جشن فروردینگان چه روزی است؟

در گاه‌شماری زرتشتی روز نوزدهم هر ماه «فروردین» نام دارد و نوزدهم فروردین جشنی به نام «فروردینگان» برگزار می‌شود که به آن «فرودگ» نیز می‌گویند. جشن فروردینگان یکی از آیین‌های کهن ایرانی است که به گرامیداشت ارواح درگذشتگان (فروهرها) اختصاص دارد. این جشن که ریشه در باورهای زرتشتی دارد، فرصتی برای یادآوری نیاکان و گرامیداشت پیوند میان جهان مادی و معنوی است. همراه ما باشید تا با این جشن سنتی، بیشتر آشنا شوید.

فروردینگان جشنی است برای یادبود درگذشتگان و از آنجا که در دین زرتشت، آیین‌های سوگواری به اشکالی که می‌شناسیم، وجود ندارند، این مراسم به‌صورت جشن برگزار می‌شود و مردم روان درگذشتگان را در شادی خود شریک می‌کنند.

«فَرَوَهَر» (Frawahr) که گونه اوستایی آن فروشی (Fravashi) و گونه پارسی باستان آن فرورتی (Fra-vrti) است، یکی از نیروهای باطنی است که به عقیده مزدیسنان پیش از پیدایش موجودات وجود داشته و پس از مرگ و نابودی آن‌ها، به عالم بالا رفته و پایدار می‌ماند. این نیروی معنوی که آن را می‌توان جوهر حیات نامید، فناپذیر نیست.

در دوران باستان، فروردینگان ۱۰ روز و ۱۰ شب برگزار می‌شد. بعدها جشن «همسپثمیدیه» به یادبود آفرینش انسان تخصیص یافت. جشن‌های نوروزی و ماه فروردین با فروهرها پیوند خورده‌ است؛ زیرا عقیده بر این است که در این ایام، فروهرها به زمین فرود می‌آیند و به خانه‌های سابق خویش می‌روند. پس مردم باید برای پیشواز آن‌ها، خانه را پاکیزه کنند؛ برای هدایت آنان آتش بیفروزند و در این روزها، بوهای خوش در آتش نهند. همچنین آن‌ها باید اوستا بخوانند تا روان‌ها آسایش داشته باشند. در این روزها، به هیچ کاری نباید دست زد، مگر انجام وظایف و کار نیک تا اینکه فروشی‌ها با رضایت خاطر به‌جایگاه خویش برگردند. در پایان جشن، روان‌ها را بدرود می‌گویند.

در روز نوزدهم فروردین که روز جشن فروردینگان به شمار می‌رود، مراسم خاصی در بزرگداشت این موجودات مینوی و در بعدی گسترده‌تر، در بزرگداشت روان درگذشتگان برگزار می‌شد که هنوز در میان هموطنان زرتشتی، به‌خصوص در یزد، با تشریفات خاصی صورت می‌گیرد.

در جشن فروردینگان که امروزه بیشتر به جشن فرودگ معروف است، زرتشتیان سر مزار درگذشتگان خود (در تهران به قصر فیروزه، گورستان زرتشتیان) می‌روند؛ برای خشنودی روان‌ها عود و کندر آتش می‌زنند و گل و گیاه و میوه و شمع و لرک بر سر مزار می‌گذارند. لرک مخلوطی از هفت میوه خشک خام از قبیل پسته، بادام، فندق، برگه، انجیر خشک، خرما و توت است. ترکیب مواد لرک به مناسبت‌های مختلف تغییر می‌کند. لرک در مراسم درگذشتگان با لرک مراسم عروسی و سدره‌پوشی متفاوت است. در لرک شادی، پسته و بادام و فندق بو داده‌ است، انجیر و خرما و توت ندارد و نقل نیز حتما به آن اضافه می‌شود. معمولا برای مراسم عقد (گواگ‌گیران)، لرک را داخل تور بسته‌بندی و بعد از مراسم بین نزدیکان توزیع می‌کنند.

در جشن فرودگ، هفت موبد وارد می‌شوند و می‌نشینند. لرک‌ها را در چادرشب‌هایی می‌ریزند و جلو‌ی موبدان می‌گذارند. چند «موبدیار» نیز حضور دارند. موبدان شروع به اوستاخوانی می‌کنند؛ بیشتر نیز سرودهایی از فروردین یشت می‌خوانند و به این ترتیب، لرک را تبرک می‌کنند. سپس، موبدیاران چادرشب‌ها را به کمر می‌بندند و لرک را بین مردم تقسیم می‌کنند. اگر کسی نیز نذری دارد، در این روز نذرش را میان مردم پخش می‌کند. این مراسم در واقع گونه‌ای دعا یا در اصطلاح مسلمانان، فاتحه دسته‌جمعی برای شادی ارواح درگذشتگان است. علاوه بر یزد و کرمان، این مراسم در آرامگاه قصر فیروزه تهران نیز برگزار می‌شود.

در فرهنگ ایران باستان جشن فروردینگان فرصتی بود تا مردم روان درگذشتگان را نیز در شادی خود شریک کنند. این جشن باستانی امروزه در کشورمان توسط پیروان زرتشت برگزار می‌شود. اگر درباره این سنت تاریخی نظری دارید، می‌توانید آن‌ را با ما و سایر کاربران کجارو در میان بگذارید.

منبع عکس کاور: yza.org.ir؛ عکاس: نامشخص