حمام وکیل کرمان

یکی از جاذبه‌های گردشگری کرمان، حمام قاجاری و زیبای وکیل است که در بازار کرمان واقع است. این حمام که بخشی از مجموعه وکیل به شمار می‌رود در دوره قاجار و به سال ۱۲۷۰ هجری قمری به دستور محمد اسماعیل خان نوری، حاکم وقت کرمان بنا شد. حمام وکیل در سال ۱۳۶۹ بازسازی شده و در حال حاضر کاربری فعلی این حمام چایخانه سنتی است.

در این مطلب قصد داریم به معرفی جاهای دیدنی کرمان یعنی حمام وکیل کرمان و بخش‌های مختلف آن بپردازیم. در سفر کجارو به شهر کویری کرمان و بازدید از حمام وکیل، همراه باشید.

• آدرس: کرمان، خیابان طالقانی شیراز، میانه‌های بازار کرمان، بعد از حمام گنجعلی خان (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: ittic.com

در میان بازار کرمان یکی از جاذبه‌های دیدنی و تاریخی شهر کرمان به نام حمام وکیل قرار دارد. این حمام به‌همراه بازار، بخشی از مجموعه وکیل به شمار می‌رود و اکنون به چایخانه و رستوران سنتی تبدیل شده است.

حمام وکیلی یکی از حمام‌های تاریخی کرمان محسوب می‌شود. قدمت این حمام به دوره قاجار می‌رسد که در سال ۱۲۷۰ هجری قمری ساخته شده است. طبق کتیبه موجود در سردر بنا، موتمن السلطان وکیل الملک محمد اسماعیل‌خان نوری بانی این حمام بوده است که از سال ۱۲۷۷ تا ۱۲۸۴ هجری قمری حکومت کرمان را برعهده داشت.

حمام وکیل در سال ۱۳۵۳ به ثبت ملی رسیده است. این حمام در سال ۱۳۶۹ مرمت و بازسازی و از سوی سازمان میراث فرهنگی کرمان به‌عنوان چایخانه به بخش خصوصی اجاره داده شد. اکنون این حمام زیر نظر شرکت سرمایه‌گذاری و جهانگردی اداره می‌شود و با انواع غذاهای سنتی کرمان و موسیقی زنده پذیرای گردشگران است.

عکاس: علی ملکی

حمام وکیل یکی از زیباترین حمام‌های کرمان است که به سبک معماری دوره‌های زندیه و قاجار در مساحتی بالغ بر ۱,۱۵۰ متر مربع احداث شد. به مانند سایر حمام‌های ایرانی سلسله مراتب در حمام وکیل رعایت شده است و بخش‌هایی چون ورودی، سربینه، گرم‌خانه و خزینه دارد. این حمام دارای ستون‌های سنگی زیبا است و بین حمام و خزینه حوض بزرگی وجود دارد. کاشی‌کاری‌، سرامیک‌کاری و حجاری از تزیینات به کار رفته در این بنا است.

ورودی اولین بخش حمام وکیل به شمار می‌‌رود که با آن مواجه می‌شوید. این ورودی متشکل از سردر، هشتی و دالان است. مقرنس‌کاری و کاشی‌کاری از جمله تزیینات به کار رفته در سردر هستند، علاوه بر این کتیبه بنا که تاریخ ساخت حمام و بانی آن را نشان می‌دهد در این بخش دیده می‌شود.

در هشتی ورودی رسمی‌بندی‌های زیبایی مشاهده می‌شود که از سه رسمی پرکار بر بالای یکدیگر شکل‌گرفته‌اند. طاق نماهای هشتی نیز با کاشی‌هایی با نقوش گل و بوته مزین شده‌اند.

نکته قابل‌توجه در ارتباط با ورودی حمام وکیل تغییر زاویه مسیر حرکت از سردر تا سربینه است. این ویژگی موجب می‌شود که دید مستقیم به سربینه از بین برود و در نتیجه از تبادل حرارت با بیرون کاسته شود.

منبع عکس: ittic.com

سربینه در واقع همان رختکن و محل در آوردن و پوشیدن لباس محسوب می‌شود. سربینه حمام وکیل از یک سو با ورودی و از سوی دیگر با میان در ارتباط است. میان در متشکل از فضاهای مختلف‌الشکل متوالی است و در امتداد محور فرعی گرم‌خانه به آن راه می‌یابد. خروج از سربینه و ورود به گرم‌خانه از طریق این دو فضا صورت می‌گیرد. این فضاها در یک امتداد قرار ندارند و دو چرخش نود درجه در این مسیر باعث جلوگیری از هدر رفت گرما می‌شود.

