زابل

زابل شهری زیبا در استان سیستان و بلوچستان است که آثار تاریخی زیادی را در دل خود جای‌داده است.طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ جمعیت زابل ۱۳۷٬۷۲۲ نفر است

شهرستان زابل با مساحت ۳۴۴ کیلومترمربع در ضلع شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان قرارگرفته است. شهرستان زابل از شمال به شهرستان نیمروز، از شرق به شهرستان هیرمند و از جنوب به شهرستان‌های هامون و زهک و از غرب به شهرستان هامون محدود می‌شود.

فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان ۲۰۷ کیلومتر است. فاصله زابل تا تهران ۱۵۴۸ کیلومتر و ارتفاع از سطح دریا ۴۸۰ متر است.

آب‌وهوای زابل از نوع بیابانی و گرم و خشک با حداقل دما در دی‌ماه ۷ درجه و حداکثر دما در تیرماه بالای ۴۵ درجه گزارش‌شده است. جریان باد در شهرستان در کلیه فصل‌ها برقرار است، بادهای ۱۲۰ روزه حاصل توده‌های پرفشار غربی است که در فصل تابستان از شمال شرق به جنوب شرق می‌وزد. حداکثر وزش این باد در تیرماه به ۱۰۰ کیلومتر در ساعت هم می‌رسد که در مسیر باعث جابجایی ریگ‌های روان می‌شود و طوفان‌های شن، تپه‌ماهور و ماسه‌بادی‌ها را شکل می‌دهد.

به دلیل میزان ذرات معلق در هوا زابل در لیست آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار دارد.

هیرمند، قدیمی‌ترین بخش زابل است که در کتیبه‌های تاریخی به آن اشاره‌شده است. در دوران حکومت هخامنشیان و اشکانیان و ساسانیان، نام‌های مختلفی به منطقه زابل داده‌شده است.در برخی متون منظور از سرزمین نیمروزبه معنای نصف‌النهار مبدأ بوده که دانشمندان ایرانی و مسلمان آن را به اثبات رسانیده اند که از سیستان عبور می‌کند.

زابل امروز، درگذشته زمین‌هایی با تپه‌هایی از رسوبات دریایی بود که قسمتی از آن در مسیر رودخانه قرار داشت با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی‌های اطراف آن اضافه شد و بااتصال این منطقه به روستای حسین‌آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردید. بعدها تأسیس پادگان نظامی بر اهمیت این منطقه افزود.

از ارتفاعات مهم زابل، کوه خواجه و قلعه رستم است که در غرب زابل قرار دارد. در بالای این کوه تصویری از رستم پهلوان که گرزی دو سر در دست دارد، نقش‌بست‌هاست. در دامنه‌های جنوبی آن‌هم ویرانه‌های بناهای منسوب به دوره اشکانیان به‌جامانده که در زمان خود بسیار باشکوه بوده است.

 پوشاک مردان این خطه شامل دستار، سرپوش، پيراهن و شلوار است. به دستار در زبان محلی لنگوته، می‌گويند و بيشتر به رنگ سفيد است. پيراهن مردان بلند و تا سر زانو است شلوارش نيز به همان صورت ساده يا چين‌دار خواهد بود. روی لباس مجالس و افراد مرفه ابريشم‌دوزی می‌شود. همچنين مردان سيستانی جليقه‌ای روی پيراهن می‌پوشند كه به آن باسكت يا جلیقه می‌گويند. 

لباس زنان سیستانی و زابلی، ساده و با سوزن‌دوزی‌های زیباست. ازجمله لباس زنان بلوچ باید به سرپوش یا چارقد، روبند و کلاه اشاره‌کنیم. باید گفت آنچه زیبایی پوشاك زنان بلوچ را كامل و دوچندان می‌کند، زیورآلاتی از طلا و جواهرات است كه ساخت آن نیز یكی از هنرهایی سنتی و اصیل منطقه است.

نان‌ها و شیرینی‌های محلی زابل بسیار معروف هستند. از محبوب‌ترین شیرینی‌های محلی این ناحیه می‌توان به نان‌روغنی، چلبک، کلوچه خرمایی و قندی اشاره کرد.

ازجمله صنایع‌دستی محبوب منطقه سیستان و شهر زابل می‌توان به سوزن‌دوزی، خامه‌دوزی، پریوار دوزی، سیاه دوزی، سکه دوزی و آینه‌دوزی، حصیربافی، خولک بافی، سیس بافی و ساخت جواهرات،توتن‌سازی (بلم‌سازی) اشاره کرد

غذاهای محلی سیستان چنگالی، غلور، آچار، کشک زرد، گندم شیر، املت سوزی، تجگی، پوری، شورو، لندو، لتی، گندم بریو، کشک کولی، خرمابریون، اشکنه کشته، چولی، بورک، دوغ بر، ماهی شیرپز، رخمی، قروت، پوچ، قتلمه دیگی، اشکنه آرددستمال، اوجیزک، اشکنه انارترش، گرماست، رشته بریو، اوجیزک گشنیز، کلوچه قندی، کلوچه خرمایی، ترکی، آرددستمال، کورگی، قوتوی سیستانی، شیرینک، شیره هندوانه، چمچه ریزک، پله است.

جاذبه های تاریخی این شهر شامل محوطه‌های تاریخی، قلعه رستم که در ۶۰ کیلومتری جنوب غربی زابل قرار دارد و قلعه کهک کهزاد، مجتمع بقیه‌الله، گمرک بلژیکی‌ها، کاروانسرای فرنگی، آسبادهای حوض دار، بانک ایران و انگلیس، موزه مردم‌شناسی، آرامگاه خواجه غلطان، دهانه غلامان، آتشکده کرکویه، تخت عدالت، کوه خواجه، قلعه سام، سه کوهه، شهر سوخته، دهانه غلامان، قلعه رامرود، قلعه مچی، قلعه تپه، قلعه رستم، چاه نیمه در ۵۰ کیلومتری زابل، آرامگاه خواجه غلطان، زیارتگاه بی‌بی دوست و ارگ خان ملک کیانی بلوچ از اماکن دیدنی و تاریخی زابل هستند. است.

روستای تاریخی قلعه‌نو، منطقه شکارممنوع مک سرخ، جنگل شیله از مناطق خوش آب‌وهوای زابل است.