دبستان گیو

یک دبستان، یک راهنمایی و یک دبیرستان با نام‌هایی متفاوت‌ از مدارس دیگر تهران، در یکی از کوچه‌های مرکز شهر جای گرفته‌اند. دانش‌آموزان این مدارس با زبان دری صحبت می‌کنند. یکی از این مدرسه‌ها، دبستان گیو است. با قدمتی که به دوره پهلوی اول بازمی‌گردد، دبستان گیو معماری و پیشینه‌ای در خور توجه دارد. با کجارو همراه باشید تا با یکی از مدارس تاریخی ایران و جاهای دیدنی تهران آشنا شوید .

دبستان گیو یکی از مدرسه‌های ارزشمند و تاریخی پایتخت است که در دهه‌های اول ساخت مدارس نوین (دوره‌ پهلوی اول) در تهران بنا شد. این مدرسه به همت ارباب رستم گیو ساخته شده و همچنان به‌عنوان مدرسه، میزبان دانش‌آموزان است.

عکس از صفحه اینستاگرام india_mike_alpha_november

دبستان گیو با بنای تاریخی خود در ضلع شمالی مدرسه انوشیروان دادگر قرار دارد.

دبستان گیو در خیابان انقلاب، بعد از چهارراه ولیعصر نرسیده به کالج، کوچه سعید (انوشیروان سابق)، پلاک ۶ واقع شده است.

موقعیت جغرافیایی دبستان گیو روی نقشه

رستم گیو، معروف به ارباب رستم گیو، موسس بنیاد خیریه گیو، رییس انجمن و نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی و سناتور مجلس سنا بود. ساختن چندین آب‌انبار، درمانگاه، دبستان و مجتمع فرهنگی اجتماعی از جمله کارهای گیو است. رستم گیو در سال ۱۲۶۷ خورشیدی در شهر یزد به دنیا آمد. پدرش شاهپور و مادرش خرمن نام داشتند. او دو برادر به‌ نام‌های گیو و بهمن و دو خواهر به‌ نام‌های دولت و گوهر داشت.

رستم گیو تحصیلات دوره ابتدایی را در مدرسه کیخسروی یزد به انجام رساند و زبان انگلیسی را در مدرسه مرسلین آموخت. در سال ۱۲۸۷ به تهران آمد و به کار تجارت مشغول شد. در سال ۱۳۱۲ نام «گیو» را به‌عنوان نام خانوادگی برگزید. پیشرفت او در تجارت به‌اندازه‌ای بود که نام گیو، برای بازرگانان نامی معتبر و با پشتوانه شناخته می‌شد.

عکس از امرداد نیوز (عکاس: نامشخص)

وی پس از درگذشت کیخسرو شاهرخ، به ریاست انجمن زرتشتیان تهران برگزیده شد و از دوره چهاردهم تا نوزدهم مجلس شورای ملی به‌عنوان نماینده ایرانیان زرتشتی در آنجا فعالیت کرد. در سال ۱۳۴۲ با توجه به خدمات عام‌المنفعه‌ای که در تهران و شهرستان‌ها انجام داده بود، به‌عنوان سناتور در مجلس سنا منتصب شد. او در سال ۱۳۳۷ بنیاد رستم گیو را برای گسترش موسسات خیریه و بهره‌وری بیشتر محرومان تاسیس کرد.

رستم گیو در سال‌های ۱۳۳۵ و ۱۳۳۶ نشان درجه یک تربیت بدنی و نشان درجه یک وزرات فرهنگ دریافت کرد. در سال ۱۳۴۵ نیز به عضویت سازمان حفاظت آثار باستانی درآمد. ساخت دبستان گیو، دبستان دخترانه استاد خدابخش، دبستان پسرانه استاد پورداوود در تهران و یک باب مدرسه در روستای کوهان شهرستان دماوند و اهدای زمینی به مساحت ۱۵۰۰۰ مترمربع به آموزش‌وپرورش استان تهران، از جمله کارهای او در خصوص مدرسه‌سازی بوده است. ساخت آب‌انبار ۴۰۰۰ مترمکعبی در محله دستوران یزد، ساخت آب‌انبار در محله تهرانپارس تهران و آب‌انبار زیارتگاه پیرسبز از جمله کارهایی بود که گیو برای تامین آسان آب آشامیدنی سالم برای مردم انجام داد.

عکس از برساد (عکاس: نامشخص)

رستم گیو در ۱۵ مهر ۱۳۵۹ در سن ۹۲ سالگی در ایالت کالیفرنیای آمریکا درگذشت. توران شهریاری شاعر معاصر به‌ مناسبت مرگ گیو شعری سرود و در مجلس یادبود او خواند. انجمن زرتشتیان تهران به‌مدت ۳۰ سال آیین یادبود او را برگزار کرد. در شهریور ۱۳۸۸ مراسم یادبودی برای رستم گیو در رستم باغ برگزار شد و جمعی از زرتشتیان و ساکنان رستم باغ در آن حضور داشتند.

