غار شگفت یزدان

غار شگفت یزدان یکی از بزرگ‌ترین غارهای طبیعی کشور ما در استان یزد است که میان زرتشتیان نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. این غار تماشایی بر بلندای کوهی به نام شگفت قرار گرفته است و از زیباترین جاهای دیدنی اردکان به شمار می‌رود.

بازدید از غار شگفت یزدان برای علاقه‌مندان به گردشگری در جاذبه‌های طبیعی بکر لطف دوچندان دارد. این غار به‌جز شگفتی‌های طبیعی، قدمت تاریخی نیز دارد و به همین دلیل توجه گردشگران زیادی را در طول سال به خود جلب می‌کند. برای آشنایی بیشتر با غار شگفت یزدان و کسب اطلاعات مناسب برای بازدید از این غار، در این مقاله با ما همراه شوید.

عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری ایرنا، عکاس نامشخص

غار شگفت یزدان با نام «اشکفت یزدان» نیز شناخته می‌شود؛ اشکفت در زبان محلی به‌معنای شکاف یا غار است. درون این غار قندیل‌های بلند و آهکی همراه با حوضچه‌هایی زیبا به چشم می‌خورند که زمین‌شناسان قدمت قندیل‌ها را بیش از دو میلیون سال تخمین زد‌ه‌اند. غار شگفت یزدان از مهم‌ترین مراکز تجمع پیروان دین زرتشت در گذشته بوده است و زرتشتیان آیین مختلفی را در طول سال در این غار برگزار می‌کردند.

از غار شگفت یزدان با عنوان جاذبه‌ای تاریخی و طبیعی یاد می‌کنند؛ زیرا با وجود ساختار طبیعی آن، آثاری از حوضچه‌ها و باقی‌مانده خاکستر آتشدان‌های زرتشتیان نیز در آن به چشم می‌خورد. شواهد داخل غار نشان از کاربری مسکونی و مذهبی این غار در زمان‌های دور می‌دهد. از نظر تاریخی قدمت این غار و زمان شکل‌گیری آن را مربوط به دوره چهارم زمین‌شناسی می‌دانند.

غار شگفت یزدان در مسیری صعب‌العبور قرار دارد و مدت‌های زیادی کوهنوردان در مسیر دسترسی به قله کوه شگفت در این غار به استراحت می‌پرداختند. چاه شهریار در نزدیکی غار شگفت تنها منبع تامین‌کننده آب این منطقه و غار در روزگار دور بوده است. کوهستان‌های اطراف غار شگفت پوشیده از گونه‌های گیاهی متنوع مانند گون، درمنه و درختچه‌های بادام هستند. نام غار شگفت یزدان در میان فهرست آثار ملی ایران به چشم می‌خورد.

عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری صدا و سیما، عکاس نامشخص

غار شگفت یزدان در بلندای کوهی در جوار روستای هفتهر ندوشن قرار دارد. فاصله یزد تا غار شگفت یزدان در حدود ۱۱۰ کیلومتر است. روستای هفتهر در شمال غربی یزد قرار دارد و فاصله آن تا اردکان در حدود ۷۰ کیلومتر است. مسیر دسترسی به روستای هفتهر از اردکان از روستای عقدا می‌گذرد و چنانچه قصد بازدید از این غار از ندوشن را دارید، باید مسیری متفاوت را طی کنید.

در مسیر اردکان به روستای هفتهر باید به جاده نائین به اردکان وارد شوید و مسیر خود را به‌سمت روستای عقدا ادامه دهید. فاصله روستای عقدا تا غار شگفت یزدان در حدود ۴۵ کیلومتر است. پس از عبور از روستای عقدا از دور برگردان جاده به‌سمت مخالف بروید و به جاده فرعی روستای مزرعه نو وارد شوید. سپس با عبور از روستاهای مزرعه نو و خلیل آباد به یک دوراهی خواهید رسید. مسیر سمت چپ شما را به روستای هفتهر می‌رساند.

