- chevron_right کجارو
- chevron_right مجله گردشگری
- chevron_right اخبار
- chevron_right جاذبهها
- chevron_right راهنمای سفر
- تبلیغات در کجارو
خانه‌های تاریخی اصفهان از جاهای دیدنی این شهر به شمار می‌روند؛ خانه‌هایی با معماری و تاریخچه غنی که نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند. خانه تاریخی مشیرالملک یکی از این خانه‌های تاریخی است که قدمت آن به دوره صفویه بازمی‌گردد. با کجارو همراه باشید تا با ویژگی‌های منحصربه‌فرد این خانه تاریخی، از زیباترین جاهای دیدنی اصفهان، آشنا شوید.
خانه تاریخی مشیرالملک یکی از خانه های تاریخی اصفهان است که همچون نگینی در دل اصفهان می‌درخشد و دوستداران هنر اسلامی ایرانی را به خود جذب می‌کند.
خانه مشیرالملک در یکی از قدیمی‌ترین خیابان‌های شهر اصفهان قرار دارد. خانه تاریخی مشیرالملک انصاری که با نام گنجینه میراث اسلامی نیز شناخته می‌شود، در نزدیکی میدان نقش جهان، سمت بازار قیصریه و در خیابان هاتف واقع شده است.
برای دسترسی به خانه مشیرالملک، باید به خیابان هاتف بروید. هاتف از خیابان‌های اصلی اصفهان است؛ به همین دلیل، به‌راحتی می‌توانید آن را پیدا کنید. کافی است خود را از طریق میدان امام علی و بعد از پمپ بنزین هاتف به خیابان یخچال برسانید یا از میدان نقش جهان به‌سمت خیابان حافظ و مقدم بروید و سپس خیابان یخچال را بیابید.
خانه مشیرالملک در خیابان یخچال، نبش کوچه هارونیه (آسمان) واقع شده است. دو پارکینگ عمومی هم در نزدیکی خانه وجود دارد.
منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان، عکاس: صادق بصیرت
خانه مشیرالملک یکی از سازه‌های اعیانی دوره صفوی و از جمله شاهکارهای ارزشمند معماری در ایران است. از لحاظ طراحی‌های معماریِ منحصربه‌فرد و سلطنتی، این عمارت بر عمارت‌های قجری برتری دارد. در این خانه تاریخی می‌توانید شاهد هنر و معماری عصر صفوی باشید و از فضای دل‌ربای آن با تالارهای زیبا، گالری و کتابخانه‌اش لذت ببرید.
در خانه تاریخی مشیرالملک، آثار دیدنی و ارزشمندی از هنر اسلامی شامل مجموعه‌های نقاشی، خطاطی و جدول زمانی معماری اسلامی نگهداری می‌شود.
منبع عکس: تسنیم، عکاس: مرتضی صالحی
امکان بازدید از قسمت شاهنشین خانه مشیرالملک وجود دارد؛ اما حیاط مجموعه را تنها از طریق چشم‌انداز پشت‌بام می‌توان دید.
برای عکاسی در مجموعه مشیرالملک محدودیت‌هایی وجود دارد؛ به‌طور مثال برای عکاسی با دوربین، باید از قبل هماهنگ کنید؛ به‌علاوه اجازه عکاسی مدلینگ نیز داده نمی‌شود؛ اما عکاسی از بنا با تلفن همراه امکان‌پذیر است. زمان تقریبی بازدید از این خانه، با حساب مدتی نشستن در کافه، حدود دو ساعت خواهد بود.
منبع عکس: گوگل، عکاس: محمد سیدی
شربت‌سرا و کافه مشیر در بخش حوضخانه مجموعه قرار دارد. کافه مشیر از معدود کافه‌هایی است که سقف آن با پارچه تزیین شده است.
در منوی کافه، نوشیدنی و خوراکی‌های متعدد سنتی و مدرن را می‌توانید سفارش دهید. نام‌های متنوع و بامزه‌ای از پالوده «روح‌افزا» گرفته تا نوش‌داروی «نوش جان» را در منو خواهید دید.
