- chevron_right کجارو
- chevron_right مجله گردشگری
- chevron_right اخبار
- chevron_right جاذبهها
- chevron_right راهنمای سفر
- افزودن مکان
بقعه امامزاده عبدالله و عبیدالله که از جاهای دیدنی دماوند به حساب میآید، در ضلع شمالی شهر دماوند و در محله درویش قرار دارد. این امامزادگان از نوادگان امام موسی کاظم (ع) بودند و قدمت مقبره آنها به دوره ایلخانی میرسد. این اثر تاریخی که مرتفعترین برج آرامگاهی نواحی شرق استان تهران محسوب میشود، در تاریخ چهارم تیر ۱۳۵۱ هجری شمسی با شماره ثبت ۹۲۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
آدرس: استان تهران، دماوند، محله درویش (نمایش روی نقشه)
منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: حمید صادقینژاد)
بقعه امامزاده عبدالله و عبیدالله در محله درویش شهر دماوند در استان تهران واقع شده است. این امامزاده از طرف شمال به خانههای مسكونی، از جنوب و شرق به كوچه محله و از غرب به ميدان وسيعی منتهی میشود.
امامزاده عبدالله و عبيدالله مدفن دو تن از فرزندان امام موسی کاظم (ع) است و درون آرامگاه، آثار دو قبر چسبیده به یکدیگر وجود دارد كه هر یک دارای معجر جداگانهای است و احتمالا یكی از آنها به عبدالله و دیگری به عبیدالله تعلق دارد.
منبع عکس: سایت tarood.ir (عکاس: ناشناس)
از بخشهای جذاب این امامزاده میتوان به برخی آثار هنری و تاریخی نظیر صندوقهای چوبی با تزیینات منبت، كتیبه متعلق به امامزاده و اشیای مورداستفاده متعلق به تكیه قدیمی محله درویش اشاره کرد. ضمن اینکه در حیاط جنوب شرقی آن، درخت چنار كهنسالی وجود دارد كه بالغ بر ۴۰۰ سال از عمر آن میگذرد. در گذشته نهر آبی از وسط حياط میگذشت و فضای دلانگيزی برای زائران فراهم میآورد. بنا به گفته متولی امامزاده، قبلا رفتوآمد مردم از حياط امامزاده صورت میگرفت.
این بنا در تاریخ چهارم تیر ۱۳۵۱ هجری شمسی با شماره ثبت ۹۲۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و بهعلت ارزش و قدمت تاریخیاش، بارها توسط میراث فرهنگی استان تهران بهطور كامل یا جزئی مرمت و نقاشیهای داخلی گنبد آن نیز احیا شده است. با این وجود، در اثر عدم رسیدگی این امامزاده کج شده است و ساختمانهای مجاور خود را تهدید میکند. همچنین دیوارهای نمزده، سقف فروریخته و دیوارهای تخریبشده این بنا از فراموشی امامزادگان و آثار تاریخی از سوی مسئولان شهرستان خبر میدهند.
منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Mohamadr za)
بنای برج آرامگاهی امامزاده عبدالله و عبیدالله که در بافت قدیمی شهر دماوند قرار دارد، در دوره ایلخانی ساخته شد و بخشی از یک مجموعه تاریخی-مذهبی بوده که متاسفانه با دخل و تصرفات سالیان اخیر، تغییرات زیادی در ساختار و اجزای تشکیلدهنده آن به وجود آمده است.
مسجد واقع در ضلع شمال امامزاده متعلق به دوره قاجاریه است و از مساجد ستوندار محسوب میشود که بنای اصلی آن به دوره صفویه تعلق دارد. از ظاهر امر چنین بر میآید كه پیش از احداث مسجد، نمازخانهای در این محل وجود داشت كه بهصورت تالار ستوندار با یک ردیف سه تایی ستون چوبی بود و هماكنون یكی از سر ستونهای منبتكاری همراه با كتیبه قدیمی متعلق به دوره صفویه، از مسجد باقی مانده است كه در ساختمان جدید مسجد مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس كتيبه سردر مسجد، در سال ۱۳۳۶ هجری شمسی مسجد فعلی روی پايههای مسجد قديمی ساخته شد. اين مسجد از لحاظ هنر معماری فاقد ارزش است.