برای بازدید از غار شگفت یزدان در مسیر روستای ندوشن باید از شمال این روستا مسیری در حدود ۳۰ کیلومتر را تا روستای هفتهر طی کنید. این مسیر خاکی است و عبور از آن در حدود یک ساعت طول می‌کشد. غار شگفت بر بلندای کوه اشکفت در فاصله کوتاهی از روستای هفتهر قرار دارد. بخشی از مسیر روستا تا شروع مسیر پاکوب کوهستانی را می‌توانید با ماشین طی کنید.

برای رسیدن به مسیر کوهنوردی پای کوه اشکفت به‌سمت غار شگفت یزدان، سه کیلومتر پس از روستای هفتهر به مسیر فرعی بپیچید و ۵۰۰ متر جلوتر به جاده خاکی وارد شوید. این جاده مسیری مستقیم به‌سمت کوه اشکفت دارد و مسیرهای انحرافی از آن به معادن اطراف این منطقه منتهی می‌شوند. در ادامه مسیر پس از حدود هشت کیلومتر به یک آب‌انبار می‌‌رسید که باید وسیله نقلیه را در این منطقه پارک کنید و به مسیر پاکوب کوه اشکفت وارد شوید.

عکس‌ از وب‌سایت سیری در ایران، عکاس نامشخص

مسیر کوهنوردی تا دهانه غار شگفت یزدان چندان طولانی نیست؛ اما شیب تندی دارد و برای عبور از این مسیر نیاز به آمادگی بدنی مناسب دارید. در مسیر کوهنوردی با عبور از سه کیلومتر در شیب تند به‌سمت راست بپیچید. این مسیر به‌صورت پاکوب مشخص است؛ اما عبور از این آن برای نخستین بار بدون همراهی راهنمای آشنا به مسیر توصیه نمی‌شود و خطرآفرین است.

با رسیدن به یک دوراهی می‌توانید دهانه ورودی غار شگفت را در سمت راست ببینید. انتهای مسیر شیب زیادی دارد و استفاده از ابزار مناسب کوهنوردی به شما در صعود به‌سمت دهانه کمک خواهد کرد. نردبانی فلزی در دهانه ورودی غار برای سهولت ورود به آن تعبیه کرده‌اند. مسیر کوهنوردی به‌سمت قله شگفت یزدان برای کوهنوردان و افراد با آمادگی بدنی مناسب در حدود دو ساعت طول خواهد کشید.

• آدرس غار شگفت یزدان: استان یزد، شمال غربی یزد، ۷۰ کیلومتری اردکان، روستای هفتهر، کوهستان اشکفت، غار شگفت یزدان (مشاهده روی نقشه)

عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری ایسنا، عکاس نامشخص

زمین‌شناسان زمان شکل‌گیرغار شگفت یزدان را مربوط به دوران چهارم زمین‌شناسی می‌دانند. از زمان به وجود آمدن غار شگفت سالیان درازی می‌گذرد؛ اما بخشی از تاریخچه این غار مربوط به دوره استفاده زرتشتیان از آن برای کاربری مذهبی است.

بر اساس مدارک موجود میان زرتشتیان، در قرن نهم هجری به‌مدت ۳۰ سال، آتش مقدس زرتشتیان را در این غار روشن نگه داشتند و آثار خاکستر موجود در غار شگفت در حال حاضر، این مطلب را تایید می‌کند. زرتشتیان نخست آتش آتشکده ناهید را به روستای «هفتادر» در نزدیکی روستای عقدا منتقل کردند و سپس به روستای «ترک آباد» در اردکان بردند. این آتش از اردکان به غار شگفت یزدان منتقل شد و پس از ۳۰ سال از این غار به آتشکده بهرام یزد برده شد. زرتشتیان سال‌ها از این آتش مقدس به‌صورت پنهانی در غار اشکفت یزد نگهداری کردند.