منبع عکس: Reisen Iran، عکاس: مهدی شاهدلی
منوی شربت‌سرا و کافه مشیر شامل مواردی چون چاشت‌ها، شکر فرنگی یا شیرینی‌های فرنگی، شکر پاره‌ها یا شیرینی‌های سنتی (کیک باقلوا، کیک گز، کیک شهد زعفرونی)، سم‌زداها یا برش‌های میوه، خوش‌نوش‌ها یا نوشیدنی‌های سنتی، نرم‌نوش‌ها، بلورها یا مکعب‌های طعم‌دار شیری، پیش‌کش‌ها یا دسرهای سنتی (فرنی، کاچی، شیربرنج)، ته‌بندها (شیر و عسل و کلوچه، شیرین ماست، ماستینه، کاهو سکنجبین)، نوش‌داروها یا دمنوش‌های سنتی، لب‌سوزها یا انواع چای، سبزیانه‌ها، پالوده‌ها، دست‌پیچ‌ها یا لقمه‌های گرم و سوداب‌ها یا آب‌های مزه‌دارشده می‌شود.
خاندان «مشیر انصاری» از مستوفیان (حسابدار کل) و منشیان حکومت صفوی بودند. آن‌ها در زمان حکومت شاه عباس صفوی از شیراز به اصفهان نقل مکان کردند و در خانه مشیرالملک فعلی ساکن شدند. «میرزا حبیب‌الله مشیرالملک» را می‌توان تاثیرگذارترین فرد خانه تاریخی مشیرالملک و خاندان وی دانست. او در سال ۱۲۲۰ خورشیدی در اصفهان متولد شد.
مشیرالملک، بعد از آموزش امور دیوانی و حساب و انشا و خوشنویسی نزد «میرزا حسن خان جابری انصاری» (عارف و روزنامه‌نگار؛ ملقب به «صدرالادباء»)، به مناصب مختلفی گماشته شد و در سال ۱۲۵۰ خورشیدی به مقام حاکم اصفهان رسید.
منبع عکس: ایرانچهر
در نهایت، مشیرالملک، به‌سمت وزارت «مسعود میرزا ظل‌السلطان»، بزرگ‌ترین پسر ناصرالدین‌شاه قاجار، رسید. مشیر در آبادانی اصفهان کوشید، خرابی‌های بازمانده از حمله افغان‌ها را بازسازی کرد، جلوی تخریب بناهای صفوی را گرفت و رونق سابق را به اصفهان برگرداند؛ اما این مقام برای وی خوش‌یمن نبود؛ ظل‌السلطان به اموال وی، از جمله خانه مشیرالملک، چشم داشت و در سال ۱۲۷۱ خورشیدی با قهوه قجری او را مسموم کرد و کشت.
بعد از مرگ مشیر، خانه مشیرالملک، مدتی به کنسولگری پادشاهی پروس تبدیل شد. نقاشی‌هایی از حضور آن‌ها در دیوارهای ساختمان هنوز مشهود است. پس از آن، «حاج حسین چرمی»، از تاجران اصفهانی، این خانه را خرید؛ ازاین‌رو، این خانه به خانه چرمی نیز شهرت دارد و در سازمان میراث فرهنگی نیز به همین نام ثبت شده است. ذکرهایی از حاج حسین چرمی روی دیوارهای خانه باقی مانده است.
منبع عکس: ایمنا، عکاس: مرضیه رزاززاده
در حوضخانه خانه مشیرالملک مراسم مذهبی نیز برگزار می‌شد. بعد از حاج حسین چرمی، «حاج حسین سماعیان»، از خیرین اصفهان، آن را خرید. طی جنگ ایران و عراق، خانه برای اقامت پناهندگانی به کار رفت که از خوزستان می‌آمدند. در آن دوره، بسیاری از تزیینات خانه خراب شد. حاج حسین سماعیان بعدها خانه را به «آیت‌الله سیدحسن امامی» واگذار کرد. اکنون نیز خانه در اختیار «سیدمحمد امامی»، پسر آیت‌الله امامی، قرار دارد.
