موزه پمپ بنزین دروازه دولت

جایگاه شماره ۶ دروازه دولت یا موزه پمپ بنزین یکی از جاهای دیدنی تهران و از موزه‌های متفاوت پایتخت به شمار می‌رود که در نزدیکی مترو دروازه دولت قرار دارد. این جایگاه، قدیمی‌ترین ایستگاه پمپ بنزین باقی‌مانده در تهران است که در دهه ۳۰ شمسی ساخته شد و تا ۱۳۷۰ فعال بود. در سال ۱۳۹۸ این ایستگاه به‌عنوان موزه پمپ بنزین و یکی از موزه‌های نفت تهران تغییر کاربری دارد.

در موزه پمپ بنزین دروازه دولت هرآنچه با فعالیت جایگاه‌های سوخت ارتباط دارد، در معرض نمایش قرار گرفته است. مخازن و دستگاه‌های پمپ بنزین، اسناد، نقشه‌ها عکس‌ها و وسایل قدیمی این جایگاه در کنار خودروهای قدیمی از دیدنی‌های این موزه به شمار می‌روند.

در این مطلب کجارو قصد دارد شما را با موزه پمپ بنزین تهران آشنا کند؛ پس در این موزه‌گردی همراه ما باشید.

عکاس: درجاتی

• آدرس: خیابان انقلاب، تقاطع خیابان سعدی شمالی، نبش كوچه فیات (مشاهده روی نقشه)

برای رفتن به موزه پمپ بنزین دروازه دولت راحت‌ترین و سریع‌ترین روش استفاده از مترو است. مترو دروازه دولت نزدیک‌ترین ایستگاه به این موزه محسوب می‌شود و موزه در کنار درب خروجی آن قرار دارد.

منبع عکس: سایت موزه پمپ بنزین

تاریخچه موزه پمپ بنزین دروازه دولت به دوره پهلوی اول و دهه ۳۰ هجری شمسی برمی‌گردد. در این دوره ایستگاه‌های متعدد سوخت در مناطق مختلف تهران ساخته شد؛ به‌گونه‌ای که تا سال ۱۳۳۰ حدود ۱۰ پمپ بنزین در پایتخت راه‌اندازی شده بود. اولین پمپ بنزین پایتخت در خیابان امیریه، چهار راه گمرک و محله اعیان‌نشین و دومین جایگاه در خیابان بوذرجمهری، ایستگاه درخوانگاه احداث شد.

ایستگاه دورازه دولت در سال‌های پایانی سال ۱۳۱۰ هجری شمسی توسط شرکت نفت ایران و انگلیس احداث شد. هدف از تاسیس این جایگاه، توزیع فرآورده‌های نفتی همچون نفت سفيد و بنزين بود. موقعیت قرارگیری جایگاه دروازه دولت موجب شد که شاهد حوادث تاریخی مربوط به دوران ملی شدن صنعت نفت باشد. در سال ۱۳۳۰ عده‌ای از طرفداران دکتر مصدق و قانون ملی شدن صنعت نفت، به این جایگاه رفتند و پرچم ایران را در آن به اهتزاز درآوردند و کلمه «انگلیس» را از تابلو حذف و عبارت «شرکت نفت ایران» را باقی گذاشتند.

جایگاه دروازه دولت تا دهه ۷۰ فعال بود و از این تاریخ به‌دلیل عبور مترو دروازه دولت، فعالیت آن متوقف شد و در اختیار خدمات شهری شهرداری تهران قرار گرفت. هم‌زمان با شروع فعاليت مديريت موزه‌ها و مركز اسناد صنعت نفت، این محل در تیرماه سال ۱۳۹۸ به‌عنوان دومین موزه نفت تهران و با نام موزه پمپ بنزین دروازه دولت شروع به کار کرد.

در موزه پمپ بنزین تهران با تاريخچه محله دروازه دولت، نحوه شكل‌گيری و فعاليت جايگاه آشنا می‌شوید و از عكس‌ها، اسناد، نقشه‌ها و فيلم‌های تاريخی مرتبط با اين مكان، نمونه اشيای مربوط به توزيع، حمل و تخليه سوخت و نمونه دستگاه‌های پمپ بنزين دیدن می‌کنید. اين جايگاه در مردادماه سال ۱۳۹۳ به شماره ۳۱۷۱۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسيده است.

منبع عکس: سایت موزه پمپ بنزین

یکی از قسمت‌های موزه پمپ بنزین بخش فروشندگی یا شعبه نفت است. این بخش، شعبه‌های نفت گذشته را به یاد می‌آورد که به عرضه نفت سفید و سایر محصولات مرتبط مثل روغن‌ موتور، حشره‌كش‌ها (با نشان امشی) و... می‌پرداختند و گاهی در شرایط بحرانی مثل جنگ، صف طولانی در مقابل آن تشکیل می‌شد.

بخش فروشندگی موزه پمپ بنزين دروازه دولت از دو بخش محوطه بیرونی فروشندگی و اتاقک فروش تشكيل شده است. در این قسمت انواع ابزارهای اندازه‌گيری اعم از كيل، پيمانه، قيف و لوازم مورد استفاده در توزيع و انتقال نفت سفيد برای مصارف خانگی به نمایش گذاشته شده است. در ديگر بخش‌ها امکان بازدید از نمونه‌هايی از كالابرگ‌ها، مستندات مرتبط و فرآورده‌های عرضه شده در فروشندگی‌ها فراهم شده است.

