؟ نه! خبری از کوسه نبود.

نقاشی نبرد دریایی در کولوسئوم؛ منبع عکس: National Geographic، عکاس: Namus Archive

نقاشی نبرد دریایی در کولوسئوم؛ منبع عکس: National Geographic، عکاس: Namus Archive

ساخت بنای کولوسئوم در حدود سال ۸۰ میلادی تکمیل شد؛ اما پیش از آن گزارشی از تقلید نبرد دریایی وجود دارد؛ اولین تقلید نبردهای دریایی در زمان حکومت «ژولیوس سزار» (Julius Caesar) ترتیب داده شد. درباره اینکه نوماچیا واقعا در کولوسئوم برگزار شد یا خیر، میان مورخان اختلاف نظر وجود دارد. طبق برخی روایت‌های باستانی، وقتی کولوسئوم افتتاح شد، امپراتور «تیتوس» (Titus) نبردی دریایی در آن برگزار کرد.

آیا روم باستان واقعا انقدر متنوع بود؟

فیلم گلادیاتور ۲، افراد بسیاری از تمام جهان باستان را نشان می‌دهد که به‌طور دقیقی، بازتاب‌دهنده ماهیت چندفرهنگی امپراتوری روم است. هم در خود پایتخت و هم در پاسگاه‌های مرزی، افراد از نقاط مختلف آفریقا، خاورمیانه و اروپا حضور داشتند.

از آزمایش «دی‌ان‌ای» (DNA) اسکلت‌های بی‌سر یافت‌شده در پاسگاه رومی در بریتانیا، در نزدیکی شهر «یورک» (York)، مشخص شده است که خاستگاه آن اسکلت‌ها به چندین هزار کیلومتر دورتر از آن منطقه می‌رسد. امپراتوری روم ساختاری بین‌المللی و پویا داشت که در آن، گستره وسیعی از اقوام و فرهنگ‌ها زندگی می‌کردند.

اسکلت های عصر رومی در عمارت شهرداری یورک؛ منبع عکس: National Geographic، عکاس: York Archaeological Trust

اسکلت‌های عصر رومی در عمارت شهرداری یورک؛ منبع عکس: National Geographic، عکاس: York Archaeological Trust

اگر فیلم گلادیاتور ۲ را دیده‌اید، نظر خود را درباره آن فیلم و در کل، نبردهای گلادیاتوری با ما و دیگر همراهان کجارو در میان بگذارید.

عکس کاور: صحنه‌ای از فیلم گلادیاتور ۲، منبع عکس: Yahoo، عکاس: نامشخص

پرسش‌های متداول

آیا فیلم‌های گلادیاتوری واقعی هستند؟

نمایش گلادیاتورها در فیلم‌ها گاه حالت فانتزی و به دور از واقعیت تاریخی به خود می‌گیرد؛ اما همواره مایه‌ای از شواهد تاریخی در آن‌ها وجود دارد.

آیا گلادیاتورها همیشه تا پای مرگ می‌جنگیدند؟

خیر؛ شواهد تاریخی نشان می‌دهد که «نبردهای بدون بخشش» بسیار نادر بود و تقریبا از هر ۱۰ نبرد، ۹ نبرد بدون مرگ گلادیاتور به اتمام می‌رسید.

مطالب مرتبط:

دیدگاه