سربینه حمام وکیل قاعده منظم، اما پرشکست و تراش خورده دارد که از ترکیب اشکال هندسی ایجاد شده است. در این بخش هشت ستون سنگی کار شده است و در میان آن حوض بزرگی دیده می‌شود. در دو سوی سربینه نیز دو حوض مستطیل‌شکل کوچک وجود دارند.

دورتادور سربینه سکوهایی مزین به کاشی فیروزه‌ای وجود دارد که در زیر آن‌ها حفره‌هایی جهت گذاشتن لباس و سایر وسایل شخصی به کار رفته است. سربینه زیباترین بخش‌ به‌لحاظ تزیینات معماری محسوب می‌شود. سقف و بدنه سربینه از آجر ساخته و با کاشی تزیین شده است و رسمی‌بندی‌های زیبایی در سقف دارد.

عکاس: مفیدی

گرمخانه حمام وکیل فضای کشیده‌ای است که ستون‌های سنگی آن را به سه بخش تقسیم‌ کرده‌اند. بخش میانی گرم‌خانه چهار ستون به‌همراه طاق رسمی‌بندی شده دارد. در یک سمت این بخش فضایی بزرگ‌تر با هشت ستون سنگی و حوض هشت گوش در میان آن دیده می‌شود. در کنار این قسمت فضایی وجود دارد که در زمان مرمت اضافه شده است.

در بخش دیگر گرم‌خانه، فضایی کوچک‌تری در جلوی خلوت گرم‌خانه با حوض مستطیل‌شکل کشیده‌ای وجود دارد. در خلوت تزیینات رسمی‌بندی در طاق مشاهده می‌شود. این بخش راه جداگانه‌ای به میان در دارد که احتمالا در تغییرات متأخر ایجاد شده است.

خزینه حمام وکیل کرمان در امتداد محور فرعی گرم‌خانه و روبه‌روی ورودی آن قرار دارد و دارای فضای مستطیل‌شکل است. در گذشته از طریق پلکانی به خزینه وارد می‌شدند و سپس به سربینه باز می‌گشتند.

از آنجایی که کرمان منطقه‌ای کویری محسوب می‌شود و آب‌وهوای گرم دارد؛ بهترین زمان سفر به این شهر نیمه دوم سال و اوایل بهار است.

ساعت بازدید همه‌روزه از ساعت ۸:۳۰ تا ۲۰:۰۰ و قیمت بلیط رایگان است.

عکاس: رضا باباییان

حمام گنجعلی خان یا موزه مردم‌شناسی کرمان یکی از جاهای دیدنی نزدیک به حمام وکیل است. این حمام جزو مجموعه گنجعلی خان محسوب می‌شود و قدمت آن به عصر صفوی می‌رسد که به دستور گنجعلی خان، حاکم وقت کرمان ساخته شد. این حمام تا سال ۱۳۱۶ هجری شمسی مورد استفاده قرار داشت و سپس در سال ۱۳۴۷ مرمت و به موزه مردم‌شناسی تبدیل شد.

حمام گنجعلی خان تزیینات چشم‌گیر نقاشی، گچ‌بری، مقرنس، کاشی‌کاری و خطاطی دارد و از بخش‌هایی چون ورودی، سردر، دالان و هشتی، رختکن، گرمخانه، خزینه و شاه‌نشین تشکیل شده است.

• آدرس: بازار بزرگ کرمان، میدان گنجعلی خان (نمایش روی نقشه)

عکاس: وحید ریحانی

بازار کرمان در طی دوره‌های مختلف ساخته شده و متشکل از بازار وکیل، بازار اختیاری، بازار گنجعلی خان، بازار قلعه و بازار سردار کرمان و... است.

• آدرس: کرمان، میدان ارگ (مشاهده روی نقشه)

عکاس: مفیدی

کاروان‌سرای وکیل در فاصله اندکی از حمام وکیل قرار دارد. این بنا در دوره قاجار به دستور اسماعیل خان وکیل الملک، حاکم کرمان ساخته شد. این کاروان‌سرای بزرگ دو طبقه و ۱۲۰ حجره دارد و جزو کاروان‌سراهای درون‌شهری محسوب می‌شود. از ویژگی‌های این کاروان‌سرا، داشتن بادگیر و برج ساعت است.

• آدرس: حاشیه خیابان شریعتی (مشاهده روی نقشه)

نویسنده: اکرم زمانی‌نوری