دماوند

دماوند یکی از شهرهای استان تهران و مرکز شهرستان دماوند است که شهرداری آن در سال ۱۳۱۲ تأسیس شده است. دوماه‌بند، دنباوند و دمابند نام‌های قدیمی این شهر است. قله باشکوه و زیبای دماوند در شمال شهر دماوند قرار داشته و از جاذبه مهم این شهر و علت نامگذاری شهر به دماوند است. این قله بلندترین قله آتش‌فشانی آسیا و نخستین اثر طبیعی است که در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

در محله‌های اين شهر درختان چنار قدیمی وجود دارد که حداقل ۴۰۰-۵۰۰ سال قدمت داشته و باعث زیبایی هر چه بیشتر محله‌ها شده است.

دماوند به همراه پیرامونش به شماره سند ۵۶ در تاریخ ۱۳۱۰/۶/۲۴ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است. این شهر پس از تهران دارای بيش‌ترين آثار تاريخی و طبيعی استان تهران است.

دماوند یکی از کهن‌ترین شهرها و نخستین شهرهای اسطوره‌ای تاریخ ایران است. تاریخ ساخت این شهر با شهرهای اصطخر و بلخ یکسان به نظر می‌رسد.

بنا به پژوهش‌های باستان‌شناسی تعدادی گور با شیوه‌های تدفین متفاوت در منطقه ولیران متعلق به اوایل دوران اشکانیان قرار دارد. همچنین چهار ریتون سفالی و سکه‌هایی متعلق به مهرداد دوم (۱۲۴ تا ۸۷ پیش از میلاد)، اردوان دوم، سنتروک، ارد اول از دوران اشکانی کشف شده است. بقایای قلعه‌ دوران ساسانیان و چند سکه نقره از زمان خسرو دوم در بخش غربی دماوند کشف شد. ساتراپ‌های دماوند روی کتیبه شاپور اول در کعبه زردشت (۲۴۰–۲۷۰ میلادی) و کتیبه پایکولی از زمان نرسی (۲۹۳–۳۰۲ میلادی) حک شده است.

شهر دماوند در دامنه قله دماوند و در ميان دره حاصلخيز و با صفا و در ۲۵ كيلومتری جنوب قله دماوند و در ۷۰ كيلومتری شرق تهران قرار دارد.  این شهر از سطح دریا ۱۹۶۰ متر بلندی دارد. همسایگان این شهرستان از شمال شهرستان‌های قائم شهر، بابل و آمل، از جنوب شهرستان گرمسار، از جنوب غربی شهرستان ورامين، از شرق شهرستان سمنان و از غرب شهرستان شميرانات است.

بیشترین بخش این شهرستان کوهستانی بوده و كوه‌های بلندی مانند سياه‌چال و چنگيز چال در شمال و كوه‌های قره‌قاچ در جنوب و جلگه‌های گيلاوند و رودهن و بومهن كه دارای شيب اندکی به طرف جنوب هستند، در قسمت میانی شهرستان قرار دارند.

دماوند در بخش ميانی، اقليم نيمه استپی سرد و در ارتفاعات اقليم نيمه كوهستانی دارد. بیشتر بارش‌ها به صورت برف است. بیشترین درجه حرارت در تابستان ۳۵ درجه سانتی‌گراد و کم‌ترین آن در زمستان تا ۲۰- درجه می‌رسد. ميزان بارندگی در این شهر ۳۲۵ ميلی‌متر است.

زمين‌های آبرفتی نسبتاً وسيع در بخش‌های مركزی دماوند قرار داشته که موقیت مناسبی را برای کشاورزی دارد و دارای زمين‌های زير كشت و باغ‌های ميوه است. انواع ميوه‌ها و محصولات كشاورزی مانند سيب، گلابی، قيسی، گيلاس، آلبالو ، سيب زمينی، گردو، لوبيا، گندم، گوجه و خيار از فرآورده‌های این مناطق است.

بنا به سرشماری سال ۱۳۹۵ ایران، جمعیت شهر دماوند ۴۸٬۳۸۰ نفر‌ است مردم شهر مسلمان بوده و دارای مذهب شیعه هستند. مردم شهر به زبان تاتی صحبت می‌کنند اما زبان‌های فارسی، ترکی، مازندرانی و کردی نیز رایج است. لازم به ذکر است که دماوند دومین شهر بزرگ و پرجمعیت تات‌نشین در ایران محسوب می‌شود.

مردم این شهر لباس محلی خاصی ندارند مردها از شلوار گشاد و پیراهن بلندی که کمر چین نیز روی آن بسته می‌شد و کلاه‌هایی که عرق چین نام داشت استفاده می‌کردند. شلیته به همراه شلوار نیز پوشش زنان این منطقه بود.

جاجیم، نمد، پارچه‌های نخی، روتختی، حوله، سفره، گیوه، منبت، معرق و … از صنایع دستی شهر دماوند است.

توتک، حلوا لوز، حلواهای دیگر، نان محلی، عسل، آبنبات کیلان و …‌ از سوغاتی‌های معروف دماوند محسوب می‌شود. عسل دماوند از نظر جنس و مرغوبيت در بازار معروف است. تولید عسل آویشن و عسل گَوَن که جنبه درمانی دارد، از گیاهان آویشن و گَوَن در کوه‌های این شهرستان تولید می‌شود که بسیار رایج است.

کوه دماوند، چشمه اعلاء، برج شیخ شبلی، مسجد جامع دماوند، غار رودافشان، آبشار تیزاب، رودخانه دماوند، حمام تاریخی محله درویش، منطقه ولیران،‌‌ امامزاده عبدالله و خلیل الله، امامزاده عبدالله و عبيدالله، آبشار جنگلک، چشمه سیاه سنگ، دشت مشا، دریاچه تار و هویر، دژ گل خندان و آبشار آینه رود فرح افزا از مکان‌های دیدنی شهر دماوند است.