جاهای دیدنی خرم آباد

خرم آباد، شهری کهن با تاریخی چند هزار ساله در استان لرستان است که به‌دلیل حضور جاذبه‌های تاریخی، دیدنی‌های طبیعی، آب‌وهوای مناسب در فصول مختلف سال به‌ویژه فصل بهار و مهمان‌نوازی ساکنانش، همواره یکی از مقاصد اصلی گردشگری در غرب کشور بوده است.

خرم آباد مرکز استان لرستان،‌ سرزمین آبشارها و چشمه‌های خروشان و دیار قلعه‌های تاریخی است. این شهر زیبا در دره‌ای باصفا روی ساحل رودخانه خرم آباد واقع شده است. در ادامه به معرفی معروف‌ترین جاهای دیدنی خرم اباد خواهیم پرداخت.

قلعه‌ فلک‌الافلاک یکی از معروف‌ترین آثار تاریخی و مکان های دیدنی خرم اباد است که روی تپه‌‌ای کهن در مرکز این شهر قرار گرفته است؛ بنایی که احتمال می‌رود در دوران حکومت شاپور اول ساسانی و در قرن سوم میلادی، نخستین اقدامات ساخت آن صورت گرفته باشد. این قلعه در مساحتی بالغ بر ۵,۳۰۰ متر مربع با هشت برج، ۳۰۰ جان‌پناه و دو صحن با مصالحی همچون سنگ، آجر، خشت، ملات گچ و آهک ساخته شده است. آنچه که این قلعه‌ را ارزشمندتر می‌سازد، قرارگیری آن روی صخره‌های سنگی مرتفع است که می‌توان با حضور در آن دره‌ تاریخی خرم آباد را به‌خوبی مشاهده کرد.

نام فلک‌الافلاک که به‌معنای سپهر سپهران است، در دوران قاجار بر این میراث ارزشمند ایران کهن نهاده شد و «دژ شاپورخواست»، «سابرخاست»، «دزبر» و «قلعه‌ خرماباد»، نام‌های دیگری است که در متون تاریخی به این قلعه نسبت داده شده‌اند. امروزه این اثر به ثبت ملی رسیده است و به‌عنوان موزه‌ فلک‌الافلاک، متشکل از قسمت‌های باستان‌شناسی، هنرهای سنتی و مردم‌شناسی است.

سازه‌ای استوانه‌ای شکل، بر سکویی سنگی به‌شکل هندسی معکب مربع، در جنوب خرم آباد، در محله‌ قاضی‌آباد و داخل پارک شقایق قرار دارد که از آن به نام «مناره آجری» یاد می‌شود. کاربری این اثر کهن در گذشته میل راهنما و دیده‌بانی برای هدایت و راهنمایی کاروان‌های عبوری از شهر و نیز نگهبانی از خرم آباد بوده است.

برخی از کارشناسان، تاریخ ساخت این میراث کهن را مرتبط با دوران حکومت دیلمیان می‌دانند که هرچند در گذشته رفیع‌تر بوده است؛ امروزه ارتفاعی نزدیک به ۳۰ متر دارد. پس از طی ۹۹ پله می‌توان به پشت‌بام مناره رسید و چشم‌اندازی زیبا را مشاهده کرد. این اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و از دیدنی های خرم آباد به شمار می‌رود.

در نزدیکی قلعه‌ فلک‌الافلاک خرم آباد و در ضلع جنوبی این اثر تاریخی، یکی دیگر از مکان های دیدنی خرم اباد قرار دارد که به «پل شاپوری» و در گویش محلی به «طاقِ پیل اِشکِسّه» شهرت یافته است. قدمت این اثر به دوران ساسانیان بازمی‌گردد و شاهکاری به‌جا مانده از هنر معماری آن دوران است.

پل شاپوری زمانی راه موصلاتی غرب لرستان با شرق خوزستان و تیسفون که از آن به‌عنوان پایتخت ساسانی یاد می‌شود، بوده است. این پل دارای پیشینه‌ای نزدیک به ۱۰ قرن است و طولی برابر با ۲۳۰ متر و بیش از ۱۹ طاق دارد که متاسفانه تنها پنج طاق آن برجای ‌مانده است.

