آب انبار سردار بزرگ

آب‌انبار سردار بزرگ، بزرگ‌ترین آب‌انبار تک گنبدی ایران و یکی از جاهای دیدنی قزوین است که در سال ۱۲۲۷ هجری قمری در محله راه‌ ری قزوین ساخته شد. این آب‌انبار، سردری بلند با قوس جناغی دارد که با ۴۸ پله سنگی در راهی موسوم به «راه­شیر»، به عمق ۱۲٫۵ متری زیر زمین می­‌رسد. بنای تاریخی مزبور در تاریخ هشت شهریور ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۳۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه به روی گردشگران باز است.

• آدرس: استان قزوین، شهر قزوین، خیابان راه آهن (نمایش روی نقشه)

آب‌انبار سردار بزرگ در محله راه ری و شرق خیابان راه‌آهن قزوین،‌ نبش کوچه شهید علوی قرار دارد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مهران دشتی)

شهر قزوین روزگاری بیش از ۱۰۰ آب‌انبار داشت؛ اما در حال حاضر تعداد آب‌انبارهای سالم آن به کمتر از ۱۰ مورد رسیده است. دلیل اصلی این امر را می‌توان گسترش سریع شهر قزوین و مهاجرپذیری بالای آن دانست که باعث ساخت‌وسازهایی درون بافت قدیمی شهر شد تا مهاجران جدید بتوانند در آن مستقر شوند. یکی از این آب‌انبارها، آب‌انبار سردار بزرگ است که به‌عنوان سازه‌ای بزرگ و جالب در نظام آبرسانی شهری، در سال ۱۳۵۵ با شماره ۱۳۳۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: عباس پویا)

این آب‌انبار تاریخی توسط دو برادر به نام‌های محمدحسن خان و محمدحسین خان از امرای فتحعلی‌ شاه در بی‌آب‌ترین محله شهر قزوین یعنی محله «راه ری» بنا شد. در کتیبه سردر نیز این دو موسس و تعمیر آن در سال ۱۳۵۷ توسط شهرداری قزوین ذکر شده است. جالب اینکه در قزوین دو آب‌انبار به نام‌های سردار بزرگ و سردار کوچک وجود دارد که برخلاف تصور گردشگران، آب‌انبار سردار بزرگ از لحاظ حجم کوچک‌تر از آب‌انبار سردار کوچک است و دلیل نام‌گذاری آن‌ها فقط به‌خاطر سازنده‌هایشان بوده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مهران دشتی)

در دو سمت ورودی آب‌انبار سردار بزرگ، با سکوی سنگی برای نشستن و استراحت روبه‌رو می‌شوید. این بخش دارای طاق‌نمای عریضی با قوس جناقی و دو طاق جانبی به‌صورت دو طبقه است که آجرکاری و کاشی‌کاری با طرح هندسی، زیبایی دوچندان به آن‌ها بخشیده‌اند. در ادامه، مسیر دسترسی به پاشیر جهت برداشت آب قرار دارد که درمجموع شامل ۴۸ پله سنگی می‌شود و هر پله به ارتفاع متوسط ۲۵ سانتی‌متر است. در این مسیر می‌توانید شاهد پوشش طاق‌آهنگ باشید؛ ضمن اینکه قسمتی از پوشش ابتدای ورودی راهشیر دارای تزیینات آجرکاری همراه با رسمی‌بندی و استفاده از پا باریک‌های تزیینی و کاشی‌کاری است. در پایان راه­شیر بخشی قرار دارد که به «پاشیر» معروف است و مردم در گذشته برای دسترسی به آب باید این مسیر را طی می‌کردند و ۱۲٫۵ متر پایین می‌رفتند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مهران دشتی)

مخزن آب این بنا با حجم ۴,۹۰۰ متر مکعب به‌صورت مربعی‌شکل است که روی آن گنبدی زیبا و رفیع بر پایه مربع ایجاد شده و زیبایی خاصی به فضای آن بخشیده است. ارتفاع بلندترین نقطه این گنبد آجری تا کف آب‌انبار حدود ۲۸ متر است؛ هرچند بعدها کف آن را به‌اندازه سه متر پر کردند و به این ترتیب، ارتفاع آن به ۲۵٫۵ متر رسید. علاوه بر بادگیر مرکزی که در بالاترین قسمت گنبد قرار دارد، چهار روزن مشبک جهت تهویه هوا در گنبد کار گذاشته شده است. گنبد آب‌انبار از بیرون چندان بزرگ به نظر نمی‌آید؛ اما با پایین‌رفتن از پله‌ها و رسیدن به داخل مخزن، عظمت و بزرگی گنبد و خلاقیت معماران آن مورد تحسین قرار می‌گیرد.

