روز مردگان مکزیک؛ جشن بازگشت ارواح به دنیای زندگان

جشن روز مردگان سنتی دیرینه و از مهم‌ترین جشن‌های مکزیک است که ریشه‌ آن به هزاران سال قبل، پیش از ورود مهاجران اسپانیایی، بازمی‌گردد. به گفته مکزیکی‌ها این روز، فرصتی است برای یادآوری و گرامی‌داشت عزیزانی که از دست داده‌ایم. در چنین روزی به آن‌ها اجازه می‌دهیم تا حتی برای یک شب هم که شده، به خانه‌هایمان بازگردند و حضورشان را احساس کنیم. در حال حاضر، این جشن تلفیقی از سنت‌های کاتولیک و عرفانی مکزیک است که آن را راهی برای یادآوری و گرامی‌داشت عزیزان از دست‌رفته می‌دانند.

غرفه‌ها و بازارهای پرجنب‌وجوشی که هنگام برگزاری جشن روز مردگان برپا می‌شوند، به فروش جمجمه‌های تزیین‌شده با شکر یا شکلات می‌پردازند. مغازه‌ها و رستوران‌ها با کاغذهای رنگی و ویترین فروشگاه‌ها با شاخه گل‌های همیشه‌ بهار آراسته می‌شوند. افراد در خانه‌ها عکس‌ اجداد خود را در کنار شمع‌ها و شیرینی سنتی مکزیکی روی محراب قرار می‌دهند و فضای خانه را با بوی عود معطر می‌کنند.

درباره روز مردگان مکزیک بیشتر بدانید:

• معرفی روز مردگان مکزیک
• روز مردگان چه زمانی است؟
• تاریخچه روز مردگان
• آداب و رسوم جشن روز مردگان
• محراب روز مردگان
• کدام گل ها نماد روز مردگان هستند؟
• شیرینی روز مردگان
• روز مردگان در ایران

معرفی روز مردگان مکزیک

«روز مردگان» (the Day of the Dead) که به‌عنوان سنتی قدیمی، سال‌ها است با فرهنگ مردم مکزیک عجین شده، در سال‌های اخیر به جاذبه‌ای مهم تبدیل شده است. گردشگران به شهرها و روستاهای سراسر کشور سفر می‌کنند تا محراب‌های رنگارنگی را مشاهده کنند که برای دعوت ارواح به دنیای زندگان برپا می‌شوند.

_{منبع عکس: سایت garzablancaresort.com. عکاس: نامشخص}

روز مردگان بارها در بسیاری از فیلم‌های مشهور و تبلیغات برندهای بزرگ به نمایش در آمده است؛ اما هم‌چنان برای مردم مکزیک به‌عنوان سنتی خانوادگی شناخته می‌شود و فرصتی است تا یاد و خاطر عزیزان از دست رفته‌شان را گرامی بدارند. این مراسم قدرت مکزیکی‌ها را در جهان پر از خشونت و تراژدی نشان می‌دهد؛ چراکه همچنان برای ادامه حیات و خندیدن به هر چیزی، حتی مرگ، تلاش می‌کنند.

روز مردگان در دیگر کشورها

روز مردگان، در اصل سنتی مکزیکی است؛ اما طبق این رسم دیرینه، دیگر کشورهای کاتولیک جهان هم به متوفی احترام می‌گذارند. در فیلیپین، اقوام با آوردن گل و روشن کردن شمع، بر سر مزار مردگان‌شان حاضر می‌شوند.

_{منبع عکس: سایت garzablancaresort.com. عکاس: نامشخص}

در برزیل، روز مردگان با عنوان «روز ارواح» (All Souls' Day)، در راستای احترام به مردگان شناخته می‌شود. در بسیاری کشورها، از جمله ایالات متحده، دوم نوامبر را به‌عنوان روز مردگان می‌شناسند. در این روز کاتولیک‌ها به یاد مردگان برای آن‌ها دعا می‌کنند.

روز مردگان چه زمانی است؟

تاریخ برگزاری جشن مردگان دوم نوامبر است. طبق باورهای عامه مردم، در این روز، ارواح مردگان به دنیای زنده‌ها باز می‌گردند؛ البته جشن از ۲۸ اکتبر آغاز می‌شود و هرروز به‌نوعی از مرگ اختصاص دارد.

