دیوالی: جشن پرشکوه هند برای پیروزی خیر بر شر

دیوالی یکی از بزرگ‌ترین جشنواره‌های هند است که با نام جشن نور نیز شهرت دارد و به‌طور گسترده در کشورهایی همچون نپال، مالزی، فیجی و سایر جوامع دور از وطن در جنوب آسیا برگزار می‌شود. بیش از یک میلیارد هندو، سیک، جین و بودایی در سراسر جهان دیوالی را جشن می‌گیرند. آن‌ها در طول مراسم جشن دیوالی تمامی خانه‌ها، ساختمان‌ها و مکان‌های عمومی شهر را چراغانی می‌کنند و به آتش بازی می‌پردازند. در این جشن مردم با خانواده خود دور هم جمع می‌‌شوند، شیرینی می‌خورند و به یکدیگر هدیه می‌دهند.

درباره دیوالی بیشتر بدانید:

«دیوالی» (Diwali) از کلمه سانسکریت «دیپاوالی» (deepavali) به‌معنای «ردیف‌ نور» گرفته شده است. این واژه کنایه از پیروزی نور بر تاریکی و غلبه خیر بر شر است. سنت‌های جشن دیوالی بر اساس منطقه و مذهب تفاوت‌هایی دارند؛ ولی به‌صورت کلی اسطوره‌ها و داستان‌های تاریخی این جشن دارای مضامین عدالت و رهایی هستند.

منبع عکس: وب‌سایت Edition.cnn.com. عکاس: Rafiq Maqbool

دیوالی در فصل پاییز بین اکتبر و نوامبر برگزار می‌شود و تاریخ آن هر سال تغییر می‌کند. این جشن پنج روز طول می‌کشد و جشن اصلی نیز در روز سوم است. زمان این جشن در هند و در سال ۲۰۲۴ میلادی از روز ۲۹ اکتبر (هشتم آبان ۱۴۰۳) آغاز می‌شود و تا سوم نوامبر (۱۳ آبان ۱۴۰۳ خورشیدی) ادامه دارد.

جشن اصلی در روز سوم، پس از غروب خورشید و هنگامی که ماه در آسمان قابل‌مشاهده است، اجرا می‌شود؛ بنابراین، ۳۱ اکتبر ۲۰۲۴ میلادی (۱۰ آبان ۱۴۰۳)، روز ایدئالی برای برگزاری جشن دیوالی خواهد بود. ناگفته نماند در برخی از شهرها مردم جشن دیوالی را در یکم نوامبر ۲۰۲۴ برگزار خواهند کرد.

روزهای جشن دیوالی هرکدام نام و داستان خود را دارند. این روز‌ها به‌ترتیب شامل موارد زیر است:

«دانتراس» (Dhanteras) به اولین روز از دیوالی گفته می‌شود. بسیاری از مردم این روز را به نیت خوش‌شانسی و رفاه و با خریدن طلا، نقره، ظروف و سایر لوازم خانه جشن می‌گیرند. برخی خانه‌هایشان را تمیز می‌کنند تا از «لاکشمی» (Lakshmi)، الهه ثروت و رفاه، میزبانی کنند و بعضی نیز به پرستش «دانوانتاری» (Dhanvantari)، خدای «آیورودا» (Ayurveda)، و «یاماراج» (Yamaraj)، خدای مرگ، می‌پردازند.

دومین روز از دیوالی که «چوتی دیوالی» (Choti Diwali) یا «ناراکا چاتورداشی» (Naraka Chaturdashi) نامیده می‌شود، نشان‌دهنده شکست «لرد کریشنا» (Lord Krishna) از پادشاه شیطان «ناراکاسورا» (Narakasura) است. مردم در این روز زودتر از معمول از خواب بیدار می‌شوند و پس از حمام کردن، به نظافت خانه می‌پردازند. همچنین پختن شیرینی و تزیین خانه‌ها نیز در روز چوتی دیوالی مرسوم است.

دیوالی یا «لاکشمی پوجا» (Lakshmi Puja) به روز سوم و مهم‌ترین روز از جشنواره دیوالی گفته می‌شود. در این روز علاوه بر مراسم پرستش الهه لاکشمی، افراد خانواده دور هم جمع می‌شوند و به یکدیگر هدیه می‌دهند و غذاهای خوش‌طعم و شیرینی‌های لذیذ میل می‌کنند.

منبع عکس: وب‌سایت Edition.cnn.com. عکاس: Narinder Nanu

روز چهارم جشنواره دیوالی، «پادوا» (Padwa) یا «گواردان پوجا» (Govardhan Puja) نام دارد. در این روز روابط بین زن و شوهر را گرامی می‌دارند و مردان اغلب به‌منظور قدردانی، برای همسران خود هدیه می‌خرند. در برخی روایات، روز پادوا یادبود روزی است که در آن لرد کریشنا، تپه گواردان را برای محافظت از روستاییان در برابر باران ناشی از خشم «لرد ایندرا» (Lord Indra) بلند کرد. همچنین در این روز مجسمه‌های گلی ساخته می‌سازند و مجسمه‌های قدیمی را بازسازی می‌کنند. برخی نیز غذا می‌پزند و آن را به کریشنا تقدیم می‌کنند.

