خانه تقوی‌ ها

خانه تقوی‌ها یکی از جاهای دیدنی گرگان است که در دوره قاجار ساخته شد و به حاج محمدتقی تقوی تعلق داشت. این خانه تاریخی و بسیار زیبا بیش از ۱۰ حیاط اصلی و فرعی دارد و شاخصه‌های معماری اقلیم شمال ایران را می‌توان در گوشه‌وکنار آن مشاهده کرد. ساختمان‌های این خانه اغلب دو طبقه هستند و جالب اینکه كف طبقه دوم از جنس چوب است تا بار كمتری بر سقف طبقه زیری وارد شود. همچنین این ساختمان‌ها اغلب یک متر بالاتر از سطح زمین ساخته شده‌اند و زیر آن‌ها خالی است تا از نفوذ رطوبت به داخل بنا جلوگیری شود.

خانه ارزشمند تقوی‌ها در بافت تاریخی گرگان در نزدیکی بازار نعلبندان و مجاورت امامزاده نور قرار دارد.

• آدرس: استان گلستان، گرگان، خیابان امام خمینی، آفتاب ۱۵، جنب امامزاده نور (نمایش روی نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محمدامین شاملی)

خانه تاریخی تقوی یک مجموعه ساختمانی متعلق به دوره قاجار است که در میان جاهای دیدنی استان گلستان همچون نگینی می‌درخشد. بانی خانه تقوی را حاج میرزا محمدتقی تقوی معروف به تقی‌اف دانسته‌اند. خاندان تقوی از تاجران مشهور منطقه استرآباد در عهد حاکمیت قاجار بودند. این خانواده به‌دلیل عمده تجارت خود با کشور همسایه شمالی ایران یعنی روسیه، به‌عنوان «تقی‌اف» نیز شناخته می‌شدند.

این خانه تاریخی در اختیار میراث‌داران خانه تقوی‌ها بود؛ اما به‌صورت تدریجی توسط میراث فرهنگی از آن‌ها خریداری شد. در حال حاضر ۱۰ حیاط از این خانه تاریخی به تملک میراث فرهنگی درآمده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: حامد داودآبادی)

خانه تقوی‌‌ها مساحتی در حدود ۲۰۰۰ متر را به خود اختصاص داده است و بیش از ۱۰ حیاط اصلی و فرعی دارد که هریک دارای کارکردی جداگانه بودند و بر اساس کارکرد خود به همان نام شناخته می‌شدند. برای مثال، حیاط‌های خانه با نام‌های حیاط بیرونی اول و دوم، حیاط مطبخ، حیاط سرطویله، هشتی‌ها و پشت حیاط‌ها و... نامگذاری شده بودند.

هریک از حیاط‌های خانه دارای حوض‌های مختص به خود هستند. آبی که در حوض‌های حیاط خانه‌ها جریان داشته است، از طریق جوی‌های روباز بیرون بنا به حیاط خانه و حوض وارد می‌شدند و آب حوض را تامین می‌کردند.

حیاط‌های خانه مجهز به ایوان‌هایی هستند تا از تابش مستقیم نور آفتاب در امان بمانند و در نتیجه به مهتابی شهرت داشتند. از آن‌ها به‌عنوان محلی برای انبار مواد خوراکی و آذوقه استفاده می‌شد. به‌جز مهتابی‌ها که جزو جذاب‌ترین جاهای ساختمان به حساب می‌آیند، در داخل یکی از حیاط‌های بیرونی، معماری زیبایی طراحی شده است که در اصطلاح تاریخی به آن‌ کلاه فرنگی می‌گویند. کلاه‌فرنگی معمولا مختص کارکردهای سیاسی و تجاری بود و محلی برای تجمع افراد رده‌بالا در جهت تصمیم‌گیری‌های مهم تلقی می‌شد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: حامد داودآبادی)

