بازار ملایر

بازارها که از هسته‌های اولیه شهرها به‌ حساب می‌آیند، به خریدوفروش ارزاق عمومی مردم اختصاص داشتند. افزون بر این، بازارها مهم‌ترین مرکز تعاملات اجتماعی و اطلاع‌رسانی جمعی به‌ شمار می‌رفتند و آبستن رویدادهای سیاسی و فرهنگی بسیار بودند. بازار ملایر یکی از بازارهای مهم این شهر محسوب می‌شود که به جاذبه‌ای گردشگری در استان همدان بدل شده است.

• آدرس: استان همدان، شهر ملایر، خیابان بروجردی (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Amir

بازار ملایر یکی از جاهای دیدنی استان همدان است که در بافت تاریخی شهر ملایر واقع شده است. یکی از ورودی‌های این بازار در خیابان بروجرد و ورودی دیگر در خیابان امام‌رضا (ع) قرار دارد.

برای دسترسی به بازار ملایر از میدان شهدا در مرکز این شهر، وارد بلوار شهدا شوید و با طی مسافت ۱٫۵ کیلومتری، خود را به میدان‌امام خمینی (ره) برسانید. در این میدان با حرکت به‌سمت راست، وارد بلوار بروجرد شوید. پس از حدود ۲۰۰ متر ورودی بازار قدیمی ملایر قابل‌رویت است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Amir

بازار ملایر که با نام «بازار شیخ الملوک» نیز شناخته می‌شود، با پیشینه‌ای تاریخی، یادگاری از دوره قاجار است. این بازار با معماری خاص خود یکی از جاهای دیدنی ملایر محسوب می‌شود. این بازار در طول دهه‌های گذشته یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی شهر ملایر به‌ شمار رفته است.

بازارها از جمله جاذبه‌های گردشگری محسوب می‌شوند که در جهت حفظ و مرمت آن‌ها باید تلاش کرد و این امر مستلزم تلاشی جمعی است. در حال‌ حاضر، نصب تابلوها، کرکره‌های معکوس و غیره موجب آسیب‌رسانی به بافت بازار شده است و وضعیت برق‌کشی قدیمی بازار می‌تواند حادثه ایجاد کند؛ زیرا بازارها به‌لحاظ فضای مغازه‌ها شرایطی قابل اشتعال دارند؛ بنابراین نیاز به طرحی جامع برای رسیدگی به این بازار احساس می‌شود. بازار ملایر در سال ۱۳۵۵ با شماره ۱۲۸۶/۳ در فهرست آثار ملی و تاریخی ایران به ثبت رسیده است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Amir

قدمت بازار ملایر به دوره قاجاریه و حاکمیت «شيخ محمدعلی ميرزا دولتشاه»، فرزند فتحعليشاه و بانی شهر ملاير بازمی‌گردد که به شیخ‌الملوک شهرت داشت. این بازار حدود سال ۱۲۶۳ هجری قمری توسط وی ساخته شد. گرچه بازار اصلی در دوره شیخ‌الملوک بنا شده است، افرادی چون مهرعلیخان، ابوالقاسم‌خان نوری و میرفتاح آن راگسترش داده‌اند.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Amir

مجموعه تاريخی بازار ملاير مشتمل بر يک بازار اصلی و دو بازار فرعی و تعدادی تيمچه و سرا در بافت قديمی شهر واقع شده است. قسمت‌های مختلف مجموعه بازار شامل راسته شیخ‌الملوک، بازار خان، بازار مهر علیخان، بازار کفاش‌ها، سرای میرفتاح، سرای خان، چهارسوق بزرگ و کوچک بازار و زورخانه بابک (تیمچه) می‌شود. در قسمت انتهایی و شمال‌شرقی بازارخان نیز کاروانسرای خان قرار دارد. در دوره قاجاریه، حوضی در وسط مهمانسرا بود و در قسمت شمال‌غربی این سرا، برف‌انداز واقع شده بود که اختصاص به ریختن برف‌های بام داشت.

بخش اصلی بازار مشتمل بر يک راسته اصلی و طولانی در جهت شمالی‌جنوبی و يک راسته کوچک‌تر در جهت غربی‌شرقی است که اين دو محل در چهارسوق گنبددار بزرگ و مرتفعی همديگر را قطع می‌کنند. چهار قسمت اصلی اين بازار به چهار محله شهر منتهى مى‌شود و ورودی اصلی آن در خيابانی قرار دارد که به «بروجرد» معروف است.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia |‌عکاس: Parsa 2au

دو بازار فرعی مجموعه عبارت‌اند از يک بازار کوچک که به موازات شاخه شمالی‌جنوبی بازار اصلی جريان دارد و در ابتدا و انتها به بازار بزرگ مرتبط می‌شود. بازار ديگر از مقابل ورودی اصلی مسجد شيخ‌الملوک شروع شده است و با انحناهايی به بازار بزرگ متصل می‌شود. در مجموعه بازار ملاير چندين تيمچه و سرا وجود دارد که تعدادی از آن‌ها از جمله سرای خان، سرای مهر عليخان و سرای لحاف‌دوزها از ارزش بيشتری برخوردار است.