_{منبع عکس: سایت nytimes.com. عکاس: Edgard Garrido}

مثلا یک روز، مخصوص افرادی است که در سانحه تصادف جان باخته‌اند و روز دیگر مختص کودکانی است که قبل از غسل تعمید مرده‌اند. یکم نوامبر نیز ویژه کودکان و افرادی است که زندگی پاکی داشته‌اند.

تاریخچه روز مردگان

قدمت جشن روز مردگان به هزاران سال پیش بازمی‌گردد و در فرهنگ‌های بومی ریشه دارد؛ البته پایه و اساس این روز متاثر از فرهنگ مردم «آزتک» (Aztec) است.

_{منبع عکس: سایت nytimes.com؛ عکاس: Hector Vivas}

در فرهنگ آزتک، مرگ اتفاقی گذرا بود و ارواح مردگان می‌توانستند برای دیدار با زنده‌ها به این دنیا بازگردند؛ البته اسپانیایی‌ها پس از قرن شانزدهم، این سنت دیرینه را به تقویم کاتولیک‌ها افزودند و آن را به‌صورت یک جشن همگانی برگزار می‌‌کردند.

آداب و رسوم جشن روز مردگان

جشن مردگان مکزیک با توجه به آداب و رسوم هر منطقه برگزار می‌شود؛ البته وجه اشتراک‌هایی هم دارند. مردم معمولا عکس‌های عزیزان فوت‌شده خود را همراه با غذاها و نوشیدنی‌های موردعلاقه آن‌ها، روی میز یادبود یا همان محراب قرار می‌دهند. در برخی از نقاط کشور، مانند «ایالت مورلوس» (Morelos)، خانواده‌ها درهای خانه خود را باز می‌گذارند تا افرادی که تمایل به شرکت در این مراسم دارند، وارد خانه شوند و از آن‌ها با غذاهایی مانند «پان د مورتو» یا «نان مردگان» (Bread of the Dead، شیرینی سنتی مکزیکی) و «آتوله» (atole، نوعی نوشیدنی‌ تهیه ‌شده از ذرت) پذیرایی می‌کنند. در روز دوم نوامبر، بسیاری از مردم به قبرستان‌ها می‌روند تا گل‌ها، شمع‌ها و دیگر هدایای خود را روی قبرها بگذارند.

_{منبع عکس: سایت mexperience.com. عکاس: Marcos Elihu Castillo Ramirez}

با افزایش محبوبیت جهانی این سنت دیرینه، به‌ویژه با ساخت فیلم‌های هالیوودی مانند «کوکو» (Coco) و «کتاب زندگی» (The Book of Life)، جشن‌ها بزرگ‌تر و مجلل‌تر شدند.

فیلم ۲۰۱۵ جیمز باند به نام «اسپکتر» (Spectre)، رژه بزرگ روز مردگان در مرکز شهر مکزیکو سیتی را به نمایش گذاشت. مقامات، بر اساس این فیلم، نسخه واقعی آن را که شامل رقصندگان با لباس‌های رنگارنگ و رژه‌هایی با تصاویر جمجمه‌های بزرگ بود، در میان شهر اجرا کردند. از آن زمان به بعد، این رژه به یک جاذبه مهم گردشگری برای پایتخت مکزیک تبدیل شد؛ تا جایی‌که در سال ۲۰۱۹، تعداد ۲٫۶ میلیون نفر از آن بازدید کردند. شهرهایی از ایالات متحده مانند لس‌آنجلس، شیکاگو و سن ‌آنتونیو که شمار زیادی از مکزیکی‌ها در آن ساکن هستند، جشن‌های باشکوهی از جمله رژه‌ها، بازارهای خیابانی و نمایشگاه‌های جذاب و دیدنی برگزار می‌کنند.  

محراب روز مردگان

محراب‌های روز مردگان در سه نوع با طبقات مختلف تهیه می‌شوند: 

• دو طبقه‌ای، نماد زمین و آسمان است.
• سه طبقه‌ای، می‌تواند نمایانگر بهشت، زمین و برزخ باشد.
• هفت طبقه‌ای، نشان‌دهنده هفت مرحله برای ورود به زندگی پس از مرگ یا هفت گناه کبیره است.

_{منبع عکس: سایت lolascocina.com. عکاس: نامشخص}

هر محراب شامل مواردی است که به چهار عنصر زمین، آب، هوا و آتش اشاره می‌کند.