در این خانه قسمتی از بنا که به‌شکل کوشک و در میان فضای باز ساخته شده، همان ساختمان کلاه‌فرنگی عمارت است که دلیلی بر برون‌گرایی معماری این خانه تاریخی تلقی می‌شود. از دیگر شاخصه‌های معماری آن عدم تقارن در معماری حیاط‌های خانه است. مشاهده حیاط‌های خانه از نزدیک و تعبیه حوض‌های آن نشان می‌دهد که در طراحی حیاط‌های این مجموعه اثری از تقارن دیده نمی‌شود. باغچه‌های آن نیز نشانه‌های هندسی دارند و به‌طور کلی با توجه به کل حیاط، شکل هندسی خاصی در آن‌ها به چشم نمی‌خورد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: حامد داودآبادی)

خانه تقوی‌ها به‌صورت دو طبقه ساخته شده‌ و کف طبقه دوم از جنس چوب است تا سنگینی کمتری را برای سقف طبقه پایین ایجاد کند. این ساختمان‌ یک متر بالاتر از سطح زمین قرار دارد و زیر آن خالی گذاشته شده است تا به این وسیله از نفوذ رطوبت به داخل بنا جلوگیری ‌شود.

استفاده از عنصر چوب در معماری خانه تقوی‌ها یکی دیگر از شاخصه‌های کلی معماری این منطقه است که ریشه در نوع اقلیم دارد؛ زیرا چوب ظرفیت حرارتی پایینی دارد. همچنین امکان گردش هوا و کوران باد از طریق بازشوهای متعدد ایجاد شده است و بام‌های سفال‌پوش و پیش‌آمده به‌همراه ارتفاع کف فضاهای طبقه‌ پایین از زمین را می‌توان ترفندهایی مناسب جهت مقابله با اثرات مخرب اقلیم پرباران و مرطوب منطقه دانست.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: حامد داودآبادی)

مصالح به کار رفته در خانه تقوی‌های گرگان از گچ، خاک، آهک، آجر، خشت خام و چوب است. چوب‌های مورداستفاده در ستون‌ها اغلب چوب درخت سرخدار و چوب‌های درها از جنس چوب درختان آزاد هستند. در جاهایی از ساختمان چوب‌هایی در زیر سر شیرها قرار دارد که با نقوش اسلیمی کار شده‌اند. علاوه بر این، آیاتی با خطوط نسخ و ابیاتی از اشعار فارسی نیز با خطوط نستعلیق روی بنا نگاشته شده که بر زیبایی آن افزوده و در نظر بازدیدکنندگان نوعی تقدس به این خانه بخشیده است. مصالح دیگری نیز در بنا به کار رفته؛ گرچه چوب بیشترین کاربرد را در آن داشته و تا به امروز نیز از مقاومت بالایی برخوردار بوده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سحر عبدالملکی)

کافه جان و دل در سال‌های اخیر فعالیت خود را در خانه تقوی‌ها آغاز کرده است و محلی آرام و دل‌نشین برای گپ‌وگفت و همچنین شنیدن صدای آرام‌بخش موسیقی آب داخل حوض دارد. در صورتی که هوس نوشیدن یک لیوان دمنوش کرده‌اید، در حیاط این عمارت تاریخی می‌توانید تجربه متفاوتی داشته باشید. همین طور کافه تقوی‌ها، شیرینی‌های مخصوص شهر گرگان را می‌فروشد.

میز و صندلی‌های چوبی با طرح‌های ساده، حال و هوای زمان قدیم را در این محل زنده کرده‌اند. در صورت تمایل می‌توانید در فضای باز اوقات خوشی را تجربه کنید یا به طبقه بالای کافه بروید. در اتاق‌های کافه زیراندازها و بالش‌ها به‌صورت سنتی گذاشته شده‌اند. منوی این کافه ساده و جذاب است و شامل انواع نوشیدنی‌های سرد و گرم، میان وعده‌ و دمنوش سنتی می‌شود. انواع کیک‌های ساده نیز در منو وجود دارد. شما می‌توانید دمنوش مورد نظر خود را با یکی از این کیک‌ها سفارش دهید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: حامد داودآبادی)

• از فروشگاه سوغات جان و دل که در خانه تقوی‌ها فعالیت می‌کند، می‌توانید سوغاتی‌های خوبی تهیه کنید.
• خانه باقری‌ها، موزه صنایع دستی گرگان و امامزاده نور از جمله جاذبه‌هایی هستند که در نزدیکی خانه تقوی‌ها قرار دارند.

نویسنده: زهرا آذرنیوش/ بازنویسی: صدیقه شجاعی