دو کاروانسرا در راسته بازار جود دارد که عبارت‌اند از کاروانسرای میرفتاح که به کاروانسرای حلاج‌ها معروف است و در غرب راسته اصلی بازار ملایر قرار دارد. این کاروانسرا با دالانی با طاق ضربی به راسته اصلی متصل شده است. دیگری کاروانسرای شیخ‌الملوکی است که در شمال غرفه‌های راسته اصلی بازار ملایر قرار دارد و قدیمی‌ترین کاروانسرای این بازار محسوب می‌شود که در حال تخریب است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Hamid Sedghinezhad

بازار قدیمی ملایر به شیوه خطی و ارگانیک ساخته شده و دارای دو ورودی است. سبک و شيوه معماری بازار ملاير تقريبا شبيه به ديگر بازارهای تاريخی ايران از جمله بازار اراک است؛ هر چند ابعاد کوچک‌تری از آن دارد. سبک معماری این بازار اصیل و سنتی است و سخت تحت‌تاثیر الگوی بازارهای دوره صفویه و زندیه، همچون بازار وکیل قرار دارد. پوشش سقف تمام قسمت‌های بازار دارای طاق‌های ضربی و گنبدی آجری است و نورگیرهایی در سراسر آن و در دو طرف حجره‌ها دیده می‌شود.

بخش‌هايی از پوشش قديمی بازار، به‌ويژه در قسمت ورودی اصلی خراب شده است. نورگيرها نيز عموما از حالت اصلی خارج شده و در بعضی از قسمت‌ها الحاقات نازیبایی به بازار صورت گرفته که به اصالت آن صدمه وارد کرده است. تيمچه با‌ارزشی نيز در شاخه غربی بازار قرار دارد که پوشش گنبدی آن، بزرگ‌ترين گنبد بازار است. اين تيمچه امروزه با تغييراتی به زورخانه تبديل شده و از معمارى ويژه‌اى برخوردار است. يکى از تيمچه‌ها به بازار اصلى متصل می‌شود.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: farhad saremi

بازار ملایر از دیرباز تا امروز محل خریدوفروش اجناس مختلف و ارزاق عمومی مردم این شهر بوده است. خوار و بار، میوه و سبزیجات، پوشاک، لوازم منزل و صنایع دستی از مهم‌ترین کالاهایی است که در بازار ملایر به‌فروش می‌رسد. بسیاری از کارگاه‌های سنتی پارچه‌بافی، سفالگری و لحاف‌دوزی در این بازار مشغول به کار هستند. افزون بر این، کارگاه‌ها و فروشگاه‌های مبل و منبت که مهم‌ترین سوغات و صنایع دستی ملایر به‌حساب می‌آیند، در این بازار فعالیت می‌کنند.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Hamid Sedghinezhad

• بازار ملایر همه‌روزه از ساعت ۸:۰۰ تا ۱۸:۰۰ باز است.
• بهترین زمان بازدید از بازار ملایر، ساعات اولیه ظهر است.
• بازار ملایر دارای امکانات مناسبی از جمله سرویس بهداشتی، مسجد و رستوران است.
• در اطراف بازار ملایر ترافیک نسبتا سنگین است و مشکل جای پارک وجود دارد.
• بازدید از بازار ملایر رایگان است.

• آدرس: استان همدان، ۱۶ کیلومتری ملایر (مشاهده در نقشه)

تپه نوشیجان که در ۱۶ کیلومتری شهر ملایر و در مسیر جاده نهاوند به همدان قرار دارد، یکی از قدیمی‌ترین آثار تاریخی ملایر است و قدمت آن به دوران مادها بازمی‌گردد. این ارگ از بخش‌های متعددی مثل تالار ستون‌دار، معبد، تونل، اتاق‌های مختلف و انبارها تشکیل شده است. بازدید از تپه نوشیجان همه‌روزه از ساعت ۸:۰۰ تا ۲۰:۰۰ امکان‌پذیر است.

• آدرس: استان همدان، جاده ملایر به اراک، روستای پری (مشاهده در نقشه)

قلعه پری یکی از آثار تاریخی ملایر است که زادگاه «کریم‌خان زند» محسوب می‌شود. در محوطه این قلعه که در روستای پری قرار دارد، بیش از ۱۵۰ قبر قدیمی به چشم می‌خورد. بنا بر نظر باستان‌شناسان، قدمت برخی از قبرها و آثار کشف‌شده در این قلعه، به هزاره نخست پیش از میلاد مسیح مربوط می‌شود.

منبع عکس کاور: گوگل مپ. عکاس: Mahsa Mosavi

نویسنده: نرگس صالح‌نژاد / پوریا محمدی پیوند