• خاکستر یا خاک روی محراب، به‌طور معمول نمادی از عنصر زمین است.
• لیوان آب به ارواح اجازه می‌دهد تا تشنگی خود را پس از یک سفر طولانی رفع کنند.
• معمولا از دستمال کاغذی طرح‌دار با نقوش پیچیده برای نمایش هوا استفاده می‌شود.
• شمع‌ها نشانه آتش هستند و به هدایت ارواح به خانه کمک می‌کنند.

همچنین در محراب موارد دیگری قرار می‌گیرد که از میان آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• روی محراب شیرینی محلی پان د مورتو و جمجمه‌های کوچکی قرار می‌دهند که از شکر یا شکلات ساخته شده‌اند.
• برای محراب کودکان فوت‌شده، یک سگ اسباب‌بازی کوچک قرار داده می‌شود.
• غذا، نوشیدنی یا سایر اقلام موردعلاقه مردگان هم از دیگر موارد موجود در محراب هستند.
• قالیچه بافته شده از حصیر روی میز هم این امکان را برای ارواح فراهم می‌کند تا در مکانی استراحت کنند.
• «کوپال» (copal) نوعی بخور برای پاکسازی فضا است که روی محراب قرار می‌گیرد.

کدام گل ها نماد روز مردگان هستند؟

مهم‌ترین گل در روز مردگان، گل «همیشه بهار» (Marigold) است. گلبرگ‌های زرد روشن این گل نمایانگر خورشید است و به‌عنوان راهنما برای روح مردگان در بازگشت به خانه عمل می‌کند.

_{منبع عکس: سایت garzablancaresort.com. عکاس: نامشخص}

گل‌های مهم دیگر محراب شامل «گل چشماری سفید» (White Baby’s Breath) می‌شود که نمایانگر خلوص است. همچنین از نوعی گل مخملی قرمز روشن به نام «تاج خروس» (Rooster's Comb) برای رنگ بخشیدن به محراب استفاده می‌شود.

شیرینی روز مردگان

شیرینی محبوب و مرسوم روز مردگان، پان د مورتو است که به‌عنوان شیرینی سنتی مکزیکی در محراب قرار داده می‌شود. اغلب خانواده‌ها در طول ماه اکتبر از این شیرینی استفاده می‌کنند. این شیرینی ریشه در فرهنگ آزتک دارد. مردم آزتک نه‌ تنها در این جشن، بلکه در دیگر جشن‌های‌ خود از انواع شیرینی سنتی استفاده می‌کردند.

_{منبع عکس: سایت viveusa.mx. عکاس: Marcos Elihu Castillo Ramirez}

شیرینی پان د مورتو را به‌صورت گرد تهیه می‌کنند و روی آن طرحی از جفت استخوان متقاطع و برجسته‌ دیده می‌شود که نمادی از جمجمه است. سپس، روی آن شکر یا مواد دیگری می‌پاشند.

روز مردگان در ایران

در ایران، روزی مشابه با روز مردگان مکزیک وجود ندارد؛ اما در فرهنگ ایرانی هم مراسم‌هایی به یاد و گرامی‌داشت درگذشتگان برگزار می‌شود.

در فرهنگ ایرانی برگزاری مراسم یادبود و فاتحه‌خوانی در روزهای سوم، هفتم، چهلم و سالگرد درگذشت مردگان بسیار اهمیت دارد. در مناسبت‌هایی مانند شب یلدا و اعیاد مذهبی مانند عید فطر و عید قربان، خانواده‌ها به دیدار قبور درگذشتگان می‌روند و یادشان را گرامی می‌دارند. همچنین، پنجشنبه‌ها به‌ویژه پنجشنبه آخر سال در ایران به‌عنوان روزی برای یادآوری عزیزان از دست‌رفته، شناخته شده است و بسیاری از ایرانیان در این روزها به قبرستان‌ها می‌روند، گل می‌برند و برای عزیزان خود فاتحه می‌خوانند. 

_{منبع عکس: سایت yjc.ir. عکاس: نامشخص}

شما هم اگر تابه‌حال در مراسم روز مردگان مکزیک و دیگر کشورهای جهان شرکت کرده‌اید یا در خصوص نحوه برگزاری و آداب و رسوم این مراسم اطلاعات دیگری دارید، تجربه‌های خود را با مخاطبان کجارو در میان بگذارید.

_{منبع عکس کاور: سایت garzablancaresort.com. عکاس: نامشخص}