مصالح به کار گرفته در بنای آب‌انبار بزرگ، شفته آهک با روکش ساروج با قطری حدود سه متر است. اگر به دیوارهای داخلی بنا دقت کنید، می ‌بینید که کاملا صاف نیستند. این ناصافی به‌دلیل بی‌دقتی در معماری نبوده، بلکه برای ایجاد حرکت در داخل آب و جلوگیری از رکود و فساد آب بوده است. این بنا مقاومت خوبی در برابر زلزله دارد و با وجود زلزله‌‌های مختلف در طی سالیان دراز در قزوین، به‌‌خاطر مهندسی دقیق آسیب ندیده است.

در نزدیکی آب‌انبار سردار بزرگ جاذبه‌های دیگری قرار دارند که با چند دقیقه پیاده‌روی می‌توانید از آن‌ها بازدید کنید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: امیر عباباف)

خیابان سپه قزوین نخستین خیابان مدرن ایران است که قدمت آن به دوره صفویه باز می‌گردد. این خیابان در سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و به‌لطف وجود جاذبه‌های گردشگری متعددی همچون کاخ چهلستون، بازار قزوین، سردر عالی‌قاپو و... محلی عالی برای گشت‌وگذار به شمار می‌رود.

مسجد جامع یا مسجد عتیق از بزرگ‌ترین و قدیمی‌‌ترین مساجد ایران است که در سال ۱۹۲ هجری قمری به فرمان هارون‌الرشید ساخته شد. در این مسجد می‌توانید شاهد نمونه‌ای عالی از معماری ایرانی-اسلامی باشید و از تماشای گنبد بسیار زیبا و مناره‌های کاشی‌کاری و صحن‌های آن لذت ببرید. مسجد جامع به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران شناخته می‌شود و بازدید از آن در ساعات برگزاری نماز جماعت امکان‌پذیر است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: هاشم کسایی)

امامزاده شاهزاده حسین (ع) یکی دیگر از جاهای دیدنی قزوین است که محل دفن فرزند امام رضا (ع) به شمار می‌رود. این سازه مذهبی و تاریخی که در سال ۱۳۱۸ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است، تزیینات بسیار زیبایی در زمینه آینه‌کاری، کاشی‌کاری و غیره دارد.

آب‌انبار مسجد جامع یکی از آب‌انبارهای قدیمی و بزرگ قزوین است که در دوره صفویه ساخته شد. این سازه تاریخی که در خیابان سپه قرار دارد، در سال ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: شیما پروین‌چی)

• با توجه به ارتفاع پایین آب‌انبار از سطح خیابان، هوای داخل آن بسیار مطبوع و لذت‌بخش است.
• بازدید از آب‌انبار برای افراد مسن، مبتلا به زانودرد و مشکلات حرکتی دشوار است.
• برای بازدید از آب‌انبارهای شهر قزوین از جمله آب‌انبار سردار بزرگ می‌توانید در روزهای پنجشنبه و جمعه و همچنین در روزهای تعطیل رسمی از ساعت ۹ تا ۱۸ مراجعه کنید. ضمن اینکه این آب‌انبارها در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی، ۲۱ رمضان شهادت امام علی (ع)، ۲۸ صفر رحلت پیامبر (ص)، ۱۴ خرداد رحلت امام خمینی (ره) و ۲۵ شوال شهادت امام جعفر صادق (ع) تعطیل هستند.
• گاهی اوقات در این آب‌انبار نمایشگاه عکس برگزار می‌شود.
• بلیط ورودی آب‌انبار سردار در سال ۱۴۰۱ معادل ۴۰۰۰ تومان است.

نویسنده: پریسا همایونی/ بازنویسی: صدیقه شجاعی