ستاره میشلن و داستان جذاب شکل گیری آن
کوچه‌های سنگفرش‌شده‌ی شهر کلرمون-فران فرانسه با آن ساختمان‌های سنگی‌اش ظرافت و فضای آرامی دارد و اصلاً بهش نمی‌خورد که انقلابی در صنعت گردشگری ایجاد کرده باشد. اما این شهر فرانسوی – وقتی برادران آندره و ادوارد میشلن در سال ۱۸۸۹ کارخانه‌ی لاستیک‌سازی خود را در آن تأسیس کردند – دنیای سفر را متحول ساخت.
شهر کلرمون-فران، با آن معماری متمایز و جغرافیای منحصر به فردش، در ناحیه‌ی اوورنی واقع شده و دیدنی‌های زیادی دارد. اما در میان برج‌های مخروطی تیره‌رنگ شهر و خانه‌های مزینش، جاذبه‌های دیگری نیز پنهان شده‌اند. دو مخترع مشهور شهر کلرمون-فران علاوه بر آنکه صنعت حمل و نقل مدرن را متحول کردند، نام تجاری‌ای را به وجود آوردند که بعدها در صنعت آشپزی معیاری جهانی به حساب آمد: ستاره‌های میشلن که تنها به بهترین رستوران‌ها داده می‌شد.
نمایی از شهر کلرمون-فران
مسافرانی که به فرانسه یا هر جای دیگر می‌روند بسیار به برادران میشلن مدیون هستند. این دو برادر، که در کلرمون-فران بزرگ شده بودند، تنها قصد داشتند تولیدی فرتوت پدربزرگشان را بهبود بخشند اما دستاوردهای بیشتری نصیبشان شد. نوآوری‌های آنها در صنعت لاستیک، از لاستیک‌های قابل تعویض در دوچرخه گرفته تا چرخ‌های لاستیکی قطارها، حمل و نقل عمومی را آسان‌تر و اقتصادی‌تر کرد.
میشلن‌ها غذا را به عاملی ارزشمند برای سفر کردن تبدیل کردند
وقتی میشلن‌ها نقشه‌هایشان را در اوایل قرن بیستم شروع کردند، قصد کردند تا واژه‌ی «میشلن» را نه تنها در صنعت لاستیک – که امروزه دومین بزرگ‌ترین تولید‌کننده‌ی لاستیک از نظر درآمد است – بلکه همچنین در صنعت گردشگری و آشپزی نیز برجسته کنند. یکی از هوشمندانه‌ترین مانورهای شرکت آن بود که سعی کرد غذا را به عاملی ارزشمند برای سفر کردن تبدیل کند. آنها بهترین رستوران‌های محلی را پوشش دادند و مبلغ آنها شدند تا گردشگران به خاطرشان به آنجا سفر کنند. با ظهور ستاره‌های میشلن در سال ۱۹۲۶، که به بهترین رستوران‌ها داده می‌شد، لاستیک‌های بادوام و غذاهای خوشمزه زیر نام «میشلن» در هم تنیده شدند.
پرفسور پاتریک یونگ، متخصص تاریخ قرن نوزدهم و بیستم فرانسه در دانشگاه ماساچوست، گفت: «میشلن‌ها مسیری که صنعت گردشگری در اوایل قرن بیستم می‌پیمود را پیش‌بینی کردند. نوآوری آنها در آن بود که با ساخت لاستیک‌های بادوام سفر را راحت‌تر کردند و برای آن سفر هم مقاصدی را تعریف کردند؛ آن مقاصد رستوران‌ها و هتل‌های درجه یک بودند».
برادران میشلن با ساخت لاستیک بادوام سفر را راحت‌تر کردند
دفتر مرکزی میشلن در کلرمون-فران قرار داشت و تا امروز نیز همانجا مانده است. کلرمون-فران، با آنکه شهری صنعتی به حساب می‌آید، اما محیطی روستایی دارد: دشت لیما (Limagne) با تپه‌های شن دپویی (Chaine des Puys)، که به خاطر خصوصیات زمین‌شناسی خاصش جزو آثار جهانی یونسکو ثبت شده، احاطه شده است. شن دپویی مجموعه‌ای از ۸۰ تپه و کوه‌های مخروطی است؛ آنها بقایای کوه‌های آتشفشانی‌ای هستند که بیش از هفت هزار سال پیش خاموش شدند. کلیسای نوتردام شهر، که دو برج مخروطی دارد، نماد کلرمون-فران محسوب می‌شود. از بالای برج‌های آن می‌توان گنبد ۱۴۶۵متری پویی (Puy de Dome) را دید.