از دیگر جاهای دیدنی خرم اباد می‌توان به بقعه‌ای قدیمی اشاره کرد که اهالی خرم آباد معتقدند متعلق به باباطاهر، شاعر معروف شعرهای لکی و لری، است. این بقعه در مرکز شهر و در ضلع غربی قلعه‌ فلک‌الافلاک قرار دارد. طراح این اثر تاریخی، نقشه‌ بنا را با معماری ساده و متشکل از گنبد خانه‌ و یک ورودی طرح‌ریزی کرده است. ساختمان اصلی نیز به‌شکل هندسی هشت ضلعی است و گنبد آن ارتفاعی بالغ بر ۶ متر از سطح زمین دارد. قبر باباطاهر درون زیرزمین (سردابه) قرار گرفته و روی آن را با ضریحی چوبی پوشانده بودند که در حال حاضر اثری از آن باقی نمانده است. به قسمت غربی ساختمان بقعه، اطاق کوچکی متصل است که به نظر می‌رسد، قدمت آن به دوران حکومت هخامنشیان باز می‌گردد و به‌عنوان اثر ملی به ثبت رسیده است.

بیشتر مردم بقعه باباطاهر خرم آباد را با باباطاهر عریان همدان اشتباه می‌گیرند. در لرستان افرادی که اهل حق هستند، «بابا» لقب می‌گیرند‌ و احتمالا این بقعه به یکی از این افراد تعلق دارد. قدمت ساختمان بقعه به دوران صفویه باز می‌گردد.

یکی دیگر از جاذبه‌ های گردشگری خرم آباد، بنایی تاریخی و مذهبی، متعلق به اواخر قرن ۱۰ هجری قمری است که به نام مسجد جامع خرم آباد شناخته می‌شود. این میراث ایرانی در سال ۹۷۰ هجری قمری و به فرمان شاه پرور سلطان، دختر اغوربیک که از اتابکان لرستان بود، احداث شد. بازسازی‌ها و مرمت‌های متعددی در ادوار مختلف روی این بنا صورت گرفته تا به‌شکل امروزی در آمده است. بنای فعلی مسجد متشکل از ایوانی در بخش شرقی، طاق‌ها، گنبد و شبستان ستون‌دار است. سه سنگ‌نبشته در این مسجد وجود دارند که دربرگیرنده‌ دستورات دوران حکومت صفویان هستند.

میراثی باقی‌مانده از دوران حکومت سلطان محمود بن محمد بن ملکشاه سلجوقی و متعلق به قرن ششم هجری قمری در شرق شهر خرم آباد و در خیابان شریعتی این شهر قرار دارد که به سنگ‌‌نبشته‌ یا در گویش محلی به «برد نوشته» شهرت یافته است. متنی در چهار صفحه به خط کوفی و زبان فارسی، در چهار سمت این اثر مشاهده می‌شود که با بسم‌الله شروع شده است و به نظر می‌رسد حکم امیر «ابوسعید برسق» است. موقعیت امروزی این سنگ‌نبشته در مجاورت جاده ترانزیت تهران-خوزستان است و از آن می‌توان به‌عنوان یکی از دیدنی های خرم آباد یاد کرد.

گرداب سنگی که در گویش محلی به گرداوبردینه معروف است، اثری باقی‌مانده از دوران حکومت ساسانیان و از ارزشمندترین جاذبه‌های گردشگری خرم آباد است. این میراث کهن در بخش مرکزی شهر و در بافت قدیمی، درون میدان تختی قرار دارد. گرداب سنگی با استفاده از سنگ و ساروج، به‌شکل مدور با دیواره‌ای بزرگ از جنس سنگ ساخته شده است. از ویژگی‌های این سازه‌ سنگی، می‌توان به حضور چشمه‌ای فصلی در داخل آن اشاره کرد که گرداب، گرداگرد آن قرار دارد. به نظر می‌رسد این سازه‌ تاریخی برای سیراب کردن زمین‌ها و استفاده از آسیاب‌های آبی ساخته شده است. با شروع فصل زمستان و بالا آمدن آب چشمه، منظره‌ای بسیار زیبا ایجاد می‌شود.

حمام گپ بنایی متعلق به دوران حکومت صفویان است که با مساحتی نزدیک به ۸۰۰ متر مربع و با تزیینات زیبا و ساده‌ گچبری در رسمی‌بندی‌های زیر گنبد، در مجاورت میدان گپ خرم آباد و در مرکز این شهر قرار دارد. گفته می‌شود در ادوار گذشته، آب مورد نیاز حمام، توسط چاهی به نام «گور» یا «گاورو» که در بخش تون حمام قرار دارد، تامین می‌شده است. به نظر می‌رسد این حمام به «حسین خان ساکی» تعلق داشته و ساخت آن هم‌زمان با احداث پل گپ خرم آباد بوده است.