روز آخر از جشن دیوالی را برای عشق میان خواهران و برادران و به افتخار پیوند عاطفی بین «لرد یاما» (Lord Yama) و خواهرش «یامی» (Yami) یا «یامونا» (Yamuna) جشن می‌گیرند. در روز «بای دوج» ( (Bhai Dooj)) گاهی خواهران یک علامت قرمز روی پیشانی برادران خود می‌گذارند و برادران نیز به آن‌ها هدیه می‌دهند.

دیوالی عمدتا توسط هندوها، سیک‌ها، جین‌ها و بودایی‌ها برگزار می‌شود؛ اما بسیاری از مردم جهان این جشن را همچون کریسمس و فارغ از دین و مذهب، جشن می‌گیرند.

معنی دیوالی در مناطق مختلف ممکن است با تعابیر متفاوتی همراه باشد. به‌طور نمونه یکی از افسانه‌ها از حماسه هندو، «رامایانا» (Ramayana) می‌آید؛ به‌ این صورت که در طول تبعید «شاهزاده راما» (Prince Rama؛ خدای ویشنو) و همسرش «سیتا» (Sita؛ الهه لاکشمی)، سیتا توسط «پادشاه دیو راوانا» (demon king Ravana) دزدیده می‌شود. سپس نبردی میان شاهزاده راما و راوانا شکل می‌گیرد و راما در این نبرد پیروز می‌شود و سیتا را نجات می‌دهد. برای برخی از هندوها، دیوالی نشان‌دهنده بازگشت پیروزمندانه راما و سیتا به پادشاهی پس از ۱۴ سال تبعید است.

منبع عکس: وب‌سایت Edition.cnn.com. عکاس: Xavier Galiana

برخی از هندوها در جنوب هند، شکست لرد کریشنا از ناراکاسورا را جشن می‌گیرند که منجر به نجات ۱۶,۰۰۰ دختر از بند اسارت شیطان شد. در غرب هند نیز جشن دیوالی گرامیداشت روزی است که لرد ویشنو، پادشاه دیو بالی را برای حکومت به زمین تبعید می‌کند.

سیک‌ها، دیوالی را با عنوان «باندی چور دیواس» (Bandi Chhor Divas) به‌معنای «روز آزادی» جشن می‌گیرند. علت و فلسفه این نام‌گذاری، آزادی «گورو هارگوبیند» (Guru Hargobind)، ششمین گورو (آموزگار و راهنمای دینی) سیک‌ها، به‌همراه ۵۲ پادشاه هندو از زندان جهانگیر (امپراتور مغول) بوده است. بر اساس روایات، «جهانگیر مغول» در ابتدا تنها دستور آزادی گورو هارگوبیند را می‌دهد؛ اما وی از رفتن بدون خانواده سلطنتی خودداری می‌کند. پس از آن جهانگیر اعلام کرد فقط کسانی می‌توانند همراه با گورو بروند که ردای او را نگه‌ دارند؛ به همین علت گورو تعداد ۵۲ منگوله به ردای خود آویزان کرد تا تمام فرمانرواها بتوانند با او همراه و آزاد شوند.

برای جین‌ها، دیوالی به‌معنای روزی است که «لرد ماهاویرا» (Lord Mahavira)، آخرین رهبر معنوی آن‌ها از دنیا رفت و بر اساس تفکرات، جسم خود را در دنیا رها کرد و به روشنگری دست یافت. جشن دیوالی برای افراد با ادیان بودایی نیز روزی است که «امپراتور آشوکا» (Ashoka؛ پسر یکی از شاهان سلسله موریان) آیین بودا را پذیرفت.

جشن دیوالی علاوه بر سنت‌های رایج شامل تزیین خانه‌ها، خرید طلا و لوازم منزل، برافروختن ترقه، آتش بازی و ضیافت‌های غذا و شیرینی، آداب دیگری نیز دارد. به‌عنوان نمونه در برخی مناطق هند مردم بازی‌های گروهی با تاس انجام می‌دهند. این بازی‌ها از افسانه‌ای نشئت می‌گیرد که در آن «خدای شیوا» و همسرش «پارواتی» (Parvati) بازی تاس انجام می‌دهند؛ از این‌رو هندوها بازی در این ایام را خوش یمن می‌دانند.

دیوالی همچنین آغاز سال مالی هندوها را نشان می‌دهد و بسیاری از مشاغل، تجار و مغازه‌داران در طول تعطیلات و جشنواره دیوالی، برای سال مالی جدید برنامه‌ریزی می‌کنند.

منبع عکس: وب‌سایت Edition.cnn.com. عکاس: Manjunath Kiran

آیا تجربه شرکت در جشنواره دیوالی را داشته‌اید؟ به نظر شما کدام افسانه دیوالی جذاب‌تر است؟ اگر نظری دارید، در بخش دیدگاه‌های همین مقاله با ما و دیگر همراهان کجارو به اشتراک بگذارید.

منبع عکس کاور: وب‌سایت Edition.cnn.com. عکاس: Sanjay Kanojia