سید حسن امامی، مجتهد شیعه، استاد حقوق مدنی دانشگاه تهران تا سال ۱۳۴۷، نماینده دوره ۱۷ مجلس شورای ملی و رئیس آن از ۱۰ تا ۳۰ تیر ۱۳۳۱، نماینده مجلس سنای ایران و امام جمعه شهر تهران از ۱۲ بهمن ۱۳۲۴ تا ۲۸ دی ۱۳۵۷ در زمان محمدرضا پهلوی بود. وی همچنین خطبه عقد فرح پهلوی و محمدرضا پهلوی را خوانده بود.
خانه مشیرالملک از سال ۱۳۷۰ تا سال ۱۳۹۶ در سه مرحله تحت مرمت و بازسازی قرار گرفت. این بنا با شماره ثبت ۲۹۷۷۶، در ۱۹ بهمن سال ۱۳۸۸ ثبت ملی شد.
خانه مشیرالملک، در ۲۵ اسفندماه سال ۱۳۹۶، با نام «گنجینه میراث اسلامی» و به‌عنوان اولین موزه آثار اسلامی ایران با محوریت آثار خوشنویسی، خوش‌آوایی و معماری، کاربری موزه پیدا کرد.
منبع عکس: صاحب‌نیوز، عکاس: ناشناس
چنان‌که در معماری خانه‌های تاریخی صفوی و قاجاری رسم بود، ورودی خانه‌ها را چندان مجلل نمی‌ساختند؛ خانه مشیرالملک نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ البته پس از گذر از ورودی خانه با زیبایی نهان پشت دیوارهای ساده آن روبه‌رو خواهید شد.
جبهه شمالی خانه مشیرالملک انصاری با سه طبقه مهم‌ترین بخش آن را تشکیل می‌دهد. این جبهه، تالاری در میان و چهار اتاق سه‌دری در طرفین دارد.
اتاق‌های سه‌دری خانه مشیرالملک در دو طرف به تالار راه دارند و وقتی در اتاق‌ها باز باشد، فضایی یک‌پارچه و چشمگیر پدید می‌آید. در انتهای تالار، فضای شاهنشین با دو ستون زیبا رو به پنجره‌های ارسی ۹ دهانه‌ای مشرف به حیاط قرار دارد. تنها سه بنا با پنجره‌های ۹ دهانه در سطح کشور باقی مانده که این خانه سالم‌ترین این بناها است. نقاشی، گچ‌بری و آینه‌کاری تمام سقف و دیوار تالار را پوشانده است.
یکی دیگر از ویژگی‌های خانه تاریخی مشیرالملک این است که از کاغذدیواری برای تزیین استفاده شده است. در تعداد کمی از خانه‌های تاریخی اصفهان کاغذدیواری به کار رفته است.
منبع عکس: Be in Iran، عکاس: مریم پیروزفر
در گوشه شمال شرقی خانه مشیرالملک، حوضخانه قرار دارد. ردیف نورگیرها با شیشه‌های رنگی بر فراز حوضخانه حوضِ هشت‌گوش آن را رنگین کرده و فضایی دلنشین پدید آورده است. تزیینات گچ‌بری و نقاشی‌های به سبک اروپایی بر دیوارهای حوضخانه نیز دیده می‌شود.
معمار، با الهام از فرم بادگیر، توانسته است نگارستانی تابستانه دارای گردش هوایی مطبوع در بهار و تابستان ایجاد کند. در حوضخانه ترکیب زیبای آینه و گچ به کار رفته است و به‌عنوان نگارخانه هنرمندان اسلامی ایرانی از آن استفاده می‌شود.
منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان، عکاس: صادق بصیرت
جبهه شرقی و غربی خانه در روبه‌روی هم طراحی شبیه ساختمان اصلی دارند؛ یعنی تالاری داشته‌اند با اتاق‌های سه‌دری که به همدیگر راه داشته است. ایوان‌های ستون‌دار جبهه‌های شرقی و غربی مشرف به حیاط هستند.
منبع عکس: گوگل، عکاس: مرتضی برجسته
نمای جبهه جنوبی خانه مشیرالملک شبیه به جبهه شمالی است. اتاق عکس و اتاق آینه در دو طرف این جبهه قرار دارند. در اتاق آینه می‌توانید نقاشی و تزیینات گچ‌بری و آینه‌کاری ببینید؛ ولی اتاق عکس آسیب دیده و چیزی از تزیینات آن باقی نمانده است. در گوشه جنوب شرقی خانه، آشپزخانه متشکل از سه بخش شربت‌خانه، انبار و پخت‌وپز قرار دارد. چاه‌خانه، خزینه و حمام شخصی در گوشه جنوب غربی واقع شده است.
حوض بزرگ و صلیبی‌شکل حیاط خانه مشیرالملک با چهار باغچه اطراف آن، فضای مطبوعی را برای بازدیدکنندگان فراهم آورده است. طرح صلیبی یا چلیپایی در بناهای قدیمی معمولا در آجرکاری و گچ‌بری به کار می‌رود؛ استفاده از آن طرح در شکل حوض از نوآوری‌های معماری این خانه به حساب می‌آید. معمار با این کار، آب را به اضلاع حیاط نزدیک‌تر کرده است.
منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان، عکاس: صادق بصیرت
بخش شاهنشین خانه مشیرالملک، نگین عمارت است که در آن بزرگ‌ترین پنجره ارسی ایران ساخته شده است. خانه تاریخی مشیرالملک از دو جهت بر سازه‌های قاجاری برتری دارد: یکی از لحاظ ساخت و طراحی سلطنتی و دیگری از لحاظ پیشرو بودن در هنر معماری. سلطنتی بودن خانه از چند جهت نمایان است:
منبع عکس: رکنا، عکاس: ناشناس
نام معمار خانه مشیرالملک معلوم نیست؛ اما سبک خانه کردی است. همچنین بسیاری از قسمت‌های آن مانند حوضخانه، ایوان‌های کناری و هشتی با خانه‌های دیگر فرق دارد؛ ضمن آنکه بادگیر در خانه مشهود نیست؛ بادگیر با کاربری دیگری ترکیب شده و بلندترین سقف خانه را حوضخانه تشکیل داده است. این خانه تنها خانه‌ای است که در زمان خودش حمام خصوصی داشت؛ یعنی آب در چاه به طبقه دوم می‌آمده، با نور خورشید گرم و سپس در حمام شخصی استفاده می‌شده است.
خانه تاریخی مشیرالملک از ابتدای سال ۱۳۹۷، با عنوان گنجینه میراث اسلامی، کاربری موزه پیدا کرد. گنجینه میراث اسلامی شامل کتابخانه، گالری و تالارها است.
کتابخانه خانه تاریخی مشیرالملک حدود ۱۸,۰۰۰ جلد کتاب دارد. یک کتابخانه هنری با ۱۰۰۰ جلد کتاب هنری نیز در اینجا واقع شده است.
در تالار معماری، جدول زمانی معماری اسلامی همراه با شاخصه‌ها و روح والای آن ارائه شده است. قالب‌های گرافیکی تالار معماری، معماران را به استفاده دوباره از این سبک ترغیب می‌کنند. درهای ارسی تیموری، سرستون‌ها و قلم‌کاری سلجوقی، کره سماوی و سنگ قبرها با خط کوفی و محراب‌های قدیمی از جمله آثار شاخص این تالار هستند.