محلیان روستاهای اطراف از غار شگفت یزدان با نام غار اشکفت یزدان یاد می‌کنند. شگفت یا اشکفت در زبان محلی به‌معنای شکاف هستند و بخش دوم این نام‌گذاری به کاربری مذهبی آن برای زرتشتیان اشاره دارد. از طرفی سالیان طولانی از آتش مقدس زرتشتیان در این غار نگهداری می‌کردند و برخی دلیل نام‌گذاری این غار را نیز همین مطلب عنوان می‌کنند.

عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری صدا و سیما، عکاس نامشخص

داخل غار شگفت یزدان سه حوض کوچک و بزرگ، آثاری از بقایای چند بنا و خاکستر به جا مانده از آتشدان‌های بزرگ به چشم می‌خورند. محوطه داخلی این غار گنجایش حضور گردشگران زیادی را دارد. سه قندیل چکیده یا استالاگمیت میان غار شگفت قرار گرفته‌اند که ارتفاع یکی از آن‌ها سه متر و هشتاد سانتی‌متر است و دو چکیده دیگر در حدود یک متر و ۲۰ سانتی‌متر درازا دارند. قطر این استالاگمیت‌ها نیز به حدود ۴۰ سانتی‌متر می‌رسد.

قطر دهانه ورودی غار شگفت یزدان بین ۴۰ تا ۶۰ متر تغییر می‌کند و پس از شیب تندی بر ارتفاع بیش از ۲۲۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. داخل این غار را بلورهای نباتی شکل و سفید پوشانده‌اند که توجه گردشگران را به خود جلب می‌کنند. صدای چکه‌های آب داخل حوضچه‌های غار شگفت در زمان تردد در این غار به گوش می‌رسد. ساختار نباتی این غار سبب کندی روند فرسایش آن در حال حاضر می‌شود و به همین دلیل ساختار غار شگفت یزدان تا مدت‌های طولانی به همین شکل حفظ خواهد شد.

عکس‌ از وب‌سایت هونل، عکاس نامشخص

از مهم‌ترین ویژگی‌های غار شگفت یزدان می‌توان به تزیینات رسوبی زیبا داخل آن اشاره کرد. صعب العبوری مسیر دسترسی به این غار سبب حفظ ساختار داخلی آن شده است و قندیل‌های آهکی این غار بکر باقی مانده‌‌اند. مساحت بالا و ورودی بزرگ غار شگفت نیز از دیگر ویژگی‌های این غار به شمار می‌روند که نام این غار را میان بزرگ‌ترین غارهای کشور ما قرار می‌دهند.

مسیر دسترسی سخت و کوهستانی به غار شگفت یزدان، از دیگر مشخصه‌های این غار است. از طرف دیگر غار اشکفت جاذبه‌ای طبیعی با سابقه‌ای تاریخی است و به همین دلیل از آن با نام جاذبه‌ای تاریخی طبیعی یاد می‌کنند. زرتشتیان در حدود ۳۰ سال از آتش مقدس خود در این غار نگهداری کرده‌اند و همین امر سبب اهمیت امروزه غار شگفت میان زرتشتیان می‌شود.

عکس‌ از وب‌سایت destination iran، عکاس نامشخص

وجود نیایشگاه و آتشگاه مقدس زرتشتیان در غار شگفت یزدان به‌مدت ۳۰ سال در قرن نهم هجری، اهمیت این غار را برای پیروان دین زررتشت بالا برده است. پس از گذشت سالیان دراز از انتقال آتش این غار و با وجود صعب‌العبوری مسیر دسترسی به آن، هم‌چنان زرتشتیان مناطق اطراف غار شگفت یزدان مراسم و آیین مذهبی خود را در این مکان برگزار می‌کنند.

