طاق گرا

استان کرمانشاه دارای آثار باستانی متعددی است که موجب جذب گردشگران می‌شود. طبیعت منحصربه‌فرد، جغرافیای استراتژیک و آب‌وهوای مطلوب، سبب اهمیت این خطه در طول تاریخ شده است. بنای طاق‌گرا یا طاق شیرین یکی از این آثار باستانی است که در گردنه پاتاق بر سر راه کرمانشاه به سرپل ذهاب قرار دارد. در ادامه با ما همراه شوید تا درباره طاق گرا، یکی از جاهای دیدنی سرپل ذهاب بیشتر بدانیم.

• آدرس:‌ استان کرمانشاه، ۱۵ کیلومتری شهرستان سرپل ذهاب، بعد از ایست‌بازرسی پاتاق (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Ali Hafizi

طاق‌گرا یا تاق‌گرا که به طاق شیرین هم معروف است، از بناهای باستانی استان کرمانشاه است این سازه در ۱۵ کیلومتری شهرستان سرپل ذهاب بر سر راه کرمانشاه به سرپل ذهاب، در کنار راه باستانی سنگ فرشی احداث شده که فلات ایران را به بین‌النهرین متصل می‌کرده است. اکنون این راه و بنای طاق‌گرا به‌دلیل تغییر مسیر، در شیب‌های پایین جاده آسفالته قرار دارند.

برای دیدن طاق گرا باید از شهر کرمانشاه به‌سمت سرپل ذهاب حرکت کنید. ۱۵ کیلومتر مانده به سرپل ذهاب و ۲۰۰ متر پس از ایست بازرسی مشهور پاتاق، وارد جاده فرعی در قسمت چپ جاده اصلی شوید و پس از طی کردن مسافت تقریبا ۵۰۰ متر، به محل بنای طاق‌گرا برسید.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: a meifary

ریشه کلمه طاق‌گرا به عبارت «طایفه گراوند» برمی‌گردد. این طایفه از گروه لک و لر زبان است که مرزبانی غرب ایران را برعهده داشتند. بعضی از باستان‌شناسان زمان ساخت این طاق را به دوره اشکانی و بعضی دیگر به دوره ساسانی نسبت می‌دهند؛ اما تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که این بنا در اواخر دوره ساسانیان و به احتمال زیاد در دوره حکومت خسروی دوم ساخته شده است. این بنا سنگ‌نوشته‌ای ندارد و فقط دو علامت حکاکی‌شده از زمان پارت‌ها روی بدنه آن باقی مانده است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: a meifary

طاق‌گرای کرمانشاه بنایی مستطیل‌شکل با ابعاد ۴٫۸۶ × ۷٫۷۰ متر است. ورودی این بنا به طرف جنوب و ناظر بر جاده سنگ‌فرش باستانی است. بلوک‌های سنگی و مکعبی، بنای طاق گرا را به وجود آورده‌اند و ملاط گچ و لاشه‌سنگ مصالح داخلی دیوارهای طاق‌گرا را تشکیل می‌دهند. دیوارهای اطراف برای مسطح کردن سقف طاق، تا حدودی بلندتر ساخته شده‌اند و روی دیوارهای داخلی نقش‌های هندسی دیده می‌شود.

کف بنا از سطح زمین ارتفاعی برابر با ۱٫۲۰ متر و تا لبه قوس ارتفاع ۵٫۹۲ متر دارد و از لبه قوس تا زیر گیلویی اول ارتفاع ۱٫۲۰ متر است. ارتفاع افریز اول ۶۰ سانتی‌متر است. روی این افریز، ردیفی از بلوک سنگی به ارتفاع ۴۵ سانتی‌متر دیده می‌شود. سنگ‌های تزیینی افریز دوم روی این قسمت قرار دارد. ردیفی از کنگره در بالاترین بخش روی لبه بام بنا قرار گرفته که ارتفاع این ردیف ۹۲ سانتی‌متر است؛ بنابراین طاق‌گرا از سطح زمین تا بالاترین نقطه، ۱۱٫۷ متر ارتفاع دارد. این بنا دهانه‌ای به عرض ۴٫۱۰ متر و عمقی به طول ۳٫۱۰ متر را دارا است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: حمیدرضا کرمی