در بخش جنوبی خرم آباد، در محله‌ای به نام حسین‌آباد یکی دیگر از آثار تاریخی و مکان های دیدنی خرم اباد قرار دارد که از آن به نام آسیاب گبری یاد می‌شود. باستان‌شناسان این بنای کهن را متعلق به شهر شاپورخواست در دوران حکومت ساسانیان می‌دانند و معتقدند که تا زمان حکومت قاجارها مورد استفاده بوده است. معمار این سازه‌، آن را با پلانی مستطیل و به‌شکل هندسی مکعب با اضلاعی به طول ۲۶ متر، ارتفاعی بالغ بر پنج متر و ۱۱ سانتی‌متر و عرضی برابر با ۶ متر طراحی و ساخته است. آسیاب گبری به‌عنوان اثر ملی کشور ثبت شده است.

دریاچه‌ کیو که به نگین فیروزه‌ای خرم آباد شهرت دارد، یکی از جاهای دیدنی خرم اباد است که در شمال غرب آن قرار دارد و هرساله میزبان جمع زیادی از مسافران و گردشگران از سراسر کشور است. جاذبه‌ای دوست‌داشتنی با مساحتی بالغ بر هفت هکتار و عمقی بین سه تا هفت متر که به زیستگاه جانوران آبزی و پرندگان مهاجر و بومی تبدیل شده است.

وجه تسمیه این دریاچه به کیو، به‌دلیل رنگ آبی و نیلی آب آن است. در گویش محلی مردم خرم آباد «گیو» به‌معنای رنگ کبود و آبی است. تسهیلات مناسب در اطراف دریاچه مانند امکانات تفریحی و شهربازی در کنار چشم‌انداز زیبا، این مکان را به یکی از تفرجگاه‌های خرم آباد تبدیل کرده است.

مجموعه‌ توریستی مخمل‌ کوه یکی از جاذبه های گردشگری خرم آباد مناسب برای تفریح و گردش در فصول مختلف سال به‌ویژه در بهار و زمستان است. این مجموعه در شمال شرق خرم آباد قرار دارد؛ در واقع مخمل‌ کوه از رشته‌کوه‌های استان لرستان است که در بخش شمالی آن، در تنگه‌ای به نام «شبیخون» تفرجگاه و پارکی جنگلی برای گردشگران احداث کرده‌اند. این منطقه دارای مناظر و چشم‌اندازهای بسیار زیبا و حیرت‌انگیز برای علاقه‌مندان به طبیعت و کوه‌پیمایی است. همچنین آبشار مخمل‌کوه که در دره‌ مخمل‌کوه قرار گرفته است، بر محبوبیت و زیبایی این منطقه می‌افزاید.

خرم آباد شب‌های پرستاره و دیدنی دارد و زیبایی آسمان شب این شهر جذاب از نمای بام لرستان تماشایی‌تر می‌شود. از بام لرستان کل شهر خرم آباد زیر پاهای شما است و می‌توانید ساعت‌ها به تماشای زیبایی‌های آن بنشینید. همچنین رصدخانه کاسین نیز در این منطقه قرار گرفته است و می‌توانید از آنجا به‌وسیله تلسکوپ، آسمان شب‌های پرستاره‌ لرستان را نظاره کنید.

آبشار نوژیان از مرتفع‌ترین آبشارهای لرستان و یکی از زیباترین جاهای دیدنی خرم اباد است که به‌دلیل رویش گیاهان دارویی در اطراف آن محبوبیت دوچندانی دارد. گردشگران بسیاری برای تماشای این آبشار زیبا و همچنین جمع‌آوری گیاهان دارویی به این منطقه می‌آیند. آبشار نوژیان در ۵۴ کیلومتری جنوب شرقی خرم آباد قرار گرفته است. پس از بازدید از آبشار نوژیان می‌توانید به آبشار وارک که پر از درختان گلابی، زالزالک و بلوط است و در نزدیکی‌ آبشار نوژیان ‌قرار دارد، بروید.

آبشار گریت با ارتفاع ۱۵ متر در یکی از خوش آب و هواترین و سرسبزترین نقاط خرم آباد و در میان انبوهی از درختان بلوط، زالزالک و مو قرار گرفته است و از جمله جاهای دیدنی خرم اباد به شمار می‌رود. این آبشار در گویش محلی با نام تاف هفت چشمه نیز شناخته می‌شود.

نویسنده‌ها: شیدا خرمشاهی، محبوبه حسنی