غار شگفت یزدان میان زرتشتیان نمادی از نیایشگاه پاک و محل پرستش خداوند یکتا است و به همین دلیل ارزشی ویژه میان آن‌ها دارد. امروزه هم‌چنان در برخی مناسبت‌های مذهبی زرتشتیان، برخی از پیروان این آیین، شب را در غار اشکفت می‌گذرانند و آیین دینی خود را در این غار انجام می‌دهند.

عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری صدا و سیما، عکاس: محمود یوسفی

در بازدید از غار شگفت یزدان مهم‌ترین نکته‌ای که باید به خاطر داشته باشید محیط بکر و بدون امکانات در حوالی این غار است. برای اتراق در مسیر کوهپیمایی به‌سمت غار اشکفت و صرف غذا و آب باید همه لوازم مورد نیاز را با خود ببرید. از طرف دیگر مسیر کوهنوردی به‌سمت غار اشکفت یزدان در جدود دو ساعت زمان نیاز دارد و با احتساب زمان‌های لازم برای بازدید از غار، استراحت و مسیر بازگشت، شما برنامه کوهنوردی ۶ یا هفت ساعته خواهید داشت؛ پس همه وسایل مورد نیاز را در کوله‌پشتی سبکی با خود حمل کنید.

چنانچه قصد غارنوردی به‌صورت حرفه‌ای دارید باید ابزار کامل غارنوردی مانند کلاه ایمنی، رول و مته، نردبان کوتاه فلزی و محافظ زانو و آرنج را با خود ببرید. به‌دلیل مسیر سخت دسترسی به دهانه غار شگفت نیمی از ابزار مورد نیاز شما وسایل کوهنوردی هستند. در صورت عدم آشنایی به مسیر دسترسی به این غار و فوت و فن‌های غارنوردی، حتما از کمک راهنماهای محلی استفاده کنید.

در بازدید از غار شگفت یزدان زمانی را برای رفع خستگی و کسب آمادگی لازم برای مسیر برگشت، به استراحت در این مکان بپردازید. همراه داشتن وسایل اتراق به‌صورت محدود و سبک، برای استراحتی کوتاه مدت مفید هستند. برای عکسبرداری از محیط داخل این غار دوربین خود را فراموش نکنید و آب و غذا به میزان کافی با خود ببرید. مسیر کوهستانی غار شگفت به‌دلیل پاکی هوا آفتاب مستقیم و شدیدی دارد؛ پس کلاه آفتابگیر و عینک دودی را فراموش نکنید.

برای بازدید از غار شگفت یزدان به‌هیچ‌وجه فصل تابستان را انتخاب نکنید. تابش شدید آفتاب در این فصل و خشکی هوا سبب گرمازدگی گردشگران در مسیر دسترسی به غار شگفت می‌شوند. بخش قابل‌توجهی از استان یزد بافت کویری دارد و با وجود قرار داشتن این غار در ارتفاعات کوهستانی، آب و هوا در این منطقه نیز کویری و گرم و خشک است.

در طول فصل زمستان نیز سرمای هوا در ارتفاعات نزدیک به غار شگفت بسیار گزنده است و سبب آسیب به گردشگران می‌شود. بهترین زمان‌ها برای بازدید از غار شگفت یزدان از اواخر زمستان تا اواسط بهار و نخستین روزهای فصل پاییز هستند. برای صعود به غار شگفت یزدان صبح زود عازم شوید تا در زمان گرمای شدید ظهر داخل غار باشید. برای اطمینان بیشتر، پیش از صعود به کوهستان اشکفت حتما وضعیت آب و هوایی را استعلام کنید.

عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری میزان، عکاس: عادل باخدا

روستای هفتهر در یکی از باستانی‌ترین استان‌های کشور ما قرار دارد و شهرهای تاریخی مانند اردکان و ندوشن در فاصله کوتاهی از آن قرار گرفته‌اند. قدمت بالای این مناطق سبب پیدایش جاذبه‌های تاریخی و طبیعی در این نواحی و در نزدیکی غار شگفت یزدان شده‌اند. در بازدید از این غار تماشایی در روستای هفتهر و در مسیر دسترسی به این منطقه می‌توانید زمانی را به بازدید از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی در شهرهای اطراف اختصاص دهید. چنانچه در سفر به یزد در شهرهای اردکان، ندوشن یا اطراف آن‌ها اقامت دارید، زمان مناسب برای بازدید از جاذبه‌های تاریخی زیر را خواهید داشت.