در ضلع جنوبی و در فاصله ۱۰ متری امامزاده، بنای تکیه تازهساز قرار دارد و در پیرامون مجموعه، محوطهای دیده میشود که در گذشته گورستان بوده است. این تکیه با تخریب تكیه قدیمی برپا شد و عمده شهرت تكیه محله درویش به علم فلزی داخل آن مربوط میشود كه منسوب به حضرت ابوالفضل (ع) است و احترام زیادی بین مردم منطقه و مناطق همجوار دارد.
منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Mohamadr za)
بنای تاریخی امامزاده عبدالله و عبیدالله، برج آرامگاهی منفردی است که در ادامه سنت معماری مقابر برجیشکل دوران اسلامی و در سیری تکاملی آن در قرن هشتم هجری احداث شد. نمای بیرونی سازه بهصورت پرهدار است كه گنبدی دوپوش روی آن قرار میگیرد.
مصالح به کار رفته در بنا شامل سنگ، آجر، گچ، چوب و کاشی میشود و تزیینات آن از گچبری و كاشیكاری در نمای داخلی و خارجی تشکیل شده است. این بنای تاریخی از نوع برجهای ترکدار به حساب میآید که از ۳۳ ترک، گنبد رک و كاشیکاری فیروزهای تشکیل میشود.
منبع عکس: سایت tarood.ir (عکاس: ناشناس)
طرح بنا از داخل بهصورت هشتوجهی است که روی هر یک از اضلاع هشتگانه آن طاقنمایی به عمق ۲۵ سانتیمتر درون قابی مستطیلی قرار دارد. این طاق نماها از کف بنا آغاز و تا زیر گنبد ادامه مییابند و فاقد هر نوع تزیینی هستند. در قسمت بالای طاق نماها، یک جفت قاب مستطیلی کمعرض و مقعر، هشت وجه بدنه اصلی برج را پوشش میدهد و به مثابه پایهای برای گنبد محسوب میشود. از دیگر عناصر معماری داخل بنا میتوان به هشت نورگیر کوچک به تعداد اضلاع بنا اشاره کرد که در پایه گنبد قرار دارند.
در قسمت مرکزی پوسته داخلی گنبد، تزیینات گچبری با تکنیک برجسته دیده میشود که شامل یک شمسه و یک گل ۶ پر است. تمام این تزیینات به رنگهای قرمز و فیروزهای هستند. در خارج شمسه و در امتداد هر یک از شعاعهای آن یک نقش گیاهی برجسته گچی در درون یک لوزی به چشم میخورد که زمینه آن با رنگ قرمز رنگآمیزی شده است.
معجر قبری كه در جبهه جنوبی آرامگاه قرار دارد، منبتكاری شده و از یادگارهای نفیس دوره صفویه است. مدخل آرامگاه در جبهه شمالی قرار دارد و در اثر الحاق بنای مسجد كنار امامزاده، راهرویی بهصورت كفشكن بین مسجد و برج مقبره ایجاد شده است. بر بالای در چوبی ورودی بنا عبارت «هذا خیراتها عز جواد غیاث الدین خیام بن یوسف خیام» به چشم میخورد.
منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Roza)
نمای خارجی بنا مضرس و دارای ۳۳ لبه آجری است. پرههای آجری بنا بر پایه سنگ مدوری ایجاد شدهاند و ارتفاع آن تا پایه گنبد به ۷۰٫۸ متر میرسد. نمای خارجی ازاره بنا تا ارتفاع سه متری دارای تزیینات گچی هندسی است که در معماری بناهای عهد ایلخانی بسیار متداول بود. قسمت فوقانی پرههای آجری بنا بهشکل گلوییهایی است که با تلفیق کاشی و آجر با اشکال هندسی تزیین شده است.
سقف بنا شامل گنبدی دوپوش میشود که پوش داخلی آن بهصورت قوس تیزهدار خفته و پوسته خارجی آن رک مخروطی است و تمام سطوح آن را با کاشی فیروزهایرنگ تزیین کردهاند. گنبد بنا در تعمیرات دوره قاجار کاشیکاری و تا به امروز چندین بار بازسازی شده است. مرمت گنبد و بنای امامزاده در سالهای ۱۳۷۶ و ۱۳۷۸ و همین طور در سالهای ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ هجری شمسی انجام شد؛ با این وجود ازارههای بنا در داخل و خارج به واسطه انسداد کانال دفع رطوبت دور بنا و نفوذ رطوبت به بدنهها دچار آسیب جدی شده و همین موضوع عامل تخریب و ریزش بخشی از کتیبه باارزش داخل بنا شده است.