کاربرد اصلی طاق گرا برای بسیاری از باستان‌شناسان مبهم است و بر سر این موضوع، اختلاف‌نظرهای بسیاری وجود دارد؛ بااین‌همه، از کاردکردهای گذشته این بنا که امروزه از آن به‌عنوان یکی از جاذبه های گردشگری سرپل ذهاب یاد می‌شود، می‌توان به «توقف‌گاه موکب شاهی»، «اریکه سلطنتی»، «یادگار احداث راه کاروان‌رو»، «بنای یادبودی از پیروزی» و «پاسگاه مرزی» اشاره کرد.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Hadi Boluk

• بهترین زمان برای بازدید از طاق گرا، فصل بهار و تابستان است؛ چراکه به‌دلیل قرارگیری در ارتفاع، منطقه پاتاق در فصل پاییز و زمستان سردسیر و لغزنده خواهد بود.
• پیاده‌راه دسترسی به طاق گرا سنگ‌فرش شده است؛ بااین‌حال به‌دلیل شیب مسیر، ممکن است تردد سالمندان یا توان‌یابان مشکل باشد.
• در اطراف طاق گرا هیچ‌گونه امکانات رفاهی و گردشگری وجود ندارد.
• طبیعت اطراف طاق گرا برای عکاسی بسیار مناسب است.
• پوشش شبکه تلفن همراه در اطراف طاق گرا مطلوب نیست.
• در سال‌های اخیر دیواره‌های طاق گرا با نوشتن شعار و یادگاری مخدوش شده است؛‌ بنابراین در حفظ این اثر باستانی کوشا باشید و از نرده‌ها عبور نکنید.
• در بازدید از منطقه پاتاق و طاق گرا، به طبیعت آسیب نزنید.
• بازدید از طاق گرا رایگان است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: کوروش نوزاد تهرانی، محمد محمدی، رضا کرمی، لیان میرزایی

• آدرس:‌استان کرمانشاه، سه کیلومتری جنوب شرق سرپل ذهاب (مشاهده در نقشه)

گور دخمه دکان داود یکی از آثار به‌جای مانده از دوره ماده‌ها است که در جنوب شرق سرپل ذهاب قرار گرفته است. این اثر باستانی در میان اهل حق یا مذهب یارسان از احترام ویژه‌ای برخوردار است و این مقبره را متعلق به یکی از هفت شخصیت مذهبی خود می‌دانند. گوردخمه دکان داوود در ارتفاع ۱۲ متری از سطح زمین قرار دارد.

• آدرس:‌ استان کرمانشاه، شهرستان سرپل ذهاب، دهستان حومه (مشاهده در نقشه)

سراب گرم یکی از چشمه‌های باستانی روستای حومه محسوب می‌شود که در طول تاریخ، اهمیت بسیاری در تامین آب برای مصارف آشامیدنی و کشاورزی داشته است. از آنجایی که حتی در فصول سرد سال آب این سراب گرم است، آن را سراب گرم نامیده‌اند. سراب گرم به‌صورت محافظت‌شده به حیات خود اهمیت می‌دهد و نقش بسزای خود را در تامین آب شرب اهالی منطقه حفظ کرده است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: مائده موسوی، محمد محمدی، Eh San

اگر تاکنون از طاق گرا و شهر سرپل ذهاب بازدید کرده‌اید، نظر و تجربه‌های خود را با کجاروبه‌اشتراک بگذارید.

نویسنده: فرناز رهبران رنجبر / پوریا محمدی پیوند