شهرستان خلخال با جمعیت ۸۶۷۳۱ نفر در سرشماری انجام شده در سال ۱۳۹۵ و وسعت ۳۹۷۹ کیلومتر مربع، با قدمت ۴۰۰۰ ساله در جنوب استان اردبیل واقع شده و از شمال به اردبیل، از شرق به کوههای تالش و استان گیلان، از جنوب به استان زنجان و از غرب به میانه ختم میشود.
درباره خلخال بیشتر بخوانید:
درباره خلخال
عکس از دیجیکالا (عکاس: نامشخص)
خلخال در دوران قاجار وقایع زیادی را تجربه کرده است که یکی از آنها قیام میرزا کوچک خان جنگلی در این شهر و تصرف بخشی از قسمتهای آن بوده است. در مورد وجه تسمیه خلخال هم باید گفت که این شهر بهدلیل شرایط اقلیمی و خصوصیات طبیعی، در نقاط مختلف خود آبوهوای متفاوتی دارد و وضعیت هوا مدام در حال تغییر است؛ به همین دلیل در گذشته به این شهر «خال خال» میگفتند و نام آن با گذر زمان به خلخال تغییر پیدا کرده است.
مردم خلخال که از قوم ترک هستند و اکثر اهالی روستاهای اطراف این شهر به زبان ترکی آذربایجانی تکلم میکنند. البته زبان تاتی که روزگاری در پهنه وسیعی از ایران (از خراسان گرفته تا آذربایجان) در بخشهایی از این شهر که شامل شاهرود، کردی کرمانجی و خورش رستم میشود، نیز رواج دارد.
آب و هوای خلخال
عکس از گوگلمپ (عکاس: Earth Earthy)
خلخال در یک منطقه کوهستانی واقع شده و پوشش گیاهی آن در دامنه شرقی بسیار چشمگیر از دامنه غربی آن است. خلخال تابستانهای معتدل و بسیار لذتبخش و زمستانهای سردی دارد. ارتفاعات کوههای تالش که در فاصله بسیار کمی از این شهر واقع شدهاند، سرد و پربرف بوده و بخشی از شهر که در کنار رودخانه قزلاوزن قرار گرفته است، گرم و مرطوب است. زمستان خلخال تقریبا ۵ ماه طول میکشد و بارش سنگین موجب مسدود شدن برخی از جادههای منتهی به این شهر مانند جاده اسالم- خلخال میشود.
آداب و رسوم مردم خلخال
عکس از وبسایت iranhotelonline.com (عکاس: نامشخص)
لباس محلی استان اردبیل که شامل همان لباس محلی ایل شاهسون و ارس باران است، در این شهر مورد استفاده قرار میگیرد. لباس مردان شامل کت، شلوار و کلاه کِپی (که شبیه کلاه محلی مردان گیلکی بوده) و لباس زنان هم شامل چارقد گلداری (روسری)، شلوار گشاد، پیراهنهای دوخته شده از پارچههایی با رنگهایی شاد و متنوع و جلیقه بدون آستین است. معمولا روی این جلیقهها سکههایی از طلا و نقره دوخته میشود که تعداد آنها نشاندهنده ثروت خانوادگی فرد است.
یکی از آیینهای شناختهشده این شهر، رسم تکم گردانی است که در حقیقت یک نمایش عروسکی است که دو یا سه هفته قبل از شروع سال آغاز نو اجرا میشود و عروسگردانی به تکمچی نمایشی با تکم (عروسک) همراه با شعر و آواز اجرا میکند.
مراسم شب چهارشنبه سوری پررنگتر از سایر نقاط ایران برگزار میشود. در این شب خانواده عروس هدیهای تحتعنوان خنچه که معمولا یک سینی بزرگ که دربردارنده هدایایی همچون شاخههای گل، کله قند، آجیل و شیرینی، البسه و... است، به خانواده داماد میدهند. البته این رسم تنها در نخستین سال نامزدی انجام میشود. در ضمن در شب چهارشنبه سوری غذاهای مخصوصی مانند شش انداز (غذایی محلی متشکل از بادمجان، مغز گردو، رب انار و پیاز)، پلوماهی و شیربرنج نیز پخته میشود.