منبع عکس: سایت tarood.ir (عکاس: ناشناس)
از ویژگیهای خاص بنای امامزاده عبدالله و عبیدالله که بر اهمیت آن میافزاید، وجود تعداد زیادی کتیبه در داخل و خارج از آن است. اغلب کتیبههای بنا روی اجزا و عناصری نقش بسته که در دورههای بعد به بنا اضافه شدهاند. مصالح کتیبهها شامل گچ، چوب و سنگ است و محتوا و متن آنها شامل مطالبی مانند آیادت قرآن، ادعیه مذهبی، نام ائمه، احادیث، اشعار، شرح رخداد، نام هنرمند سازنده اثر، هنرمند کاتب یا کتیبهنگار، نام بانی یا به تعبیر بهتر واقف بنا است. این کتیبهها با توجه به جنس، نوع خط، تزیینات و محتوا، متنوع و در عین حال بسیار هنرمندانه اجرا شدهاند و ما را به آشنایی با برخی از شاخههای هنری مهم و وابسته به معماری اسلامی از جمله گچبری و منبتکاری کمک میکنند.
کتیبههای موجود در این بنا را میتوان به سه دسته تقسیم کرد:
امامزاده دارای کتیبهای گچی در داخل بنا است که دونالد ویلبر در کتاب خود به آن اشاره میکند؛ اما از محتوای آن سخنی به میان نمیآورد. در کتاب تاریخ دماوند به متن کتیبه اشاره شده است. این متن آیات یک تا ۱۳ سوره فتح را در بر میگیرد و به خط ثلث نگاشته شده است.
کتیبههای چوبی امامزاده جزو کتیبههای دسته دوم هستند. در بررسیهای صورتگرفته در بنای امامزاده عبدالله و عبیدالله، سه در چوبی در اندازههای مختلف مشاهده شده است که کتیبههای دو در، قدیمیتر هستند و کتیبه در سوم مربوط به دوره اخیر است. در چوبی اول در قسمت شمال امامزاده قرار دارد و قدیمیترین و نفیسترین در امامزاده و یکی از شاهکارهای منبت دوره اسلامی به حساب میآید. نمای بیرونی در با استفاده از طرحهای گرهچینی و قابهای تزیینی حاوی نقوش اسلیمی و کتیبه در نهایت زیبایی تزیین شده است. از این در امروزه فقط چهارچوب آن بر جای مانده و لنگههای در کتیبهدار از بین رفتهاند و دو لنگه در ساده به جای آنها گذاشتهاند. در چوبی دوم، گلمیخهای تزیینی و کوبه فلزی دارد که به احتمال زیاد یکی از مدخلهای مهم امامزاده بوده است. در از درخت گردو ساخته شده و در حال حاضر، بر دیوار جنوبی مسجد مجاور به نمایش گذاشته شده است. متن کتیبه روی در شامل حدیث پیامبر (ص) در وصف مقام امام علی (ع) است و نام واقف، سال ساخت و هنرمند سازنده نیز در آن به چشم میخورد. امامزاده همچنین سه صندوق چوبی زیبا و تاریخی داشت که یک صندوق در داخل ضریح فلزی تعبیه شده است و دو صندوق دیگر در گوشهای از مسجد مجاور قرار گرفتهاند.
صحن امامزاده در دورههای قبل گورستان بوده است و سنگ قبرهایی در اطراف آن وجود دارد. کتیبه اغلب سنگ قبرهای موجود در اثر فرسایش ناخوانا هستند و تنها یک قبر صندوقی این منطقه که مربوط به دوره صفوی است، متن خواناتری دارد. سایر سنگ قبرها معمولا تخته سنگی هستند و تاریخ آنها قرن دوازدهم و سیزدهم را نشان میدهد که معمولا مربوط به عصر قاجار هستند و سالمتر ماندهاند. شاید بسیاری ندانند که این مکان تاریخی مملو از کتیبههای کوچک و بزرگ در اطراف در و صندوقهای امامزاده است و از لحاظ تاریخی اهمیت بسیار زیادی دارند. این امامزاده مربوط به قرن هشتم است و آثاری که در اطراف آن دیده میشود تا قرن سیزدهم را در بر میگیرند.
نویسنده: زهرا آذرنیوش/ بازنویسی: صدیقه شجاعی