این مدرسه ساختمان و حیاط بزرگی دارد که کمتر دبستانی از آن برخوردار است. علاوه بر این، سابقه‌ای درخشان در آموزش‌وپرورش دختران این سرزمین دارد که تاریخچه آن گواهی بر این ادعا است. در سال ۱۲۹۲ خورشیدی دو بانوی خیرخواه به نام‌های سونابائی و زربائی دوباش به یاد برادر ناکام‌شان، ایرج، در زمینی که متعلق به انجمن زرتشتیان تهران بود، ساختمانی را ساختند و بدین ترتیب دبستان ایرج تاسیس شد. این نکته را نیز باید یادآور شد که مرحوم ارباب کیخسرو شاهرخ در امر تاسیس و بنای این دبستان زحمت زیادی کشید و در این امر خیر شریک بود. ساختمان این دبستان مطابق اصول مدرسه‌سازی و بهداشتی نبود و علاوه بر این جای کافی نیز نداشت. اما بانیان حاضر به تجدید بنا نشدند. در نتیجه ارباب رستم گیو، رئیس انجمن زرتشتیان تهران و نیک اندیش خوش‌نام زرتشتی یک دبستان نوبنیاد را ساخت. این دبستان در اردیبهشت ۱۳۲۷، طی جشنی باشکوه در سالن دبستان، به نام دبستان گیو افتتاح شد.

عکس از صفحه اینستاگرام india_mike_alpha_november

بنای دبستان گیو کاملا مطابق اسلوب صحیح و مدرن و مخصوصا در نقطه‌ای ساکت و آرام بنا شد. متاسفانه امروزه این منطقه به‌دلیل ساخت ساختمان‌های مختلف به‌آرامی گذشته نیست. ساختمان این دبستان دارای سه طبقه و هشت کلاس بزرگ و وسیع بود که تمام آن‌ها با اصول صحیح ساختمانی ساخته شده بودند. علاوه بر کلاس‌های مزبور مدرسه دارای یک سالن مجهز نمایش و سینما، سالن بازی، سالن ناهار خوری و سالن کارهای دستی بود و کلیه دانش‌آموزان زیر نظر مربیان کارآزموده و مطابق آخرین برنامه مصوبه وزارت فرهنگ و تربیت آموزش می‌دیدند. مدیریت این دبستان تا سال ۱۳۱۶ با خانم عفت الملوک سمعیان و از آن به بعد تا سال ۱۳۲۱ با خانم فخرالملوک اسماعیل بیگی بود. پس از آن خانم اختر معدلی به مدیریت دبستان منصوب شد و تا سال ۱۳۳۰ در این دبستان مشغول خدمت بود. بعد از وی خانم قبادی مدیر مدرسه شد.

عکس از صفحه اینستاگرام savetehran (عکاس: نامشخص)

دبستان گیو نیز مانند سایر آموزشگاه‌های زرتشتیان تهران یکی از بهترین مدارس پایتخت به‌ شمار می‌رفت و در طی آن سال‌ها تعداد قبولی دانش‌آموزان در امتحانات صددرصد بود. در دبستان گیو سازمان شیر و خورشید تاسیس می‌شود. دو سه سال بعد از تاسیس آن، عده‌ای از دانش‌آموزان به سرپرستی خانم امیر حسینی تصمیم می‌گیرند تا علاوه بر اینکه شعار خودشان در زندگی دستگیری و کمک به ضعیفان باشد، این حس را نیز در مردم به‌خصوص طبقه دانش‌آموز هم ایجاد کنند. خوشبختانه آن‌ها در این کار موفق بودند و سازمان شیر و خورشید دبستان گیو در آن زمان کمک‌های بسیاری را به نیازمندان انجام داد.

دوره برداشت از سبک‌های تاریخی و گذشته و دوره التقاط‌گرایی در ایران معاصرِ دوره پهلوی اول، دوره ای تنگاتنگ و آمیخته بهم دارد كه طی زمانی بسیار كوتاه انجام شد. این شیوه شبیه به اتفاقی بود كه در غرب افتاد؛ همان‌گونه كه در غرب سبک‌های نئوكلاسیک، نئوگوتیک و... از گذشته الهام می‌گرفتند، در ایران معاصر نیز به‌دلیل نگرش باستان‌گرایی و بینش‌های ناسیونالیستی سیاسی، در معماری نگاه قابل‌توجه و همه جانبه‌ای به سبک‌های معماری هخامنشی و ساسانی و دوران پیش از اسلام شد.

عکس از صفحه اینستاگرام هفته‌نامه امرداد (عکاس: نامشخص)

معماری مدرن اولیه در اروپا با آغاز جنگ جهانی اول (۱۹۱۴میلادی/۱۲۹۳ خورشیدی) به پایان رسیده بود و سلطنت پهلوی اول (۱۳۰۴-۱۳۲۰ هجری خورشیدی) بعد از پایان جنگ جهانی اول آغاز شد. به همین دلیل معماری ساختمان‌ها به سبک جدیدتر معماری مدرن اروپا در تهران شکل گرفت. ولی آنچه که در ساختمان دبیرستان گیو دیده می‌شود، نوعی از سبک معماری ایران به شمار می‌آید که به‌صورت تلفیقی است و الگوهای معماری باستانی کشورمان در آن مشخص هستند. این مدرسه با نمایی بسیار زیبا با ورودی‌ شرقی و دو ستون تزئینی و قوسی در بالای ستون‌ها، با گذر از چند پله وارد بنا می‌شود. مصالح استفاده شده در نما و بدنه‌ ساختمان، بتن و تمامی قاب پنجره‌ها، چوبی هستند. تزیینات گره در نمای پنجره‌ شرقی ساختمان دیده می‌شود.

امکان بازدید از فضاهای داخلی دبستان گیو برای عموم وجود ندارد و تنها می‌توانید از نمای بیرونی آن دیدن کنید.

نویسنده: آزاده یوسف نژاد