دفتر مرکزی میشلن در کلرمون-فران
در مرکز تاریخی کلرمون-فران می‌توان درباره‌ی میراث میشلن آموخت. در چند کیلومتری شرق بافت تاریخی شهر، گالری و موزه‌ی «ماجرای میشلن» (The Michelin Adventure) قرار دارد. این موزه در ساختمانی متعلق به اوایل قرن بیستم، جایی که بزرگ‌ترین محوطه‌ی صنعتی میشلن در کلرمون-فران به حساب می‌آید، قرار گرفته است. از زمان افتتاح موزه در سال ۲۰۰۹ تا به حال حدود ۶۰۰ هزار نفر از این معبد برند میشلن دیدن کرده‌اند.
استفان نیکولاس، موزه‌دار میشلن، گفت: «تاریخ میشلن و کلرمون-فران بسیار در هم تنیده هستند. هدف موزه آن است که تا حد امکان تاریخ، فرهنگ و ارزش‌های میشلن را به مردم نشان دهد».
اولین موفقیت برادران میشلن دستیابی به فرمولی برای ساخت تایرهای بادی قابل تعویض بود
اولین موفقیت برادران میشلن دستیابی به فرمولی برای تایرهای بادی قابل تعویض بود که در مسابقات دوچرخه‌سواری پاریس سال ۱۸۹۱ آزمایش شد. بعد، آنها اولین تایر اتومبیل را اختراع کردند؛ اولین تایری که می‌توانست سرعت بالاتر از ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت را تحمل کند و قابل تعویض هم باشد. از سال ۱۹۲۹، آنها وارد صنعت حمل و نقل ریلی شدند: تایرهای لاستیکی میشلن برای لوکوموتیوها برای اولین بار در سال ۱۹۳۱ به کار گرفته شد.
مسابقه دوچرخه‌سواری پاریس، سال ۱۸۹۱
برادران میشلن جزو موجی از رویاپردازان فرانسوی بودند که در کنارشان گوستاو ایفل (مهندس هنرمند)، کوکو شانل (طراح مد) و لویی بلریو (از پیشگامان هوانوردی که پرواز از بریتانیا به اروپای قاره‌ای را میسر ساخت) دیده می‌شوند. در آن زمان، اقتصاد فرانسه داشت از کشاورزی به صنعتی تغییر می‌کرد. وقتی برادران میشلن مغازه‌شان را باز کردند، کمتر از سه هزار ماشین در کشور وجود داشت؛ حالا بیش از ۳۲ میلیون ماشین در فرانسه وجود دارد. در موزه مجموعه‌ی متنوعی از اتومبیل‌ها گردآوری شده است.
نیکولاس توضیح داد: «وقتی موزه را تأسیس کردیم با این هدف بود که بر مبنای تاریخ و شخصیت میشلن‌ها باشد. کف فلزی و بام چین‌دار موزه ظاهری صنعتی دارد در حالی که آثار اغلب به صورت سورئال نمایش داده شده‌اند.
نشان شرکت میشلن به معنای وقت سفر برای خوردن و نوشیدن است
شرکت میشلن، که از سال ۱۸۹۸ تأسیس شد، امسال ۱۲۰ساله می‌شود. نمایشگاهی در موزه‌ی میشلن، که تا پایان سال ۲۰۱۸ نیز برپا است، ۱۲۰ نقاشی را به نمایش گذاشته که در آن تاریخ یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های جهان را نشان می‌دهد. نشان شرکت مرد میشلنی یا بیبندوم (Bibendum) است. بیبندوم ریشه‌ی لاتینی دارد که از “Nunc est Bibendum” به معنای «حالا وقت نوشیدن است» گرفته شده. نشان به این خاطر انتخاب شده که بگوید تایرهای میشلن تمام موانع را مثل آب خوردن پشت سر می‌گذارد. البته حالا که ستاره‌های میشلن برای رستوران‌ها معروف شده، نشان اینگونه هم تفسیر می‌شود که وقت سفر برای خوردن و نوشیدن است.
شرکت میشلن از سال ۱۹۰۰ شروع به تولید کتاب‌های راهنمای سفر کرد. آنها از راهنمای سفر به فرانسه شروع کردند و آن را به طور رایگان میان موتورسواران توزیع کردند. یک دهه بعد نقشه‌ی جاده‌ها را نیز تهیه کردند. کتاب‌ها و نقشه‌ها رانندگان را تشویق می‌کرد تا کشور فرانسه را بگردند. آنها رستوران‌های خوب را معرفی می‌کردند و با پیشنهاد جاهایی برای اقامت شبانه سعی داشتند سفر مسافران را طولانی‌تر کنند. طولانی‌تر کردن سفر به معنای فروش بیشتر تایر و سود بیشتر بود.