منبع عکس: بولتن‌نیوز، عکاس: ناشناس
در تالار خوشنویسی، شجره استادان و جایگاه والای این هنر تصویر شده است. خطوط میرعماد حسنی، علیرضا عباسی، محمدرضا امامی، نورالدین علی الکاتب، غبارنویسی عبدالمجید طالقانی، غلامرضا اصفهانی و قرآن‌های یاقوت مستعصمی از جمله آثار شاخص این تالار هستند.
منبع عکس: گوگل، عکاس: ناشناس
بخش جذاب دیگر خانه مشیرالملک، تالار خوش‌آوایی است که در آن می‌توانید دستگاه‌های آوازی و آواهای خوش‌آهنگ و دلپذیر ماذنه‌های مساجد یا تلاوت قرآن را بشنوید.
شاهنشین خانه تاریخی مشیرالملک به موزه اختصاص داده شده است. آثار موزه به دو بخش آثار فاخر و غیرفاخر تقسیم می‌شوند. آثار فاخرِ موزه بیش از ۴۰۰ عدد هستند. مدیریت گنجینه بر آن است تا تعداد آثار را به ۱,۲۰۰ عدد برساند.
دامنه تاریخی آثار موزه از دوران اوایل اسلام تا قرن ۲۱ تنوع دارند. مجموعه مهرها و نامه‌های شاه‌های ایران، مجموعه قابل‌توجهی از جعبه‌های با حل‌کاری طلا و مجموعه قطاعی‌های مهدی شریف شیرازی در کنار آثاری که در تالارها وجود دارند، از جمله آثار شاخص گنجینه هستند. اینجا نخستین موزه اسلامی است که مضامین شیعی در زمینه‌های مختلف را بازتاب می‌دهد.
ضلع غربی خانه مختص تحقیقات و مسائل دینی است. ضلع شرقی نیز اتاق کنفرانس است که برای علوم دینی استفاده می‌شود. صبح‌ها دروس آیات عظام از قم، نجف و مشهد در این سالن به‌صورت زنده دریافت می‌شود.
منبع عکس: Reisen Iran، عکاس: ناشناس
بازار قیصریه که با نام‌های بازار بزرگ و بازار سلطانی نیز شناخته می‌شود، بازاری تاریخی در شمال میدان نقش جهان اصفهان است. این بازار در زمان صفوی ساخته شد و یکی از بزرگ‌ترین و مجلل‌ترین مراکز خرید آن زمان بود. بازار قیصریه میدان نقش جهان را به بخش سلجوقی اصفهان و میدان عتیق وصل می‌کند.
سردر بازار قیصریه در شمال میدان نقش جهان ورودی اصلی این بازار محسوب می‌شود. بازار قیصریه اغلب محل فروش فرش و گلیم است. در این بازار، ۶ راسته وجود دارد که از این قرار هستند: بازار عریان، هارونیه، نیم‌آورد گلشن، مخلص، سماورسازها و مقصودبیک.
منبع عکس: Apochi، عکاس: ناشناس
در خود بازار قیصریه، بناهای تاریخی متعددی وجود دارد که از آن جمله می‌توان مدرسه نیماور، مدرسه صدر، مسجد خیاط‌ها، مسجد نو، مسجد ذوالفقار، مسجد شیشه و مسجد جارچی را نام برد.
خانه اژه‌ای‌ها یا خانه هارونیه از جمله خانه‌های صفوی اصفهان است که در میدان عتیق یا میدان کهنه قرار دارد. این خانه در قدیم حدود ۲۰۰۰ متر مربع مساحت داشت؛ اما امروزه تنها یک‌چهارم مساحت آن باقی مانده است.
خاندان اژه‌ای از خاندان‌های معروف اصفهان در زمینه‌های دینی و مذهبی بودند. تعدادی از آن‌ها امام جماعت مسجد علی در منطقه هارونیه شدند. گرچه این خانه تابلویی به اسم «خانه اژه‌ای‌ها» داشت، به گفته نوادگان ایشان، هیچ‌یک از اعضای خاندان در این خانه سکونت نداشتند.
