مسجد جامع ندوشن

ندوشن، شهر کوچکی که در ۷۰ کیلومتری شمال یزد واقع شده، از روزگاران دور آبادانی را به چشم خود دیده است. قدمت ندوشن به بیش از ۵,۰۰۰ سال قبل می‌رسد. وجود مسجد جامع که قدمت آن به دوره آل مظفر و قرن هشتم هجری باز می‌گردد، حاکی از وجود مرکز بزرگی برای زندگی در این محل بوده که قرن‌ها پابرجا مانده است.

• آدرس: استان یزد، شهرستان میبد، شهر ندوشن، کوچه گلدسته (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Mohammad Jahanbakhshi

مسجد جامع ندوشن یکی از آثار تاریخی استان یزد محسوب می‌شود که در شهرستان میبد واقع شده است. این مسجد که بین اهالی محبوبیت فراوان دارد، در بافت مرکزی شهر ندوشن واقع شده است.

برای دسترسی به مسجد جامع ندوشن از شهر میبد، وارد جاده ندوشن در جنوب غربی میبد شوید و پس از طی مسافت ۵۰ کیلومتر، به شهر کوچک ندوشن برسید. مناره مسجد جامع تقریبا از تمامی نقاط شهر نمایان است. به‌منظور بازدید از این مسجد، باید به مرکز شهر ندوشن و کوچه گلدسته بروید.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: علی جعفری

مسجد جامع ندوشن یکی از قدیمی‌ترین جاهای دیدنی ندوشن به شمار می‌رود که مورد ارادت و احترام فراوان اهالی قرار دارد. این مسجد مانند بیشتر مساجد جامع، موزه‌ای از عناصر معماری، سرستون‌های چوبی کنده‌کاری شده، ستون‌های سنگی، درهای چوبی تزیین‌شده، کتیبه‌های سنگی و کتاب‌های خطی است. مسجد جامع ندوشن در تاریخ ۲۰ آبان ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۵۰ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Mohammad Jahanbakhshi

از تاریخچه مسجد جامع ندوشن اطلاعات زیادی در دست نیست؛ با این حال، کارشناسان این بنا را با شکل امروزی خود، متعلق به قرن هشتم هجری قمری و دوران حکومت آل مظفر می‌دانند. احتمالا مسجد جامع ندوشن یزد یکی از نخستین بناهای ساخته شده در این منطقه در دوران پس از اسلام به شمار می‌رود که در طول تاریخ، دچار تحول‌ها و تغییرات فراوان شده است. دوران اوج کاربری این اثر تاریخی به دوره صفویه باز می‌گردد.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: علی فلاح

مسجد جامع ندوشن یزد، مسجدی نسبتا بزرگ با ایوان تابستانی و گرم‌خانه زمستانی محسوب می‌شود که در بافت سنتی شهر بنا شده است.

تابستان‌خانه مسجد با پوششی تاق و تویزه و قوس‌هایی با قد پای بلند و کتیبه‌ای گچی در اطراف حوض‌خانه و ضلع شمالی آن دیده می‌شود. ضلع جنوبی تابستان‌خانه نیم‌طبقه‌ای نیز دارد.

حسینیه در مقایسه با مسجد، قدمت و اهمیت کمتری دارد؛ اما درمجموع هر دو بنای مسجد و حسینیه اثری همگون را به دستمی‌دهد. قرآن‌های خطی در همین قسمت و در انباری کوچک به‌همراه منبر معروف مسجد نگهداری می‌شوند.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia | عکاس: سوگل شهیدی

پوشش سقف گرم‌خانه به‌ صورت طاق و تویزه (قوس باربری که بار طاق مجاورش را تحمل می‌کند) است و قوس‌هایی با قد پای نه چندان بلند، نیم‌طبقه در طرفین محراب و در طول گرم‌خانه دیده می‌شود که فضای گرم‌خانه را آرام و دلنشین ساخته است. دو ستون سنگی به ارتفاع دو متر در طرفین محراب و دو ستون دیگر به قرینه در مدخل گرم‌خانه قرار دارند. کتیبه‌ای گچی که روی آن سوره جمعه درج شده است، پای تویزه‌ها و پیرامون گرم‌خانه جلب توجه می‌کند.

مسجد دارای مناره‌ای به ارتفاع ۲۰ متر است که در دوره صفویه به آن اضافه شده است. این مناره ۶۰پله‌ای با نمایی آجری و گلدسته آجر لعابدار، خودنمایی می‌کند که در اذان‌گاهان و مراسم وداع آخر ماه مبارک رمضان از آن استفاده می‌شود.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: نوشین دهقان

یکی از اشیای موزه‌ای مسجد جامع ندوشن، منبر آن است. این منبر تاریخی و زیبا با چوب گردو ساخته شده و هنرهای منبت، معرق و گره‌چینی در تزیین آن به کار رفته است. تاریخ کنده‌کاری شده روی سرلوحه منبر، زمان ساخت آن را جمادی الاول ۵۴۶ هجری قمری نشان می‌دهد. این منبر نزدیک به ۹۰۰ سال پیشینه دارد. با اینکه بیشتر منابع، قدمت مسجد جامع ندوشن را سده هشتم و «دوران آل مظفر» ذکر می‌کنند، پیشینه منبر این مسجد به سده ششم و زمان حکومت دختران «امیر فرامرز» می‌رسد.

