غار اسپهبد خورشید

اسپهبد خورشید نامی است که به سلسله‌های کهن و باستانی کمتر شنیدهشده‌ای چون «پادوسبانیان» و «دابویگان» گرهخورده است و طاق آن بسیار بیشتر از غاری طبیعی در دل خود نهان دارد. اسپهبد خورشید آمیخته به افسانه‌ها است و سرشار از رمزوراز و پایداری مردانش. قلعه و غار اسپبهد خورشید در سینه‌ کوهی ستبر و باصلابت در منطقه سوادکوه قرارگرفته است.

درحرکتبهسوی آن، عمیقا تحت تاثیر طبیعت مغرور، ابهت کوه‌ها، عظمت غار و تاریخ غنی منطقه قرار می‌گیرید؛ گویی به یک‌باره به هزار سال پیش و زمانی سفر کرده‌اید که اسپهبد خورشید، این فرمانفرمای جوان، در اوج شکوه و قدرتش می‌زیست. تصور آن شگفت‌انگیز است که انسان یک هزاره پیش‌تر، چگونه توانسته بدون استفاده از ماشین در دل کوه چنان دژی ایجاد کند، دژی پایدار پس از قرن‌ها. سفر به غار اسپهبد خورشید آمیزه‌ای از طبیعت‌گردی و گردشگری تاریخی است. این غار که از ارزشمندترین دیدنی های سوادکوه به شمار می‌رود، آدمی را به عمق تاریخ می‌برد و توامان به طبیعت پیوند می‌ز‌ند.

غار اسپهبد خورشید که با نام کرکیل دژ نیز شناخته می‌شود، در ارتفاعات کوهستان البرز و در منطقه سوادکوه، در مسیر دسترسی به کوهی پرهیبت قرار دارد. فاصله‌ آن با تهران ۱۸۲ کیلومتر است و یکی از جاهای دیدنی استان مازندران محسوب می‌شود. این غار در متون تاریخی به نام «طاق عایشه گرگیلی دژ» و در زبان مردم منطقه سوادکوه به نام «لاپ کمر» شهرت دارد. لاپ به معنی بریدگی است و چون در دل کوه، طاق غار به‌صورت شکاف و بریدگی به‌وجود آمده، این نام را بر آن نهاده‌اند. همچنین مردم روستاهای اطراف آن را «دیوکالی» به‌معنای «لانه‌ی دیو» می‌نامند.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: کوروش نوزاد تهرانی)

غار اسپهبد خورشید با قطر دهانه‌ای در حدود ۹۰ متر، بزرگ‌ترین طاق طبیعی در دنیا است. وقتی بر دهانه غار می‌ایستید،منظره‌ایمنحصربه‌فرد و خیره‌کننده از طبیعت منطقه سوادکوه پیش رویتان می‌بینید؛ چشم‌اندازیکه هر بیننده و طبیعت‌گردی را مسحور شگفتی خود می‌کند.

در داخل غار اسپهبد قلعه، برج، آتشکده، آب‌انبار، حمام و تنور وجود دارد که به سبکی بسیار زیبا و با سنگ و ساروج ساختهشده‌اند و قدمت آن‌ها به دوره ساسانیان برمی‌گردد. از نکات حیرت‌انگیز غار ورودی آب به داخل غار است که از بالادست روستای «کمر پشت» مسیر سنگی را به‌صورت جوی آب درآورده‌ بودند و آب را از داخل سنگ‌ها، پس از طی مسافت زیاد به داخل غار هدایت می‌کردند.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: امیر ارسلان مهاجر)

اسپهبد خورشید به شماره ۸۷۳۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبتشده است و یکی از بی‌نظیرترین و منحصربه‌فردترین استحکامات نظامی کشور محسوب می‌شود. اهمیت تاریخی و طبیعی این میراث ملی بهگونه‌ای است که همه ما باید در حفط آن بکوشیم. اما متاسفانه در نزدیکی این میراث ملی لودرها و ماشین‌های سنگین در حال خاک‌برداری و برداشت ناآگاهانه از معادن شن و ماسه و غیره هستند. این موضوع علاوه بر تاثیر مخرب بر زیبایی‌های بصری منطقه، آهسته و بهآرامی به اکولوژی منطقه و غار اسپهبد خورشید آسیب می‌رساند و هماکنون نیز این تجاوز به حریم و عرصه اثر توسط معادن فلوئورین روی سقف غار و دهانه طاق مشهود است.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: کوروش نوزاد تهرانی)

غار اسپهبد خورشید در شهرستان سوادکوه، ناحیه دوآب، ۱.۵ کیلومتری جاده‌ سوادکوه به تهران قرار دارد. (مشاهده روی نقشه)

اگر قصد دارید از تهران به این غار دیدنی سفر کنید، وارد جاده‌ دماوند شوید و ازآنجا به‌سمت فیروزکوه حرکت کنید. با عبور از فیروزکوه و ادامه مسیر، پس از گذشتن از ورسک و کلیسای اوریم رودبار، در سمت راست خود یک خروجی وجود دارد. این جاده مستقیم به خطیر کوه می‌رسد که غار اسپهبد خورشید در آن واقعشده است. برای رسیدن به اسپهبدان خورشید حدود سه ساعت رانندگی پیش رو خواهید داشت.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: محمد مختاری)

اسپهبد خورشید تاریخ پرفرازونشیب و داستان‌هاییغم‌انگیز و باورنکردنی در دل دارد. درگذشته این غار به‌عنوان دژی طبیعی، همواره مورداستفاده اسپهبدان طبرستان بوده‌ است.

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: کوروش نوزاد تهرانی، میلاد ق.ن، ZigZag MTB com و مونا آریانفرد)

اسپهبد خورشید یکی از سرداران طبرستان بود که در زمان حمله اعراب، زن و فرزندان خود را در این غار گذاشت و خود راهی جنگ شد. اعراب این دژ را محاصره کردند و چون راهی به درون نیافتند، آب ورودی به غار را به سم آغشتند و همه سکنه‌ غار، ازجمله همسر و فرزندان اسپهبد خورشید را قتلعام و دژ را فتح کردند.

از دیگر جاذبه‌های گردشگری نزدیک به غار اسپهبد خورشید و منطقه سوادکوهمی‌توان کاروانسرای گدوک و قلعه کنگلو را نام برد. در این سفر می‌توانید لذت پیاده‌روی در جنگل‌هایسوادکوه را نیز تجربه کنید. علاوه بر این‌ها جنگل راش در نزدیکی این منطقه قرار دارد که به شما توصیه می‌کنیم در صورت داشتن فرصت کافی حتما از آن نیز بازدید کنید.

اسپهبد خورشید هزاران سال است عظمت و تاریخ رمزآلود خود را در هر چهارفصل سال حفظ کرده است؛ اما اگر بخواهیم از بهترین فصل برای بازدید از اسپهبد خورشید بگوییم، فصل بهار با آب‌و‌هوای مطبوع و طبیعت سرسبزش زمان مناسب‌تری برای بازدید از غار خواهد بود.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: کوروش نوزاد تهرانی)

• صعود از پایین کوه تا دهانه ورودی غار کار آسانی نیست. بنابراین بهتر است کفش مناسب بپوشید و حتی الامکان با گروه کوهنوردی عازم این مکان شوید.
• سعی کنید پیش از اقدام به بازدید، شرایط جوی را چک کنید تا از آفتابی بودن هوا مطمئن باشید.
• برای بازدید از فضای داخلی غار، چراغ قوه همراه داشته باشید.

نویسنده: عماد جعفری