منطقه حفاظت ‌شده ورجین

منطقه حفاظت‌شده ورجین از جاهای دیدنی لواسان در شمال شرق تهران محسوب می‌شود که آب و هوای دلنشین، گونه‌های گیاهی و جانوری غنی و زیبا، رودخانه‌های پرآب، چشمه‌های متعدد و ارتفاعات سرسبزی دارد. این منطقه به‌دلیل فاصله کم از تهران، جزو مناطق ییلاقی معروف برای سفرهای یک روزه به شمار می‌رود و ورود به آن از داخل شهر لواسان و جاده کند و بوجان و همین طور جاده امامه امکان‌پذیر است.

• آدرس: استان تهران، شهرستان شمیرانات، بخش لواسانات، نزدیک روستای امامه (نمایش روی نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Omid360 Studio)

منطقه حفاظت‌شده ورجین با مساحت ۲۶,۹۰۷ هکتار، منطقه‌ای کوهستانی در بخش لواسانات از توابع شهرستان شميرانات است. این منطقه در شمال‌ شرق تهران قرار دارد و از شمال با پارک ملی لار و از سمت شرق با منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی هم‌مرز است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: فرزین وفایی نژاد)

برای بازدید از منطقه حفاظت‌شده ورجین می‌توان از جاده لواسانات در نزدیکی تهرانپارس یا از جاده لشگرک استفاده کرد. ورود به جاده لواسانات از سه بزرگراه همت، رسالت و بابایی و همن طور جاده رودهن و دماوند (ابتدای جاده هراز) امکان‌پذیر است. پس از چند کیلومتر حرکت در این جاده به گردنه قوچک و حاشیه غربی منطقه ورجین می‌رسید و یک دوراهی پیش‌ رو دارید. جاده لشگرک هم کمی قبل از این دوراهی به جاده لواسانات می‌رسد. راه شرقی به لواسان و راه غربی به اوشان و فشم منتهی می‌شود و هر دو راه از مرز منطقه حفاظت‌شده عبور می‌کنند. اگر به سوی لواسان بروید، پس از ورود به شهر لواسان باید وارد جاده کند و بوجان شوید و اگر به سوی فشم می‌روید، نرسیده به شهر فشم باید از جاده امامه استفاده کنید.

شهرهای اوشان و فشم و لواسان در حاشیه منطقه حفاظت‌شده ورجین قرار دارند و روستاهای پس از آن‌ها بخشی از منطقه ورجین هستند. نگران وضعیت جاده نباشید؛ چراکه همه این مسیرها آسفالت هستند. از لواسان تا منطقه حفاظت‌شده ورجین حدود ۳۵ دقیقه فاصله است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مریم حبیبی)

ورجین، منطقه‌ای کوهستانی و سردسیر است و بخشی از حوزه آبخیز لتیان در کوه‌های البرز مرکزی به شمار می‌رود که حداکثر ارتفاع منطقه حفاظت‌شده ورجین ۳,۹۳۰، حداقل آن ۱,۵۶۰ و ارتفاع متوسط آن ۲,۶۶۴ متر است. چهار پاسگاه محیط‌بانی کلوگان، گلندوک، گرمابدر و زردبند حفاظت از این منطقه را به عهده دارند.

این منطقه به‌دلیل جاذبه‌های اکوتوریستی، یکی از زیباترین و جذاب‌ترین جاهای دیدنی استان تهران محسوب می‌شود و از گذشته مورد توجه شهرنشینان اطراف علی‌الخصوص تهرانی‌ها بوده که این امر مشکلات متعددی را برای منطقه به‌دنبال داشته است:

• تصرف اراضی ملی
• آلودگی آب به‌واسطه وجود شهرها و روستاها در حاشیه رودخانه‌های تامین‌کننده آب شرب
• ساخت و سازها و ویلاسازی‌های غیرمجاز
• تخلیه فاضلاب مراکز پذیرایی و خدماتی در حاشیه رودخانه‌ها
• تغییر کاربری اراضی به‌صورت غیرقانونی
• شکار و صید غیرمجاز

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محمد تهرانی)

منطقه ورجین قبل از پیروزی انقلاب یکی از شکارگاه‌های سلطنتی بود و به‌صورت قرق سلطنتی حفاظت می‌شد. جالب اینکه ناصرالدین شاه در سفرنامه مازندران خود چنین نوشته است:

چهارشنبه ۲۱ شعبان ۱۲۹۲ هجری قمری به اقدسیه رفتیم که یکی از قصرهای ییلاقی سلطنتی است. سه شب آنجا ماندیم. روز شنبه ۲۴ شعبان از گردنه تل هرز به‌سمت اوشان رفتیم. در بالای گردنه تله هرز (اطراف سوهانک کنونی) دوربین انداختیم به کوه ورجین، یک دسته قریب هزار پانصد قوچ به نظر آمد و آن‌ها را شمارش کردیم.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محمدرضا فتح‌الله‌پور)

این منطقه پس از پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۸ به سازمان حفاظت محیط زیست واگذار و در تاریخ ۱۳۶۱/۶/۲۱ بر اساس مصوبه شماره ۸۹ شورای عالی محیط زیست به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده ورجین معرفی و با مساحت ۲۶,۹۰۷ هکتار تحت مدیریت اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان تهران قرار گرفت.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Ali Hafizi)

بخش اعظم پوشش گیاهی منطقه حفاظت‌شده ورجین را گندمیان و گون‌ها تشکیل می‌دهند و در محدوده جغرافیایی ارتفاعات جنوب‌غرب و غرب آن نیز تک درخت‌های ارس (سرو کوهی) و درختچه‌ای بادام تلخ (بادام کوهی) قابل‌مشاهده هستند. این منطقه از نظر تنوع گونه‌های گیاهی نسبتا غنی است و اکثر گونه‌های گیاهی آن اغلب روی شیبی تند قابلیت استقرار دارند.