آنها اولین شرکتی بودند که نظر مشتریان رستوران‌ها را به کتاب‌های راهنما اضافه کردند
از سال ۱۹۲۶، میشلن کتاب‌های راهنمای سفر خود را با تمرکز بر رستوران‌ها منتشر کرد. آنها نظر کاربران درباره‌ی رستوران‌ها را به کتاب اضافه می‌کردند (فرایندی که تا امروز رواج یافته) و بدین ترتیب اعتماد و سود بیشتری نصیبشان شد. امروزه میشلن ۳۴ مقصد در اروپا، آسیا و آمریکا را، با نظام ستاره‌بندی مشهوری که برای رستوران‌ها دارد، پوشش می‌دهد. می‌توان گفت «ستاره‌ی میشلن» حالا هدف تمام سرآشپزان مشتاق است.
پرفسور یونگ می‌گوید: «با آنکه با گذر سال‌ها تغییر کرده اما نشان بیبندوم در اصل نماد مرد سفیدپوست اشرافی فرانسوی بود. عینک یک‌چشمی، سیگار و شکم بیبندوم همه نشانگر مرد طبقه‌ی ثروتمند بود. نظام رتبه‌بندی میشلن هم معیاری جهانی در نظر گرفته شد تا ارزش‌های فرهنگی آن طبقه را در فرانسه و ورای آن رواج دهد».
حس گرفتن ستاره‌ی میشلن برای سرآشپزان مثل حس ازدواج کردن است
کتاب‌های راهنمای میشلن معروف شدند و به عنوان الگویی برای انتخاب گردشگران قرار گرفتند. نقش میشلن در دیکته کردن تمایلات گردشگران ادامه یافت و مخصوصاً وقتی به جایی ستاره می‌داد یا ستاره‌ای کم می‌کرد حالت جدلی پیدا می‌کرد. اندرو وانگ، سرآشپز بریتانیایی، حس گرفتن ستاره‌ی میشلن را با ازدواج کردن مقایسه کرد. سرآشپز معروف دیگری به نام گوردون رمزی گفت وقتی رستورانش دو ستاره‌ی میشلن را از دست داد گریه‌اش گرفت.
حتی تپه‌های پشت کلرمون-فران نیز در تاریخ میشلن نقش داشته‌اند. در سال ۱۹۰۸، برادران میشلن مسابقه‌ی هوانوردی برگزار کردند که در آن قرار شد به اولین خلبانی که بتواند در کمتر از ۶ ساعت از پاریس تا تپه‌های کلرمون-فران پرواز کند ۱۰۰ هزار فرانک بدهند.
میراث میشلن امروزه مایه‌ی مباهات شهروندان کلرمون-فران است. ستاره‌های میشلن این قدرت را دارند که یک رستوران را یک‌شبه معروف کنند یا از بین ببرند. نشان قارچی شرکت در تمام جهان پراکنده شده و سالانه بیش از ۱۸۷ میلیون تایر تولید می‌کند. تمام این فعالیت‌ها از قلب ناحیه‌ی اوورنی فرانسه آغاز شد.
ستاره‌های میشلن این قدرت را دارند که یک رستوران را یک‌شبه معروف کنند یا از بین ببرند
میشلن همه جا هست. خیلی‌ها خویشاوندانشان برایش کار می‌کنند یا کار کرده‌اند؛ خلاصه حسابی در میان مردم نفوذ کرده است. فعالیت این تجارت طی این همه سال حتی سیمای شهر را نیز تحت تأثیر قرار داده است. خیلی از خانه‌هایی که در اوایل قرن بیستم برای کارگران شرکت روی تپه‌های حاشیه‌ی شهر ساخته شده بود هنوز هم وجود دارند و جلوه‌ی خاصی به آن منطقه داده‌اند.
آمد و شد خارجی‌ها به واسطه‌ی حضور شرکتی چندملیتی در شهر به برخی بدبینی‌ها بین شهروندان دامن زد اما فرانسه کشوری است که به پیشگامانش در صنعت به اندازه‌ی هنرمندانش احترام می‌گذارد و فعالیتشان را محدود نمی‌کند. با کمی گشت زدن در شهر کلرمون-فران و دیدن ترکیب طراحی صنعتی و شکوه معماری گوتیک متوجه این موضوع خواهید شد.
گاهی مردم به شوخی کلرمون-فران را شهر تایر می‌نامند. اما شهر خیلی بیشتر از اینها است؛ اینجا روایت موفقیت و تاریخی منحصر به فرد است که خیلی کم پیش می‌آید در جایی ببینیم.