صنایع دستی و سوغات خلخال
عکس از گوگلمپ (عکاسان: mosto qoli)
از سوغات و صنایع دستی خلخال میتوان به نانهای روغنی و شیرینیهای محلی، عسل با کیفیت (عسل خلخال یکی از مرغوبترین عسلهای کشور است و فرآوردههای آن مانند شیرعسل، هویج عسل (که مختص شهر خلخال هستند)، جورابهای پشمی دستباف، شال و قالیچه و جاجیم خلخال که شهرت جهانی دارد، اشاره کرد.
غذای محلی خلخال
عکس از وبسایت kalleh.com (عکاس: نامشخص)
از غذاهای محلی خلخال میتوان به آش دوغ، آش رزین، آش میوه (آشی مقوی از انواع میوههای خشک شده مانند زردآلو و آلبالو، گوشت و حبوبات) آش کشک، نان رزین، اریشه (غذایی که ماده اصلی تشکیل دهنده رشته پلویی، گوشت و لپه است و در حقیقت میتوان آن را ماکارونی سنتی آذربایجان نامید)، باسترما پلو (غذایی شبیه به ته چین که مواد تشکیل آن از جمله مرغ و مغز گردو، در میان ته چین قرار میگیرند، خشیل (غذای مخصوص شب یلدا در آذربایجان که از آرد، شکر، کره محلی، شیر و عسل تهیه میشود و طعم لذیذی هم دارد) و یارما پلو (غذایی مقوی متشکل از بلغور گندم و برنج، کره، گوشت و سیبزمینی اشاره کرد.
جاهای دیدنی خلخال
خلخال جاذبههای طبیعی فوقالعاده زیبایی همچون آبشارها، چشمههای آبگرم، روستاهایی با طبیعت بکر را در اطراف خود جای داده است که زیباترین آنها جاده رویایی اسالم-خلخال است. جاده اسالم خلخال یکی از زیباترین جادههای جنگلی ایران است که در آن میتوانید مناظر حیرتانگیز را بارها و بارها تماشا کنید و از رودخانهها، آبشارها، جنگلهای انبوه و دشتهای مفروش شده با گلها و گیاهان زیبا و نادر نهایت لذت را ببرید.
دریاچه نئور که بر فراز قله کوهها با زیبایی تمام خودنمایی میکند، یکی دیگر از جاذبههای بکر خلخال است. آبشار نوده با ارتفاع ۳۰ متر یکی از معروفترین آبشارهای خلخال در چهار کیلومتری روستایی به همین نام در بخش خورش رستم است که از دل یک صخره جاری میشود. آبشار نره گراسبو نیز آبشاری بی نهایت زیبا است که در ۳۷ کیلومتری جنوب شرق خلخال و در نزدیکی روستای اسبو واقع شده است. این آبشار زیبا از یک چشمه زیبا سرازیر میشود و در نهایت به رودخانه شاهرود میریزد.
تفرجگاه اندبیل یا چشمه میرعدیل یکی از محبوبترین تفرجگاههای اردبیل است که با آبوهوای معتدل و مطبوع خود در فصل تابستان و جنگلهای انبوه اطراف خود، هر ساله مسافران زیادی را مجذوب خود میکند.
از دیگر جاذبههای گردشگری طبیعی و جاهای دیدنی خلخال میتوان به ییلاق دشته، روستای گردشگری کزج، حمام تاریخی نصر، روستای گردشگری برندق، قلعه خشتی گیلوان، گورستان تاریخی شمس آباد، غار هفت خانه، آب گرم گیوی، غار جلال آباد، منطقه گردشگری ازناو، پل تاریخی پردیس، قلعه آغ داغ و خلخال سویی اشاره کرد.
نویسنده: احمدرضا فرهبد
عکسهای گالری از گوگل مپ؛ عکاسان: Rezalord، اشکان هاشمی، حسین پوربهرامی