منطقه حفاظت‌شده ورجین در برگیرنده ۳۲ گونه از گیاهان انحصاری ایران است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به زرشک، گل گاوزبان، بومادران، درمنه کوهی، گل گندم، کنگر، شکر تیغال، شنگ بابویه، پیچک صحرایی، خاکشیر تلخ، ارمک (ریش بز)، پونه، مریم گلی، چای کوهی، لاله کوهی، جغجغک، ختمی و پنیرک اشاره کرد.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Bodlina)

محدوده امن منطقه حفاظت‌شده ورجین به‌دلیل شرایط خاص توپوگرافیک و آب و هوایی، پرتراکم‌ترین جمعیت قوچ و میش را دارد و می‌توان انواع زیرگونه‌های قوچ و میش در سطح استان تهران را در این منطقه مشاهده کرد. از حیات‌وحش منطقه حفاظت‌شده ورجین می‌توان به گونه‌های زیر اشاره کرد.

• پستانداران: قوچ و میش البرز مرکزی، کل و بز، پلنگ، خرس قهوه‌ای، گراز، گرگ، خرگوش، تشی، گربه وحشی، سیاه‌گوش، شغال، روباه، راسو، سمور، شنگ و کفتار از گونه‌های شاخص منطقه هستند. تشی هندی یا همان سیخور که بزرگ‌ترین جونده دشت‌ها و بیابان‌های ایران به حساب می‌آید، در این منطقه دیده شده‌ است.
• پرندگان: درمجموع ۱۲۴ گونه مختلف پرنده توسط کارشناسان محیط زیست در منطقه شناسایی شد‌ه‌اند. انواع پرندگان شکاری مثل عقاب طلایی، قرقی، طرلان، کورکور سیاه، سنقر، سارگپه، انواع جغد از جمله جغد شاخ‌دار، انواع لاشخور مثل هما، دال و کرکس مصری و انواع شاهین از جمله بالابان، لیل، دلیجه، دلیجه کوچک و بحری در ورجین زندگی می‌کنند. پرندگان دیگری همچون کبک، کبک دری، تیهو، مرغابی، طوطی طوق صورتی، دارکوب، کبوتر چاهی، بلبل، هدهد، زنبورخوار، مرغ مینا، قمری و بلدرچین، فندق شکن و انواع چکاوک، پرستو، سهره، گنجشک و کلاغ نیز در این منطقه حضور دارند و برخی از آن‌ها در فصل سرد سال به مناطق گرم‌تر مهاجرت می‌کنند. از پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی می‌توان به حواصیل، خوتکا، اردک سرسبز، آبچیلیک، کاکائی اشاره کرد. از بین کل پرندگان منطقه، ۲۳ گونه از جانوران حمایت‌شده و پنج گونه (هما، عقاب طلایی، بالابان، بحری و شاهین) از حیوانات در‌ معرض خطر انقراض در ایران هستند.
• خزندگان: لاک‌پشت مهمیزدار، مارآبی، مار آتشی، مار جعفری، گرگ مار، افعی پلنگی، گرزه مار، افعی البرزی و آگاما از جمله خزندگان منطقه هستند.
• دوزیستان: قورباغه، وزغ و قورباغه درختی در این منطقه دیده شده‌اند.
• ماهی‌ها: قزل‌آلای خال قرمز، سیاه ماهی، عروس ماهی و زرد پر یا زردک در آب‌های این منطقه زیست می‌کنند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: امیر آبیار)

منطقه حفاظت‌شده ورجین در همه فصول سال زیبا است. در فصل بهار با شکوفه‌ زیبای درختان روبه‌رو می‌شوید؛ در تابستان از هوای خنک و آرامش محیط به وجد خواهید آمد؛ در پاییز از تماشای صحنه رنگارنگ طبیعت لذت خواهید برد و در زمستان می‌توانید برف‌بازی مهیجی را تجربه کنید. با این حال، بسیاری از پایتخت‌نشینان فصل تابستان را برای بازدید از این منطقه ترجیح می‌دهند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: علیرضا)

• هنگام بازدید از منطقه حفاظت‌شده ورجین، از محیط زیست حفاظت کنید و از ریختن زباله، پوست میوه، ته سیگار و... بپرهیزید.
• با هر خودرویی امکان رفت و آمد به این منطقه وجود دارد و به‌راحتی می‌توان خودرو را کنار جاده پارک کرد و از حضور در طبیعت بکر و تماشای مناظره فوق‌العاده زیبای اطراف لذت برد.
• علاوه بر ورجین می‌توانید از جاذبه‌های گردشگری دیگری مثل جاجرود و سد لتیان در جنوب لواسان، روستای آهار در گرمابدره و آثار تاریخی چون قلعه مازیار در کنار روستای امامه و کاخ مظفری در جنوب شهر اوشان بازدید کنید.

نویسنده: بهنام شکوری/ بازنویسی: صدیقه شجاعی