عکس‌ از وب‌سایت تبیان، عکاس نامشخص

زیارتگاه چک چک اردکان از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی و طبیعی در نزدیکی اردکان و ۷۶ کیلومتری شرق روستای هفتهر است که مورد توجه زرتشتیان سراسر ایران و سایر نقاط جهان قرار دارد. این زیارتگاه در واقع نیایشگاه پیروان دین زرتشت در دل کوهی به همین نام است که سال‌ها پیش از این، محل برگزاری آیین زرتشتی بود. از قدمت دقیق زیارتگاه چک چک اطلاع دقیقی در دست نیست؛ اما افسانه‌هایی مربوط به اواخر دوره پادشاهی ساسانیان از این زیارتگاه نقل می‌شود.

زیارتگاه چک چک شامل پنج طبقه پلکانی نامنظم در دل کوه است که ورودی آن به دهانه غار شباهت دارد. نام این اثر در فهرست آثار ملی ایران به چشم می‌خورد و هر ساله هم‌زمان با جشن مهرگان در نخستین روزهای پاییز، مراسم آیینی و سنتی همراه با حضور زرتشتیان در این زیارتگاه انجام می‌شود. (مشاهده روی نقشه)

عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری میزان، عکاس عادل باخدا

روستای عقدا در فاصله ۳۵ کیلومتری از شمال شرقی روستای هفتهر از برجسته‌ترین جاهای دیدنی اردکان است که آثار تاریخی قابل‌توجهی از دوران پیش از اسلام و پس از آن در این روستا قرار گرفته‌اند. شکل معماری خانه‌های روستای عقدا شباهت زیادی به بافت تاریخی شهر یزد دارد و به‌دلیل استقبال بالای گردشگران از این روستای تاریخی در طول سال، زیرساخت‌های مناسبی برای مسافران در آن تعبیه کرده‌اند.

از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی روستای عقدا می‌توان به مسجد جامع عقدا، قلعه سامه، مسجد هلاکو، حمام نو و دروازه عقدا اشاره کرد. آثار تاریخی متعدد در این روستا قدمتی از ۶۰۰۰ سال پیش تا دوره پادشاهی قاجار دارند و نام بیشتر آن‌ها در فهرست آثار و میراث ملی کشور ما به چشم می‌خورند. روستای عقدا فاصله کوتاهی تا غار شگفت یزدان دارد و برای بازدید از این غار می‌توانید در اقامتگاه‌های بومگردی این روستا اقامت کنید. (مشاهده روی نقشه)

قنات تاریخی ندوشن از برجسته‌ترین قنات‌های تاریخی ایران در ندوشن است که قدمت آن به دوره حکومت ایلخانیان بازمی‌گردد. عمیق‌ترین بخش این قنات نزدیک به ۴۸ متر عمق دارد و در مسیر آن ۵۱ حلقه چاه حفر کرده‌اند. آب این قنات تاریخی در گذشته به باغ‌های شرقی ندوشن راه داشته و بافت قدیمی شهر را سیراب می‌کرده است. مظهر قنات ندوشن از ۱۰ کیلومتری جنوب این شهر در «سرآب» شروع می‌شود و تا بلوار فاطمه الزهرا (س) در این شهر ادامه دارد. نام قنات تاریخی ندوشن در فهرست آثار ملی ایران به چشم می‌خورد.

عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری ایرنا، عکاس نامشخص

سنگ آب های ندوشن از مهم‌ترین جاذبه‌های اطراف ندوشن به شمار می‌روند که در دره‌ای در نزدیکی این شهر قرار گرفته‌اند. سنگ آب های ندوشن مجموعه‌ای از تخته سنگ‌های پکانی هستند که چشمه‌های آب بر آن‌ها جریان دارند. آب این چشمه‌ها به‌دلیل خواص درمانی بالا توجه گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کند.

وجود املاح نمک و آهک در آب چشمه‌های سنگ آب های ندوشن سبب رنگ سفید تخته سنگ‌ها می‌شوند و حوضچه‌های پلکانی زیر این چشمه‌ها نیز رنگ سفید آهکی گرفته‌ند. طعم آب این چشمه‌ها شور است و خواص درمانی بالایی دارد. نمونه دیگر از این چشمه‌ها را می‌توان در باداب سورت مازندران دید. سنگ آب های ندوشن در فاصله ۳۰ کیلومتری از روستای هفتهر قرار دارند و برای بازدید از این دره باید آمادگی جسمانی مناسب داشته باشید. (مشاهده روی نقشه)

عکس‌ از وب‌سایت جاذبه‌ها، عکاس نامشخص

قلعه سفید ندوشن در فاصله کوتاهی از شرق ندوشن و ۳۰ کیلومتری از روستای هفتهر قرار دارد. قدمت این قلعه تاریخی به دوران حکومت افشاریان و زندیان می‌رسد و بنای آن را با سنگ و خشت ساخته‌اند. قلعه سفید بر فراز تپه‌ای بلند و هم نام خود قرار دارد و در سردر ورودی آن قلوه سنگ‌هایی سفید به چشم می‌خورند. قلعه سفید دو طبقه دارد و چاهی به عمق ۱۵ متر در آن حفر کرده‌اند. محل قرارگیری این قلعه نشان از کاربری جنگی و دفاعی آن در زمان‌های دور می‌دهد. (مشاهده روی نقشه)

عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری صدا و سیما، عکاس نامشخص

در سفرهای طبیعت گردی برای بازدید از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی رعایت برخی نکات الزامی است و سبب سهولت

بازدید از این جاذبه‌ها می‌شود. در بازدید از غار شگفت یزدان نکات زیر را به خاطر داشته باشید.

• غار شگفت یزدان در ارتفاع بیش از ۲۲۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و مسیر دسترسی به آن بسیار سخت است.
• بازدید از غار شگفت یزدان برای کودکان، سالمندان و افراد با ناتوانی‌های جسمی مناسب نیست.
• اطراف غار شگفت یزدان هیچ امکاناتی برای گردشگران و کوهنوردان وجود ندارد.
• در بازدید از این غار هیچ‌گونه آسیبی به فضای داخل آن نرسانید.
• قندیل‌های داخل غار شگفت یزدان تنها در محیط داخل غار زیبا هستند و سعی در استخراج آن‌ها برای یادگاری یا سوغات به دور از فرهنگ است.
• در بازدید از غار شگفت هیچ زباله‌ای در این محیط بکر نریزید و ردی از خود به جا نذارید.
• در کوهستان اشکفت تنها در مسیر پاکوب حرکت کنید.
• برنامه بازدید از غار شگفت یزدان را به‌صورت دسته‌جمعی برگزار کنید.
• پیش از اقدام به بازدید از غار شگفت یزدان اطرافیان خود و محلیان اطراف غار را در جریان برنامه صعود گروه خود قرار دهید.
• روزهای گرم را برای بازدید از غار شگفت یزدان انتخاب نکنید. به‌دلیل تابش شدید آفتاب احتمال گرمازدگی در این زمان‌ها بسیار بالا است.

در این مقاله به معرفی غار شگفت یزدان در استان یزد پرداختیم. اگر تجربه بازدید از این غار شگفت انگیز را دارید، در ادامه می‌توانید از تجربه‌های سفر خود به این جاذبه طبیعی برجسته به ما و دیگر کاربران کجارو نیز بگویید.

نویسنده: مینا بهزادی‌منش