منبع عکس: گوگل، عکاس: م. شاهمرادی
خانه اژه‌ای‌ها با تزیینات قاجاری مزین شده است. امضای هنرمند نقاش خانه با عبارت «راقمه زین‌العابدین ۱۲۶۸» قابل‌مشاهده است. در تالار باقی‌مانده از این خانه، چنین نوشته شده است:
گر خوانمش بهشت برین این سخن بجاست / این کاخ دلفروز ز حاجی حسین بپاست.
عصارخانه شاهی محل آسیاب دانه‌های روغنی بود که هم‌زمان با بازار قیصریه و مدرسه ملاعبدالله در زمان شاه عباس یکم صفوی ساخته شد. محدوده این عصارخانه ۱۸۰۰ متر مربع بود؛ اما اکنون تنها ۳۸۰ متر آن باقی مانده است. آسیابی که در آن نگهداری می‌شود، تنها آسیاب دانه‌های روغنی باقی‌مانده در شهر است.
عصارخانه بخش‌های مختلفی نظیر پیشخوان، بارانداز، شترخان، گرمخانه و تیرخانه داشته است. امروزه بخش شترخان، بارانداز و ورودی بازرگانان از بین رفته و فقط یک تیرخانه و دو انبار تودرتو باقی مانده است.
منبع عکس: Wikidata، عکاس: ناشناس
عصارخانه شاهی امروزه کاربری موزه پیدا کرده است. با وجود مجسمه‌های کارگران در حال کار، می‌توانید عصارخانه را در حالت فعال آن تجسم کنید.
مسجد شیخ لطف‌الله یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است که در جنب شرقی میدان نقش جهان قرار دارد. ساخت این مسجد در زمان شاه عباس یکم صفوی و با نظارت معمار محمدرضا اصفهانی ۱۶ سال طول کشید. مسجد شیخ لطف‌الله در زمان رضاشاه پهلوی مرمت و بازسازی شد.
گنبد نخودی‌رنگ، نور طبیعی و رنگ‌های زیبایی که در تزیینات مسجد شیخ لطف‌الله به کار رفته است، جلوه چشم‌گیری از هنر و معماری صفوی را به رخ بازدیدکنندگان می‌کشد. این مسجد نه شبستان ورودی دارد، نه مناره و نه حیاط چهار ایوانی که منحصربه‌فرد بودن مسجد را نشان می‌دهد.
شبستان اصلی مسجد اوج شکوه و زیبایی مسجد را نشان می‌دهد. هشت طاق جناغی با مقرنس‌هایی با پیچ‌های فیروزه‌ای در لبه طاق‌ها در شبستان اصلی خودنمایی می‌کنند. کاشی‌های هفت‌رنگ و معرق با کتیبه‌هایی به خط نستعلیق و نسخ و گنبد طاووس‌نشان همگی تجربه بی‌نظیری برای بازدیدکنندگان رقم می‌زنند.
منبع عکس: Wikimedia، عکاس: ناشناس
خانه تاریخی مشیرالملک انصاری بنای ارزشمندی در تاریخ معماری ایران است. اینجا زیبایی و تاریخ کنار هم گرد آمده است و به‌راستی که گنجینه ارزشمند و باشکوهی را به نمایش گذاشته‌اند. با حضور در این خانه، در طرح و رنگ‌های دل‌ربای آن غرق خواهید شد. پس از یک دل سیر بازدید از آثار و زیبایی‌های بنا، کافه مشیر این خانه در بخش حوضخانه میزبان بازدیدکنندگان خواهد بود. اگر به اصفهان می‌روید، پیشنهاد می‌کنیم این اثر زیبای هنری را از دست ندهید و تجربه‌های خود را با ما و دیگر کاربران کجارو در میان بگذارید.
نویسنده: رضا اردو
عکس‌های گالری از ویکی‌مدیا (عکاسان: ح.قاسمی، هفت، موزه گنجینه میراث اسلامی)
آثار ملی ایران