در حال حاضر، دو پاره چوبی جداشده از این منبر تاریخی به یغما رفته و اکنون خارج از ایران است. این دو پاره، یکی سرلوحه یا کتیبه این منبر و دیگری، یکی از پایه‌های بدنه آن است. این دو تکه گران‌بها، سال‌ها پیش از ایران خارج و ابتدا به کشور فرانسه و شهر پاریس برده شده بود؛ سپس در سال ۱۹۳۴ میلادی (۱۳۱۳ شمسی) به کشور آمریکا فروخته شد و هم‌اکنون در شهر نیویورک و در موزه بزرگ و نامی «متروپولیتن» نگهداری می‌شود. این موزه یکی از بزرگ‌ترینموزه‌های جهان و در زمینه هنرهای زیبا است.

عکس‌ از وب‌سایت بلد

کتیبه یا سرلوحه منبر با عنوان «کتیبه منبر ابوبکر بن محمد بن احمد» با شماره دسترسی «۳۴٫۱۵۰٫۲» در انبار موزه متروپولیتن نگهداری می‌شود و در نمایش همگانی نیست. این قطعه مهم‌ترین تکه منبر محسوب می‌شود و با آگاهی و به‌درستی دستچین و دستبرد زده شده است. احتمالا این کتیبه در بالای بخش تکیه‌گاه بالاترین پله منبر نصب شده بود و تاریخ این تکه همان‌گونه که رویش نوشته شده است، به سال ۵۴۶ هجری قمری باز می‌گردد. اندازه این کتیبه ۷۶٫۵ × ۴۶٫۴ × ۶٫۴ سانتی‌متر، وزن آن ۶٫۴ کیلوگرم و جنس آن از چوب درخت ساج است.

متن نوشته شده در محراب این کتیبه که توسط «فاطمه دانش»، کارشناس تاریخ و پژوهشگر فرهنگ یزد خوانده شده، چنین است:

عکس‌ از وب‌سایت ghoolabad.com

کتیبه پایه منبر نیز با شماره دسترسی «۳۴٫۱۵۰٫۱» در انبار موزه متروپولیتن نگهداری می‌شود و در نمایش همگانی نیست. اندازه آن ۱۲۰٫۷ × ۳۱٫۴× ۸٫۳ سانتی‌متر و وزن آن ۹٫۱ کیلوگرم و جنس آن از چوب درخت ساج است. احتمالا این قطعه، پایه پله چهارم این منبر بوده است.

منبر مسجد جامع ندوشن در سال ۱۳۷۹ به دستان توانای «استاد علی اکبر ابویی مهریزی» و «استاد عباس مجاور» و با همکاری دیگران مرمت و تعمیر شده است. گویا در آن زمان، فقط صحبت از کتیبه بالای منبر بوده که کنده و خارج شده و از پایه صحبتی نبوده است. همچنین می‌گویند که استاد ابویی قصد بازنویسی قسمتی از خط‌های کوفی منبر را داشته‌اند که به‌دلیل ناشناس بودن این نوع خط کوفی و همچنین محدودیت زمانی تعیین‌شده برای مرمت منبر، موفق به انجام این کار نشده‌اند.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: مهدی طاهری

• بازدید از مسجد جامع ندوشن تا پیش از غروب آفتاب (به‌جز اوقات شرعی) امکان‌پذیر است.
• برای بازدید از مسجد جامع ندوشن نیازمند پوشش اسلامی خواهید بود.
• هنگام بازدید از مسجد جامع ندوشن، آداب و احترام لازم برای حضور در اماکن مذهبی را در نظر داشته باشید.
• به‌واسطه وجود کوچه‌های کم‌عرض در اطراف مسجد جامع ندوشن، بهتر است خودروی خود را در حاشیه خیابان اصلی پارک کنید.
• بازدید از مسجد جامع ندوشن رایگان است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: علی جعفری

• آدرس: استان یزد، شهر میبد، میدان شهرداری، بلوار امام (نمایش روی نقشه)

نارین قلعه یکی از آثار باستانی استان یزد است که در میدان شهرداری میبد قرار دارد. بر اساس آثار کشف‌شده در این قلعه، قدمت آن را به هزاره‌ سوم قبل از میلاد مسیح و تمدن عیلامی‌ها نسبت می‌دهند. نارین قلعه با کاربری نظامی ساخته شد و در طول تاریخ، جنگ‌های بسیاری به خود دید. این قلعه در تاریخ هشت مرداد ۱۳۵۴ هجری شمسی به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

• آدرس: استان یزد، شهر میبد، بلوار امام، میدان مرکزی شارستان قدیم (نمایش روی نقشه)

مسجد جامع میبد یکی از آثار تاریخی استان یزد است که قدمت آن به قرن دوم هجری قمری بازمی‌گردد؛ هرچند قرون هفتم تا نهم هجری قمری را می‌توان زمان اوج استفاده از این مسجد زیبا دانست. مسجد جامع میبد شامل بخش‌هایی همچون گنبدخانه، چندین شبستان، ایوان، چندین ورودی، هشتی، مسجد حسنعلی، مسجد امام حسن (ع) و بخش‌های دیگر می‌شود. مسجد جامع میبد در تاریخ دو خرداد ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۳۴۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

نویسنده: عماد جعفری / پوریا محمدی پیوند