منبع عکس: سایت موزه پمپ بنزین

در گذشته، دستگاه‌های پمپ‌ بنزين در كنار خيابان قرار داشتند و به مرور مكان‌هايی به‌عنوان جایگاه‌ها و سکوهایی برای توزيع بنزین ایجاد و به قسمت اصلی جایگاه‌ها تبدیل شد. نقشه‌ها و عکس‌های قدیمی جایگاه دروازه دولت نشان می‌دهند که این پمپ بنزین یک تا سه سکو و هر سکو دو تا چهار دستگاه داشته است.

در موزه پمپ بنزین تهران، جایگاه‌ها و سکوهای پمپ بنزین بازسازی شده‌اند و دستگاه‌های پمپ بنزين قديمی و ويترين لوله‌های گردش فرآورده در معرض دید مراجعه‌کنندگان قرار گرفته است.

منبع عکس: سایت موزه پمپ بنزین

یکی دیگر از قسمت‌های موزه پمپ بنزین دروازه دولت بخش مخازن است. ورودی مخازن سوخت با رنگ‌های مختلفی نشان داده می‌شود؛ رنگ قرمز برای بنزین، رنگ زرد برای گازوئیل و رنگ‌های سبز و آبی نشانگر بنزین سوپر و نفت سفید است.

در گذشته جایگاه دروازه دولت دو مخزن کوچک در دو طرف سکوی اول داشته که بعدها با اضافه شدن به حجم و تنوع محصولات، مخزن گازوئيل به مخزن بنزين‌سوپر تبدیل شد. اکنون در این موزه ويترين‌هایی به‌منظور نمايش مسيرهای انتقال سوخت به مخازن و از مخازن به سكوها در محوطه بيرونی موزه در نظر گرفته شده است.

منبع عکس: سایت موزه پمپ بنزین

در گذشته تحویل سوخت خودروها توسط دستگاه‌های تلمبه یا پمپ صورت می‌گرفت. اکنون این دستگاه‌ها کار انتقال سوخت از مخزن جایگاه به باک خودروها، محاسبه حجم سوخت انتقالی و محاسبه قيمت را انجام می‌دهند.

در موزه پمپ بنزین تهران نمونه‌هایی از قديمی‌ترين و جديدترین دستگاه‌های پمپ بنزین به نمايش گذاشته شده‌اند. قديمی‌ترين دستگاه به دهه ۲۰ میلادی و شرکت فرانسوی SATAM تعلق دارد و دستی و دو شيشه‌ای است؛ جدیدترین دستگاه نیز کامپیوتری و چهار نازله است.

منبع عکس: سایت موزه پمپ بنزین

در فضای باز موزه پمپ بنزین دروازه دولت اتومبیل‌های قدیمی و کلاسیک مثل تاکسی‌های بنز ۱۹۰، مرسدس بنز ۱۷۰، فولکس قورباغه‌ای، موتورسیکلت‌های قدیمی و ماشین شهید تندگویان، دومین وزیر نفت ایران در معرض نمایش قرار دارند.

منبع عکس: سایت موزه پمپ بنزین

پمپ بنزین دروازه دولت و جایگاه شماره چهار در خیابان ۱۵ خرداد تنها جایگاه سوخت در تهران محسوب می‌شود که معماری گذشته را همچنان حفظ کرده‌اند. نمای پمپ بنزین دروازه دولت دارای طاق قوسی است که دو رديف كاشی تک‌رنگ سبز لجنی در بالای آن دیده می‌شود. كاشی‌های معرق و كاشی‌های هفت رنگ با نمای دو پنجره در دو طرف بنا در دو قاب مربع شكل با طاق قوسی قرار دارند.

منبع عکس: سایت موزه پمپ بنزین

یکی از بخش‌های دیدنی موزه پمپ بنزین اتاق‌های سه گانه است که هرکدام از آن‌ها به یک موضوع اختصاص دارند.

در اتاق شماره یک می‌توانید از مستندات مربوط به تاريخچه محله دروازه دولت، زمين خريداری شده برای شركت ‌نفت ایران و انگليس، نحوه شكل‌گيری و فعاليت جايگاه، عكس‌ها، اسناد، نقشه‌ها و فيلم‌های تاريخی اين جايگاه دیدن کنید.

در این اتاق رويدادنگار جهان، رويدادنگار ايران، تابلوی نمايش كالابرگ‌ها یا كوپن‌ها، اسناد سهميه‌بندی سوخت در ايران، ويترين نمونه بنزين معمولی و سوپر، گازوئيل، نفت سياه تا نفت سفيد، روغن موتور و حشره‌كش‌ها به نمایش گذاشته شده‌اند.

اتاق شماره سه به دستگاه‌های مرتبط با سوخت و شرح قطعات و ارتباط آن‌ها با یکدیگر اختصاص دارد. دستگاه پمپ‌ بنزين دوطرفه و قطعات پياده شده آن، برش يک دستگاه نازل و انواع اين دستگاه، ويترين‌های نمايش كتابچه‌های راهنمای دستگاه‌های پمپ‌ بنزين، باک بنزين موتورسيكلت و خودرو و انواع درجه بنزين از دیدنی‌های این اتاق به شمار می‌روند.

منبع عکس: سایت موزه پمپ بنزین

• وب‌سايت: www.petromuseum.ir
• شماره تلفن: ۶۶۱۷۲۲۰۶-۶۶۳۴۰۵۱۹-۶۶۳۴۰۸۱۲-۰۲۱
• زمان پیشنهادی: یک ساعت
• ساعت کاری: همه‌روزه به غیر از دوشنبه‌ها، از ساعت ۱۰ تا ۱۸

نویسنده: اکرم زمانی نوری