زیارتگاه پیر هریشت

زرتشتیان مانند پیروان دیگر ادیان الهی دارای نیایشگاه‌هایی هستند که برای راز و نیاز و برگزاری مراسم خاص به آن‌ها مراجعه می‌کنند. از جمله معابدی که مربوط به پیروان این دین است، می‌توان به زیارتگاه پیر هریشت اشاره کرد که از جاهای دیدنی اردکان به شمار می‌رود. این نیایشگاه و آتشکده در ۹۰ کیلومتری غرب یزد، در دامنه کوه‌های کم‌ارتفاع و بدون پوشش گیاهی قرار دارد. زرتشتیان بر این باورند که «هریشت» محل غایب‌شدن یکی از کنیزهای بانوی «یزدگرد ساسانی» است.

منبع عکس: ویکی مدیا (عکاس: Reza mihandoostdar)

پیر هریشت در ۹۰ کیلومتری شهر یزد و ۱۵ کیلومتری شهر اردکان قرار گرفته است.

• آدرس: استان یزد، شهرستان اردکان، ۱۵ کیلومتری شرق اردکان، جاده چوپانان، زیارتگاه پیر هریشت اردکان (نمایش روی نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: نیما فرهادی)

زیارتگاه پیر هریشت یکی از نیایشگاه‌های زرتشتیان است که به یکی از ندیمگان دختر یزدگرد سوم ساسانی به نام مروارید (در برخی روایات گوهربانو) تعلق دارد. گفته می‌شود که او به‌دنبال تعقیب اعرابی که به ایران حمله کرده بودند، از کاروان جدا می‌شود و به محلی پناه می‌برد و به نیایش خدا مشغول شده و ناگهان ناپدید می‌شود.

پس از سال‌ها گوهر بانو بر کودکی نمایان می‌شود و از او می‌خواهد که از پدرش درخواست کند تا پیر هریشت را بسازد. حکایات هم حاکی از آن است که دلیل اعتقاد زرتشتیان به این محل، غیب‌شدن همین کنیز باشد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: نیما فرهادی)

برای رسیدن به زیارتگاه پیر هریشت باید از پله‌‌هایی استفاده کنید که به‌سمت بالای کوه ساخته شده است. در ورودی زیارتگاه بالای پله‌‌ها قرار دارد. شکل هندسی زیارتگاه پیر هریشت ترکیبی از مربع و دایره است. در ورودی بنا، ایوانی در سمت جنوب شرقی قرار دارد.بعد از ورودی، اتاق مدوری با سقف گنبدی به چشم می‌خورد که در غرب آن، درگاهی با دو پله، راه ورود به اتاق اصلی است که مستطیلی‌شکل و دارای سقف گنبدی است. در اتاق مدور محلی برای روشن‌کردن آتش به چشم می‌خورد و دورتادور آن سکوهایی جهت نشستن زیارت‌کنندگان قرار گرفته است. در شرق اتاق مدور، دو اتاق مربع شکل وجود دارد که پوشش سقف یکی مسطح و دیگری گنبدی است و اکنون کاربرد انباری دارند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: رامین کیانی‌پور)

علاوه بر این، اتاق دیگری در این ساختمان قرار گرفته است که آن را محل ناپدیدشدن گوهربانو می‌دانند. در کف این اتاق، قسمتی از صخره را با شیشه محصور کرده‌اند که شکل قبر را در ذهن تداعی می‌کند. در مجاور آن، کلکی قرار دارد که نقش چراغ روغن‌سوز را ایفا می‌کند و روی آن سه شعله روشن است. داخل بنای زیارتگاه، گچی است و در اطراف سقف، نقوش تزیینی گچی با نقش گل‌های شانزده پر و نیلوفر دیده می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محمد محبوبی)

پایین این کوه آهکی سیاه‌رنگ، ساختمان‌هایی به نام «خیله» توسط خیراندیشان ساخته شده است و برای اسکان چند روزه‌ زیارت‌کنندگانی به کار می‌رود که از راه دور و نزدیک به این مکان می‌آیند. همچنین آب‌انباری در پایین زیارتگاه وجود دارد.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Abdorreza Heidari)

زرتشتیان هر سال از روز امرداد تا روز خور از ماه فروردین (هفت تا ۱۱ فروردین) برای برگزاری آیین‌های دینی و سنتی از اقصانقاط جهان به این زیارتگاه می‌آیند. همچنین زرتشتیان شریف آباد در ۲۶ فروردین، جشن آتش‌افروزی (هیرومبا) را در این زیارتگاه برگزار می‌كنند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: اشکان صومعی)

جشن هیرومبا، یکی از جشن‌های اصلی زرتشتیان است که آن‌ها برای تهیه هیزم آتش این جشن تا قبل از غروب آفتاب به نیایشگاه پیر هریشت می‌روند. در این جشن برخی از بانوان زرتشتی با پوشیدن لباس‌های سنتی، در میان انبوهی از تماشاگران شروع به دایره‌زنی می‌کنند. سپس چند مرد چوب به دست که چادرشب به دور کمر پیچیده‌اند، با شادی و عربونه‌نوازی به داخل خیله‌‌های زیارتگاه رفته و مسافران را به‌آرامی چوب می‌زنند. در پایان مراسم نیز مسافران، قند و شربت یا وجه نقدی را پیشکش می‌کنند.

پس از پذیرایی با شربت و شیرینی، زرتشتیان به شادی و پایکوبی در سالن می‌پردازند تا هنگام ناهار برسد. پس از ناهار کمی استراحت می‌کنند و برای آخرین بار مشغول نیایش در پیر هریشت می‌شوند. سپس آن‌ها به آتشکده شریف‌آباد می‌روند و به آتش‌افروزی هیرمبا می‌پردازند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Homa Eivazkhani)

در آنجا، هر زن و مردی سعی می‌کند تا با آوردن حتی یک شاخه هیزم خشک‌ در این جشن مشارکت کند. موبدان برای یادبود درگذشتگان، نام آن‌ها را می‌خوانند و مردان در دو گروه با صدای بلند، کلمه‌ «هیرومبا» را به‌نوبت بیان می‌کنند و به‌سمت پایین خم می‌شوند. موبدان بعد از غروب آفتاب و ادای آیین‌ها، هیزم‌های جمع شده را آتش می‌زنند و جشن را به پایان می‌رسانند.

نویسنده: هانیه احمدی/ بازنویسی: صدیقه شجاعی